Van
Mocha
en ons
Comptoir
al-
aldaar.
der ^eloovigcn ’er in vaaren na hun dood, j 4. En om dat'de Koe met hare melk
als zynde de gelukkigíle ftaat. & c : en de Os met zyn dienft ontrent den
2. Om dat zy zieh, metdeMohham- Land-bouw, enry-tuygen, en ’t vocren
medaanen, inbcelden dat de aardkloot op van allcrley laften zoo grooten hulp toe-
den hoorn van een Koe o f van een Os mil 3 brengen.
en dat door ’t bewegen der zelve d’aard- Dus verre dan’t voornaamfte, dat over
bevingen veroörzaakt werden 3 behalven
dat 00k den aardkloot inilorten zo u , indien
deze os die niet onderfteunde.
3. Om dat de Koe G od, als hy eens
alle de menfehen, om hunne zonden ver-
delgen wilde, verzoende.
Bengale, voor zoo verre het ons bekend
is,en den handel van de ß . Maatfchappy
raakt, te zeggen viel, hier neder gefteld
hebbende, zullen wy hier 00k anchey-
den, omtot de ftoffe vanMocha over'te
gaan.
Van MO C H A , en ons Comptoir aldaar.
V I E R D E H O O F D-S T U K.
V An Mocha, en ons Comptoir aldaar. Do ft ad befchreven. De magt des Land-
Voogds. Water en hout hier gebrek. Wat ingezetenen hier zyn'. Groote vaartop
deze ft ad. Waaren hier getrokken. En die hier vollen. De Portugeezen de eerfte
ontdekkers uyt Europa van 7 Roode Meir. Covellanius en Paiva kometi 14P1 * **
Elana, en te Aden, Triftan da Cunha, en Albukerk 1 f&6, op V Eyland Soco-
tora. Die 15*10. laft kreeg, om Aden in te nemen, 15*17. die ftad aan Alvaren-
ga aangeboden, 15*10. gaat Siqueira na 4 Roode Meir. 15*30. won Scilveira Aden,
i f 48. taft de Caiftro dit aan. Ons Comptoir tot Mocha. 0 »z* handel hier zedert
16 ¿6, door Pieter vanden Broek ondernomen. Die 16z4.no 7 Roode Meir gaat.
En voor Aden komt. Daar hy een zeldzame ftorm krygt. Vertrok na Chihiri. Lief
daar eenig volk aan land. Quam te Catfinni, en van daar weer tot Bantam, vertrok
den io , Mey voeer na 7 Roode Meir. Komt 1626. voor Chihiri. Plaatft ’er Heute,
tn komt te Mocha. Alvoaar hy zeer wel ontfangen wierd. Laat een vlag van zyn Lo-
gie voaejen, en voerd by den Bafla van Jemen ontboden. Daar hy te Chenna zeer belcefd
van onthaald voerd; dogmogt geen volk in Mocha aan land laten. 1617. gaat hy voeer na 7
Roode Meir , dog 1610. voeer na Mo cha, daar hy volk legt. Dit Comptoir 1623.
belaß optebreken. Vervolgder zaaken hier van 1536. tot 1663, &c: onze opper-
hoofden in Mocha zedert 1708. die ^ om de groote voordeelen, de bitte verduuren. De
komft van 't fchip Schoonenberg hier 1720. des zelfs droevigvoorval op de Kaft van Zei-
la by 7 vermoor den van denfchipper, den onder-Koopman Pompe van Meerdervoort, en elf
matroozen in een Baey, by Oba. De Coffi-boom. Fragt, en des zelfs gebruyk, hee die boom be-
handeld voerd. De rechte naam der Coffi-drank. O f zy in Arabien natuurlyk voort-
komt, en voaar daar. Hoe gemeen die drank, en de Thee, in ons land zoo onlangs geworden
is. De Arabiers drinken niet, dan de Koninklyke Coffi, en voat de zelve is. De aan-
planting der Engelzen op Madras niet gelukt. Een fraeje Coffi-boom door de Heeren van
Amßerdam 1714. aan Koning Lodewyk de X IV . vereerd. Avicenna, en Bendjaaz-
lah, melden iet van de Coffy j dog Profper Alpinus allereerft 15*p2. Daar na Deila
Valle 1615*. Veflingius 1640. Naucon, en Du Tour 1671. bericht over dit werk
van du T o u r , en nog een ander. Bewys dat de Coffi-boonen, of diergelyke, in Davids
tyd al bekend waren. Men bad 1645*. *n Vrankryk eerß kennis van de Coffi. 7 Gevoe-
len der Geleerden, en der Medecyns over de Coffi verfchillende. Virfcheyde fchryvers over
de Coffi. De Hr. Gallant 1696. Abdulcader Mohhammcd 15*87. Sjeich Abeddieri.;
De Coffi begon 1467. a 1468. te Aden eerß ^ bekend te werden. Fan Aden ging 15*00
de kennis en 7 gebruyk der Coffi over na Mekka.* Fan daar na Cairo, en verder i y n .
