
442 Z A A K EN v a n ö e n GODT SDIENS T
v a n n o o d e n w a s , e n o o k m e t v e e l c o n -
t r o v e r f i e n d e g e m o e d e r e n d c f e r j o n g e
p l a n t f o e n e n m e t q u a d e o p i n i e n z o u d e n
v e r g i f t i g d o f b e z w a a r d w e r d e n , e n i n -
g e v o l g e d e K e r k m e t v a l f c h e L e e r -
l i n g e n m e e r e n m e e r b e f m e t , e n m o -
g e l y k i n f c h e u r i n g e n g e b r a g t , d a t e e u -
w i g z o u b e k l a a g d w e r d e n , e n d a t d a a r o m
d e w a g t b e v o l e n b l e e f , o m , f o o v e e l
m o g e l y k , , d o o r g o e d e v o o r f o r g e z u l x
v o o r t e k o m e n .
D e f e e n d i e r g e l y k e o p f t e l l i n g e n w i e r -
d e n v a n d e V r i e f t o v e r g e l e v e r d . A n d r e
z e y d e n o o k h u n g e v o e l e n , e n t o e n f c h e e -
n e n d e f a a k e n m e t e r n f t v o o r t g a n g t e n e -
m e n .
D e k in d e r e n i n ’ t Q u e e k - S c h o o l l e e r -
d e n d e C a t e c h e t i f c h e o p f t e l l i n g e n y a n
S p i l i a r d u s , e n a n d r e n u t t e b o c k j e n s
m e e r .
D e k in d e r e n o p C h i a v a g a c h e r i , i n h e t
d u y t s S c h o o l , n a m e n o o k t o e , f o o m e d
e ò p P u n t o d a s P e d r a s ; m a a r c o n t r a r i
o p C a i h .
R u y m t a c h t i g k i n d e r e n q u a m e n v i e r -
m a a l t e r w e e k a a u h e t h u i s v a n d e V r i e f t ,
d i e h e n C a t e c h i z e c r d e , a l s ’ s m a a n d a g s ,
e n d o n d e r d a g s , d e J o n g e n s , e n d in g s -
d a g s , e n v r y d a g s d e M e y s k e n s . -
D o n d e r d a g s , e n ß o n d a g s w i e r d e n v e e -
l e g e d o o p t o p N a l l o e r , S t . J o a n , e n o p
C h i a v a g a c h e r i , o f i n d e V i f i t e n .
I n d e V i f i t e n W i e r d e n , f o o d o o r d e n
E e r w . d e M e y , a l s d o o r d e V r i e f t , i d e r
v e r g e f e l f c h a p t m e t e e n S c h o l a r c h , e e n
f e e r g r o o t g e t a l L c d e m a t e n a a n g e n o m e n ,
o p f e e r g o e d e m o n d e l i n g e b e l y d e n i f l e n •
G o d o o r d e e l d a l l e e n v a n h u n n e h e r t e m
D i t w a r e n a l l e x M a n s p e r f o o n e n , g e e n
e e n V r o u w s p e r f o o n d a a r o n d e r .
J a m e n m a g w e l t w y f f e l e n , o f ’ e r o i t
e e n V r o u w m e n f c h o n d e r h e n d a a r t o e
z ä l k ö n n e n g e b r a g d t w e r d e n . E l k f c h e r -
p e h i e r z y n o o r d e e l o v e r , w a a r o m d e
M a n n e n , e n n i e t h u n n e V r o u w e n , L e -
d e m a t e n w e r d e n .
H i e r w a s d e O e g f t g r o o t , d e A r b e y -
d e r s t w e e , o m t e b e d i e n e n 4 7 K e r k e n ,
e n f o o v e e l S c h o o l e n , w a a r o n d e r r u y m
h o n d e r d d u y l e n d C h r i f t e n e n w e r d e n g e -
r e k e n d t e b e h o o r e n , e n g e l e g e n z y n i n
d e P r o v i n t i e n , a l s .
B è ll ig a tn m e h e e f t 1 4 K e r k e n e n S c h o o l e n . C
d e E y l a n d e n 7 d i t o d i t o .
‘Im m o r a n 3 d i t o d i t o r
JV a d d em o r a a t je 3 d i t o
P a t j e l e p a l l e 4 d i t o d i t o ?
d e b o ó r d 'd e r r Mfi- r
W ß m 1 4 d i t o d i t o ^
' t M a n a a r f i l ^ 1 l
i n e e n m a a n d , d o o r g a a n s V i f i t e r e n d e ,
a f g e d a a n w e r d e n , e n d a t t w e e m a a l ’ s
ja a r s .
