a r b e v d e n d h u lp e l in g 1 7 0 p . g e k o m e n is)
. -M n<«ln<.«rr«.lrhrvver
Het N.
T . -in ’t
Portugees
a a n Mr. Newman, Geheym-fchryvcr
van het Engels Gezelfchap totvoortzet-
ting van ’t geloóf, en nog een van de
zelve zendelingen aan dat gezelfchap 2clf
gezonden, waar in zy hen voor ’t deel,
dat zy in ’t zenden van bequame mannen
na Tçangebârs namen} bedankten.
Deze zeyden ook , dat zÿ Wiflelbrie-
ven ontfangen hadden, hen door twee
Engelfche J uffers, en meer andren, gezonden,
aan welkers zielen zy zoo veci
verquikking van Chriftüs toewenfehten,
als zy die bekeerden aldaar door hare
milde gaven tòegcbracht hadden.
Z y hadden daar ook 2.13. N . Tefta-
menten in ’t Portugees bekomen, en,
daar reeds aldrie Malabaarze, een Por-
tugeefche, en een Deenfchc fchool op-
2 S gericht, in’ welke laatfte 24 kinderen
Schoo- van beyde de geflachten onderwezen
len,door pierden.
hen op- Xot de Malabaarze kerk aldaar behoorgen
l’ den 107 Nieuwelingen, en tot de Por-
tugeefchc 83, behalven dat ’er nog 20
Leerl i ngerrwaren.
Overzet- D e zendelingen hadden ook onderno-
ting van men, om ’t O. T . in het Malabaars over
I ? MÜ:te zetten, ten welken einde zy allerley
labaars Uitleggers der H. Schrift verzogten.
onderno- Mr.Lewis was Capellaan der Engelfche
mcn- Maatfchappy in de Veiling St. George
tot Madraspatam.
Berieten cen brief van den p. Januari 1713;
1713., zeyden deze zendelingen van de Paapze
wegens’t zendelingen van Madraspatam gehoord
getal dertc hebben, dat zy reeds 1200 Malabaaren
bekeer- bekeerd hadden.
oen. En in een brief van den 10. January
des zelven jaars, aan Mr.Boehm door een
onbçkenden geichreven, bleek | dat de
Franfche zendelingen meer den Rykdomi
van China, dan de bekeering der Chi-
neezen, zogten, en dat ook veelen van
de Heidenen , die hun geloof ömhelft
hadden, en vooral de Chineezen, groot
berouw daar over betqonden, alzoo die
zendelingen, en voor al de Jefuieten, zig
maar meeft beyverden , om hooge bedie-
ningen in dat land te bekomen.
Behan- Ook was de wyze van behandeling
deling der Portugeefche Vaders tot Macao riet
der Ma- heel zeer tot den opbouw van het gelobtere
af-* vc dienende, alzoo de Chineezen zey-
gekeurd den, dat, zoo die Vaders zelfs geloof-
by.de den, ’t geene zy hen leerden', zy dan
Chinee- QO¿ meer deugd betoonen zouden, als
c * men wel in hen befpeurde. -
Gelyk nu de Chineezen groote lief-
hebbers van de Wiskunde zyn , alzoo
zortden de Jefuiètcn ook meeft zulke
Wiskundigen na China, omhet H of,en
de Oppcr-beftierders zoo veel te aangelingen
verllonden (na hun oordeel) hunne
Wiskunde vrÿ beter , dan hunne Gods-
geleerdheid, predikenÜe zeer zclden,
dan op de Feeit-dagen.
Ook fchreef deze onbekende vriend,
dat St. la v ie r in China niet alleen z e e r ^ ^
hoog > en als een groot Heilige-geagtte Macao
was, endennaamvan den Apoftel vanSt.Xavier
YOoften cn van Indien voerde, maar hy
had ook een Jefiiiet, tot Macao in de kerk en de A-
van St. Paul predikende, hooren zcg-poftelen,
gen , dat St. Xavier meer wonderdaa- jerhef-
aen, als Chriftüs, cn als alle de Apofte- cn*
len, gedaan had.