door den Sulthan van Egypten verboden. Welk verbod herroepen wierd. Zedert 15*id.
De Coffi 00k te Damascus, Aleppo, en te Conftantinopel bekend. 15*41. door Soliman
de Groote verboden, Turks fchryver, en dichter, over de Coffi. Foordeel dat die huy-
zen aan de groote Fifiers gaven. 7 Coffi-gereedfchap in de eerfte tyden. Wie eerft in Pa-
rys Coffi te drinken gaf. Quam uyt Turkyen in Italien, daar na ifi Vrankryk over.
D a t, by 7 oprichten van Coffi-huyzen, toenam. Niet tegenftaande de genees-heeren van
Marfeille die zeer fterk afkeurden. Wie in Vrankryk voor en tegen de Coffi fchreven.
Drinken van Coffi in Engeland en Holland. Helyetius en Böntekoe voor dezelvel
Waar op dit doorbrak. Grooten handel daar uyt gefproten. IVat tegen 7 Coffi-drinken
> en met fchyn van reden, ingebragt werden. Befluyt en affcheydvan de zaaken van Mocha.
Nder de oude Handel-plaatzen, recht ook de vermaarde ftad Mocha tel-
daar onze Maatfchappy van ouds len ; die men met de ftad Mekka, die
her gehandeld heeft, mag men met mede in 7 Roode Meir legt, niet moet o
De itad
befchre-
ven.
Mondocb beteekend in 7 Arabilch een
plaats der 1 raanen, als zynde afkomftig
vCrwerren, alzoo die ontrent 70 mylen
dieper dit Roode Meir in zig opdoet,,
behalven dat Mekka een Land-ftad, en
Mocha aan Zee gelegen is.
De tyd , wanneer zy hunnen handel
daar begon', verichild niet veel met het
oprichten van hun Comptoir in Suratte,
gelyk zy 00k beyden eenen en den zclven
grond-vefter, te weten, de Heer Pieter
van den Brouke, hebben j maar echter
is het zeker, dat dit Comptoir een wey-
nig ouder is.
Men wjl dat Mocha op de zelve plaats
van 7 Arabifch Werk-woord N adaba,
hy heeft Over eenen dooden geichreyd;
De reden nu, dat de Arabieis in oiide tyden
dezen naam aan die Straat, en
00 k aan een Eylandcken , ’er midden iii
gelegen, gaven j was om dat Zy die ge*
nen, die door deze gevaarlyke straat in
deopenbaarc Zee wilden loopen, voor
dood, en verloren hiclden.
Deze Zee noemd men gemeenel.yk efe
roode Ze e , omdat zeker Vofft Erythras
genaamd, op een van des zelfs Eylanden
(zoo men iiiaar vüorgeeft) begraven legt.
Dit woord nu.beteekend in 7 Grieks,,
Rood. Wanncer nu die Zee, na baren
Koning de Erythreeichegenaamd wierd,
legt , daar Ptolomeus wel ecr aan den
Arabiichen oever de koop-ftad Occlis
plaatftc, ja dat het een en de zelve ftad <
z y , dat niet wel wezen k an , alzoo
Mocha nog niet lang een ftad, nog van
dat aanzien geweeft is j dat in 7 vervolg hebben zommige dit woord , daar 7 dd
nader blyken zal.