I n d e f e d r i e . v a l t d e V i ' f i t e d o o r g a a n s
l a n g e r a l s e e n m a a n d , e n d a t o o k t w e -
m a a l ' s ja a r s .
’ s ja a r s . S i e t
4 7 M a l a b a a r f e .
B e h a l v e n v o o r f z . d i e n f t e n m o e f t e n o o k
a l l e m a a n d e n d e M e e f t e r s e n A d j u d a n t e n
v a n a l d e v o o r g e m e l d e K e r k e n , a l s m e d e
d e B r u y d e g o m s e n B r u y d s g e e x a m i n e e r d
w e r d e n . E n w a t d i e n f t z y n o g v e r p l i c h t
w a r e n d e d u y t f e K e r k e n t o e t e b r e n g e n ,
z a l i n d e f e n o v e r g e f t a p t w e r d e n , o m ’ t
o o g m e r k , i n d e f e n v o o r g e n o m e n , a l l e e n
t e g e b r u y k e n .
I n ' t S e m in a r i u m w i e r d e n v e r d r e C o n -
f i d e r a t i e n v e r e y f c h t , a l f o o z y n u r e d e l y k
v e e l d u y t s k o n d e n l e e f e n , f c h r y v e n , e n
o o k w a t f p r e e k e n .
I n R a d e v a n P o l i t i e w i e r d e n o n t b o d e n
d e P r e d i k a n t e n , b e h a l v e n d e E e r w . d e
M e y , e n d a a r h u n n e A d v y f e n g e v r a a g d ,
o f n u e e n i g e v a n d i t o Q u e k e l i n g e n i n ' t
L a t y n z o u d e n o n d e r w e f e n w e r d e n . E l k
v a n h e n f p r a k z y n g e v o e l e n i n R a d e . D e
P ö l i t y c q u e n h e b b e n b u y t e n d i s p u i t h e t
z e l v e g e d a a n , e n i s w a a r d i g n a t e l e f e n ,
' t g e e n d a a r o v e r i s o p g e f t e l d v a n d e n H e e t
S w a a r d e k r o o n , v o l g e n s h e t v o o r f c h r i f t
v a n g e m e l d e n E d e l e n H e e r v a n R h e e d e .
D e f e z y n E s . b r i e f i s g e f c h r e v e n a a n
d e n E d e l e n H e e r , T h o m a s v a n R h e e , & c .
1 7 O & a b e r d o g d i t o p f t e l .w i e r d
n i e t g e v o l g d .
D e b o e k o p , v o o r d e Q u e k e l i n g e n u i t
h e t V a d p r l a n d o n t b o d e n , w a r e n o v e r -
g e f o n d e n , e n w i e r d e n a a n h e n b e h a n -
d i g d v o l g e n s f e k e r g e f c h r i f t , g e n a a m d
o v e r w e g i n g v a n d i e n f t i g e N e d e r d u y t f c h e
b o e k e n v o o r d e I n l a n d i e J e u g d i n d e S e -
m i n a r i a , & c .
O n d e r d e f e b o e k e n g a f m e n h e n i&
h a n d e n d e K e r k e l y k e H i f t o r i e n v a n H o r -
n i u s e e n g o e d b o e k ; d o g n i e t d i e n f t i g .
v o o r h e n , e n G o d g e v e , d a t d i t g e e n
m e s z y t o t h u n v e r d c r f , e n d a t z y * t n i e t
t o t n a d e e l v a n d e K e r k e n e n o n f e n G o d s -
d i e n f t k o m e n t e m i s b r u y k e n .
o p C E
D e - B r a m m e T im m e r f ä n i e t z y n f e e r
g i o o t e n a a n h a n g ( d i e ’e r n o g z y n , h o e -
w e l d e B r a m in e d o o d i s ) w i e r d b e v o n -
d e n f e e r f c h a d e l y k t e z y n o n t r e n t d e
z w a c k e M a l a b a a r f e C h r i f t e n e n , w a a r
d o o r a l l e d e d e v o i r e n d e r P r e d i k a n t e n
g e n o e g f a a m v r u g t e l o o s , o f v a n w e y n i g
g ° e d g e v o l g f c h e e n e n t e w e f e n , g e l y k
z u l x b y e e n L a r g o r e q u e f t i s v e r t o o n d
a a n d e n E d . H e e r T h o m a s v a n R h e e in
d a t o d e n z o J u l i i d p d . D a a r i n m e n W o n -
d e r l y k e f t a a l t j e s e n p r e u v e n v i n d v a n d e
M a l a b a a r f e J a i f a n a p a t n a m f e C h r i f t e n e n .