De Chineezen ftieten zig o ok , voor
al om hunne vrouwen, zeer daar aan, dat
men in de Kerken Chriftüs, naakt aan *t
Krays vertoonde, weshalven zy ook aan
hunne vrouwen niet toeftaan wilden,om
in een kerk van zulk een naakten God
te gaan, behalven dat zy ook meer zugt
tot hunne Afgoden en Heiligen van China,
die zy kenden, als tot den onbe-
kenderi God dezer Europeers, hadden.
Niet minder was *t in den Paapzen en
Mohhammedaanfchcn Gods-dienft voor
de Chineezen ccn groote hinderpaal, dat
men hen in die van deRooms-gezindenin
de vaften, en by de Mooren voor altÿd,
’t eeten van verkerts-vleefch vejbood, hoewel
zy anders tot de Mohhammedaanfche
(aldaar door de Hindoftanfc en Perfiaan-
fche Priefters ingevoerd) meer, dan tot
de Paapiche Gods-dienft, overhelden,
om dat die hen toeftaat veel wy ven te mögen
hebben, dat hen de andre verbied.
In een brief van 1 7 13 , aan Mr. Newman
gefchreven, maakten zy bekendS(jruj^n
dat zy (behalven dat zy nu reeds ook alpers,Ma-
een druk-pers, en Malabaarze letters had-labaarze
Saxen te weten, de Heeren Berlyn e n ^ 0.
Adler, gekregen hadden, die in Juni en mcn.
September 1713. hier quamen.
Ook bleek uyt cen brief van den 12.
September des zelven jaars , aan de So-
citeyt van Londen de Promovendo Euan-
gelii curfu, dat zy verfcheyde Exemplaa-
ren van een Portugees N . T . , op koftén En
dezer Societeyt gedrukt, bekomen had-Exemden
} behalven veel andre o n g e m e e n e a
liefde be wyzen en gefchenken die zy van n. t . in
deze Societeit van Londen ontfingen. ’t Portu-
Uyteen briefvanden7. Oflober
bleek, dat Mr. Stevenfon, in plaats van
Mr.Lewis, Capellaáñ tot Madraspatam,Mr. Ste-
volgens zyn eygen fchryven aan M r .™ er-
Newton, geworden was. \ vangen
M. Went maakte oök in een brief,van Mr.
van Coppenhagc den 22. Decemberi7r4. Lewis.
aan Mr! ‘Boehm bekend, dat de KPoingeenSodc!
van Denemarken in die ftad een Societey t teyt tot
— .tot voortzettingvan’tgelooveopgerichtKoppennamer
te zyn, cn waarlyk deze zendc- had, van welke deze Mr. Wendt Ge-°a|® ®P“
1 H heyra-*
Verdre
verrichtingen
dezer
zendeliugen.
heymichryverwas. Ook dankte deze Societeyt
die van Londen, dat zy de zendelingen
van Trangebär zoo zeer begun-
ftigde.
Deze Vorft had tot uytvocring van
zyn Godvrugtig voorpemen in Indien,
zig aan den voorn. Heer Franken, Pro-
feflor tot Halle, verklaard, die ten eerften
de 2 voornoemde Heeren Zicgcnbalg en
Plutfchau , na hen tot den dienft volko-
men bequaam gemaakt te hebben, der-
waards zond.
Wat deze twee wakkere mannen hier
verricht hebben, is al ten decle uyt het
voorzegde gcbleken, van welke / iegen-
balg in wat meer dan een jaar zoo veel
in ’t Malabaarfch vorderde, da,t h y , tot
ver wondering dezer Inlanders, volflagen
meefter van aie taal, die hy alszynmoe-
derlykcfprak, predikte, enfehreef, geworden,
gelyk dat uyt vcele werken in
die taal door hem gefchreven, o f daar
uyt overgezet, gcbleken is. Een ken-
niflè, cn bequaamheyd, die hy door ’t
gedurig lezen van hunne fchryvers en
Poëtcn, en door ’t onderhouden van
Poeten maanden lang aan een in zyn huys,
en vooral door een wecrgadelooze iever en
neerftigheyd verkregen heeft ; makende
1708 cen begin oui t N . T . , te weten
eerft de 4 Euangeliften en de Handelin-
gen der Apoftclen, en daar na ’ t verdre
van dien, in ’t Malabaarfch over te zetten
, dat 1714» tot Trangebär in quarto
gedrukt is.