Om dit met eenige ordre te doen, zullen
wy cerft een körte befchryving van
deze beroemde en aanzienelyke koop-ftad
laten vooraf gaan. Zy legt voor aan in 7
Roode Meir op 13 graaden, 40 minuten
N oorder breedte,en op <58 graaden lengte,
cn ftaat onder den Bafla van Jemen, een
deel, o f Koninkryk, van ’t gelukkig
Arabien, en is aan den grooten Heer on-
derworpen. De Bafla fteld hier een Gouverneur
o f Aga in zyn plaats.
Toen de ftad Aden, die eenige mylen
benoorden de Straat Baab el Mandel,
gelyk Mocha pas ten N. en binnen de zelve
le g t, If30. nog in vollenbloey was
was Mocha nog maar een Viflchers-dorp
maar zedert de Groote Heer, Sulthaan
Selim, zynen Zee-voogd Soliman op ’t
verzoek des Konings vanCambaya 15*38.
met een aanzienelyke vloot zond, om de
Portugeezen uyt Indiente verdryven* en
in ’t byzonder om de ftad ende Vefting,
D iu , voor dien Vorft van Cambaja te
veroveren, cn ’er de Portugeezen uyt te
jaagen, gierde deze Groote Bafla van
Egypten eerft tot Aden aan, nam dien
Koning,omdat hy den 35*.dag eerft aan
zyn boord quam, en trots fprak, op een
verraderlyke wyze gevangen, hing hem
aan de Nok van de Ree van zync Galey
o p , veroverde dus te gelyk zyn geheel
Koninkryk voor Selim, en trok toen al
den handel van die wel eer zoo beroemde
koop-ftad na Mocha, dat na den.val van
Aden hoe langer hoe meer begon op te
iuyken.
Men moet, om in 7 Roode Meir te
komen, eerft een ftraat, o f Zee-Engte,
die gemeenelyk Baab el Mandel genaamd
werd, en zoo beft bekend is, aoorloo-
pen } dog de Arabiers noemen de
zelve Baab el Mondoeb , dat is , de
poort van Mondoeb , de naam van een
Dcrg, daar ontrent gelegen. Het woord
eygen naam van de Vörft dezer Zee was ,
vertaald, cn zoo heeft zy de naam van
de roode Zee, zoo men zorider grond fteld,
bekomen j hoewel des zélfs water niet
rooder, dan dat van een andre Zee, ja zeer
helderis. Egtcr willen zommige, dat des
zelfs zand hier en daar, cn vioor al daar
men roode kraal-boomkens ’er in heeft,
roodis, 7 welk, door iiorm geroerd zynde,
boven komt, en dan ’t water rood
doet fchynenj maar dan. moeft men alle
zulke zeen , daar die rood koraal, rood
zand, o f hier en daar een roode klip ge--
zien wérd, al mede de roode Zeé noemen 3
dat egtcr niet gefchied.
- Voor a f moeten wy hier tot ophelde-’
ring zeggen, dat Agatarchid.es, Arrianus ,
Strabo, & c : door de roode Zee niet dien
Arabifchen Zee-boezem *allecn, die wy
’er nu door begrypen (te weten vän Baab
el Mandel tot Suez toe) maar 00k de Per-
íiaaníche golf^ cn die geheele groote In-
diiehe Zee 3 welke d¿ Züydér aeclen váii
het toen bekende A fía bekábbelde , ver-*
ftaan, en ook zelf Ceylon (der oudcnTa-
probana) daar onder begrepen hebben,
gelyk ook alle de Dichters, als Virgilios,
Horatius, Claudianus, Martialis, Tibullus,
Propertius, & c : geen onderícheyd
tuflchen de roode Zee, en ddn grooten
Indifchen Oceaan, maakteh, om welke
reden ook Herodotus , Arrianus, Strabo
, Agathemeris , Jofephus , Diodorus
Siculus, Manilius, Claudianus, Suidas,
&sc: de Pcrfifche g o lf zeer dikwils dc
roodc Zee noemen.
Deze nu noemden de ouden, en onder
hen de Griekze ichryvers, ook Rood ,
niet na Ejythras (dat een verdichzeí van
hem, en die ’er noit gcweeft is) ook nict
ná den i*oodengroiid(datván on kundigen
maar Zoo voorgegeveri wérd) maár, zoo -
Strabo onsklaár in zyn X V I . Bock leerd,
om dat het daar ongemeen heet is, eri
om dat de zon daar regt bóven hún hoofd
ftaat. Z 3 Warii