D e H ' e y d e n e n , d i e a l s b e d e l a a r s v a n
d e k u f i o v e r q u a m e n , o m d o o r h e t l a n d
t e v a g a b o n d e e r e n , e n h u n n e H e y d e n f e g r i l l
e n o n d e r d e I n w o o n d e r s v a r i J a fT a n a p a t -
n a m t e z a e j e n , e n f o o d r a m e n h e n g e w a a r
w i e r d , b e v o r e n s t e r f t o n d t e r ü g g e f o n -
d e n w i e r d e n , v o n d m e n n u v r y f t e r k
d o o r d e P r o v i n t i e n g a a n , f o n d e r d a t f e
b e l e t w i e r d e n .
■ H o n d e r d , e n m e e r g e l y k , f o o a l s z y
u i t o n f e C h r i f t e l y k c K e r k g e g a a n w a r e n ,
Z a g m e n r ö n d o m f u l k e e n H e y d e n f i t t e n ,
o f f t a a n , d i e v a n h e n g e h o o r a w i e r d , e n ,
a l s m e n h e n z a g , - f i g v e r f p r e y d e n , n e m e n -
d e e l k z y n w e g .
A l s | m e n e e n i g e o n d e r h e n d i e b e k e n d
w a r e n , a a n f p r a k , e n d a a r n a v r o e g ,
¿ e y d d n . d i e , d ä t z y d i e H e y d e n e n m e t
v e r m a a k a ^ n h o o r d e n , o m d e a a r d i g e e n
o u d e H i f t o r i e n u i t h ü n n e n V e d a m , e n a n d
r e b o e k e n , g e t r o c k e n , d i e z y h e n v e r -
t e l d e n .
J a m e n m o e f t o n t w a a r W e r d e n , d a t d e
K e r k e n , a n d e r s t o t ö e f t e n i n g v o o r o n f e n
C h r i f t e l y k e n G o d s d i e n f t g e f t i g t , n u g e -
b r u y k t r w i e r d e n , o m d e J e u g d d e a l l e r -
fr o u w l y k f l e H e y d e n f c h O b o e k e n , d i e v e r ö
d e n w ä r e n , t e l e e r e n .
O p d e d a a d l i e t d e V r i e f t f o o e e n M e e -
f t e r in d e K e r k v a n W a r n y b e t r a p p e n ,
e n t e g e l y k m e t d e H e y d e n i e b o e k e n g e -
v a n k e l y k n a ’ t K a f t e e l b r e n g e n , d a a r m e n
d e b o e k e n d o o r C a f f e r s ’ h a n d e n p u b l y c q
v e r b r a n d d e , e n d e n H e y d e n f e n M e e f t e r w a t
o p z y n v e l g a f , e n v a n d a a r w e g b a n d c .
D e p r e f e n t a t i e , o r a a l l e d e f e g r o u w e -
l e n u i t t e r o e j e n , f o o m e n d e V r i e f t m e t
4 S o l d a a t e n e r t 8 L a s c a r y n s h a d w i l l e n
v o ö r f i e n , is n o i t g e a c c e p t e e r d , e n h e e f t
d e r h a l v e n g e e n g e v o l g k ö n n e n h e b b e n .
- E e n i g e o r d r e s , b e v o r e n s t o t w e l f t a n d
v a n d e D u y t f e S c h o o l e n i n ’ t l a n d g e g e -
v e n w i e r d e n i n g e t r o c k e n , o f l i e v e r d o o r
C o n t r a o r d r e s v e r n i e t i g d .
I n d e V i f i t e s b e v o n c } m e n , d a t a l d e
o n k o f t e n v a n d e E d . C o m p a g n i e d a a r o n -
t r e n t g e d a a n , v r u g t e l o o s w a r e n . M e n
g e v o e l d e f i c h v e r f c h u l d i g d , z u l k s b y r a p -
p o r t t e v e r t o o n e n , e n d a a r o m - w i e r d e n
a l d i e S c h o o l e n v e r n i e t i g d .
D e C a t e c h i z a t i e - k in d e r e n l i e p e n in
’ t w i l d , e n a l f o o w a s h e t m e t d e C a t e -
Y L O • N. 44J
c h i z a t i e , d i e n o o d i g e ö e f t e n i n g , . o o k .
g e d a a n .
D e Q u e k e l i n g e n z e y d e m e n o o k . v e e l
v a n , e n w e l , d a t e e n i g e h e n t p t v e e l
b u y t e n f p o r i g h e d e n h a d d e n b e g e v e n , m e t
b y n a c h t u i t h e t Q u e e k - S c h o o l t e l o o p e n
b y h o e r e n f i g o p t e h o u d e n & c . e n v e r -
d r e q u a d e f a a k e n b y d e h a n d t e n e m e n .