A®. 170p. quamen de nieuwe gezon-
dene en voornoemde zendelingen Grundier,
&c : hier ook met een fraejc gift
van 2027 Ryxdaalders uyt Denemarken,
en van nog 11 i7Ryxsdaaldcrsuyt Ûuyts-
land, van deze en gene Godvrugtige zielen
tot voortzetting van dit Geeitlyk
'werk hier met een zonderlinge zugt by-
eengezameld. Ook bragten zy een volandre
werktuygen , en eenige andere
gefchenken.
Eenigen tyd b.evorens had de Heer
Ziegenbalg aan zeker Heer overgezonden
zjrne Bibliotheca Malabarica , in 4
Klaflen} van welke ieder dit vervat-
tede:
De I. Bcftond uyt 14 boeken over de
Reynheyd der EuangelifcheLeere, door
Ziegenbalg gemaakt.
II. Claflc verhandelde in 21 boeken,
bevorens door Roomfch-gezinden be-
fchreven, den Roomfche Gods-dienft.
III. befchreef in 11p boeken de Af-
godery en Gods-dienft der Malabaaren, ,
uyt hunne befte fchryvers uytgetrok-
ken.
IV . En 11 boeken waren in deze
Claflis over den Gods-dienft der Mohham-
medaunen.
Uyt de eerfte Claflis bleek ook, dat hy
1712. een zeer heerlyk Lexicon Mala-
baricum, waar in cerft 20000, en nader-
hand wel 4Q000 Vocabula o f Phrafcsge-
bragt wieiden, en ook een zeer heerlyk
Lexicon Poericum (uyt: de beft& Mala-
baarfche Poeten getrokken en in 17000
woorden beltaande) gemaakt, en in 12
Deelen verdeeld had.
Over dit laatfte werk was hy langen
tyd befig geweeft, en had ten dien eyn-
de eenige maanden lang eenige Poeten in
zyn huys by zieh gehoudenv, en meer
dan honderd Malabaarfche Schryvers wel
2 a 3 jaaren aan een, zonder te ruften,
doorlczen, om dus volflagen meefter van
deze taal te werden. /
, Dit was zyn buyten-werk buyten zyn
dagelyks werk van prediken in ’t Hoog-
duytfch en Malabaarich , terwyl zyn
ämptgenoten Plutfchau en Grundier ’t
hunne al mede met prediken, en ’t
overzetten van deze en gene werken in
’t Portugeefch, yverig waarnamen j bemaakten
Apotheek, cn een Koninklyke halven hunne opzicht over de fchoo-
laft mede aan den Deenichen Landvoogd len.
alhier, om de zendelingen in alles , dat
noodig was, de behulplame hand te bie-
den.
ln dat zelve jaar had de Heer Ziegcn-
balg ook een tocht na Tansjouwer gedaan}
dog was onverrichter zake weder-
gekeerd, alzoo hem daar over al de weg
om te prediken geiloten, en hy door
de Grootcn ontrent dit ftuk verhi.nderd
wierd.
A°. 1717. zonden die van de Engelfche
Societeyt de Propaganda fide door
bézorging des Aard-Biflchops van Can-
terburi, den Heer Tenniflon, en van
den Heer Chamberlain aan deze zelve
zendelingen een zomme van 1194 pond
Sterlings 2 Schell : en 3 iluyvers, nevens
verfcheyde heerlyke wiskundige en
Hy was,na’t overzetten van ’tN.T.ook,
tot het overzetten van Moies Bocken gc-
treden , en gekomen tot Jofua, welk
boek hy op de reys na Europa, eer hy
aan de Caap der goede hope quam , overzette
, gelyk hy toen ook 1717. zyn
Malabaarfche Grammatica in ’t latyn
opftelde, welke 1716. te HalleinMaag-
denburg in quarto gedrukt wierd.
Uyt een Brief van den 3. Januari, en
den 23. September 1714. bleek mede,
dat de zendelingen de Euangelien en de
Handclingen der Apoftelen in ’t Malabaars
gedrukt hadden , en dat 2770
Ryxdaalders .daar toe bekoftigd waren.,
Den 17. Januari 1717. fehreven zy
van Trangebär, dat het vertrekvanZic-
genbalg* van daar 1714. aan alle deNieu-
Q^2 welin