M e n b e v o n d , d a t z y m a l k a n d e r s k l e -
d e r e n o n t f t a l e n , e n a n d t e v u y l e p a r t e n
m e fe r o n d e r n a m e n i w e l k a l l e s t o e n w y -
f e l y k v a n d e n E e r w . - d e M e y b e d e k t . g e *
' h o u d e n w i e r d , f o o v e e l m o g e l y k w a s ..
Im m e r s q u a m e n o o k e e n i g e m o e j e l y k -
h e d e n v e r d e r u i t t e b a r f t e n t ü f i c h e n P o -
l i t y c q u e e n K e r k e l y k e P e r f o o n e n , ’ t w e l k
v o o r d e l a a f t e n i e t r e p u t a t i e u s m a a r g r o o -
t c f c h a d e w a s , e n o o k b y f o n d e r n a d e e l i a
v o o r d e K e r k .
D e P r e d i k a n t e n k r e e g e n o o k e e r f t g e - .
f c h i l o v e r d e o r d r e s o p h e t E x a m i n e e r e n
v a n d e S c h o o lm e e f t e r s , ’ t w e l k m a a n d e -
l y k s g e d a a n w i e r d .
D e z e l v e q u a m e n v e r d e r , a l s b e k e n d
i s , i n g r o o t e p a r t y d i g h e i t ü i t t e b a r f t e n ^
d i e n u w e d e r o m d o o r G o d s g e n a d c g e e y n -
d i ig d z y n .
H u n n e C a n n e c a p p e l s e n L a s c a r y n s ,w i e r d
e n h e n a f g e n o m e n , e n n o g t a n s i s h e t
o n m o g e l y k d a t w e r k , f o n d e r h e n t e v o l -
b r e n g e n , f o o h e t b e h o o r d . D e K e r k e r t
v e r v i e l e n v o o r ’ t g r o o t f t e g e d e e l t e , e r t
w i e r d v a n d e P ö l i t y c q u e n n e r g e n s d e h a n d
a a n g c h o u d e n . S o o n o g t a n s d a a r t e r p l a a t -
f e d e P r e d i k a n t e n n i e t o n d e r f t c u n d w e r -
d e n d o o r ' d e P ö l i t y c q u e n , a l l e a r b e id i s
t e v e r g e e f s .
D i e a l l e s f t r e k t e t o t / v e r b r e k i n g - v a n
a l l e m o e i r e e i» i v e r , b e v o r e n s a a n g e w e n d
t o t v o o r t p l a n t i n g v a n o n f e R e l i g i e .
’ T a f f t e r v e n v a n d e M e y Z a l i g e r w a s
o o k e e n g r o o t v e r l i e s v o o r d e K e r k e n j
m a a r b y f o n d e r v o o r d e Q u e k e l i n g e n .
D e f e q u a m e n h e n ( a ls o n t r e n t w e l k e
in l a n g e g e e n g o e d e t o e f i g t w i e r d g e h o u -
d p n ) t o e n d e r m a t e n t e n t o o n t e H e l l e n ,
d ä t , f c h o o n m e n n i e t o n t k e n n e n k ä h ,d a t
z y f t e r k e M e m o r i e n h e b b e n , f c h r ä n d e r
z y n , .en d o o r h u n n e m o e i t e a l v r y v p r r e
g e a d v a n c e e r d w a r e n , f o o d a ^ f o m m i g e
l e e r n e t t e p r o p o f i t i e n v o o r v e r f c h e y d e
t o e h o o r d e r s m e t v e e l g e n o e g e n g e d a a n
h e b b e n , e g t e r { q u a m u i t t e b l i n k e n , d a t
z y n o g n i e t v e r g e t e n h a d d e n , w a t z y t e
v o r e n , e n in d e v a c a n t i e n , e n M a l a b a a r f
e F e e f t - d a g e n , t ’ h u i s ^ b y h u n O u d e r s
z y n d e , g e l e e r d h a d d e n : w a n t h e n a l t c
v e e l t ö e g e l a f e n w e r d b y h u n n e O u d e r s e n
V r i e r i d e n t e z y n ; a l s W a n n e e r z y z i e h n e -
v e n s d e z e l v e g e d r a g e n , e n a a n f t e l l e n ,
i o o d a t d a a r M r . O t l e y , d i e a l t y d in h e t
Q u e e k S c h o o l | o m g a a t m e t h e n , b y f e -
k e r e o c c a f i e z y n h e r t u i t f t o r t e n d e , b e t i i i g -
d e , d a t h y g e l o o f d e , d a t d e m e e f t e v a f t
h e n a o g H e y d e n s i n h u n b in n e n f t e W a -
K k k z s r e n j