
4 j o ZAAKEN v a n d e n GOBTSPIEJStST
e n h o e f e e r d e t Q u e k e l i n g e n d i e b e n o o - |
d i g e n j l a a t i l c d e v e r f t a n d i g e n o o r d e e -
l e n .
D e N e d e r l a n d f e t a a l o n d e r f t e l d z y n d e
( w a n t d i e a l h i e r v o o r d e L a t y n f e i n ’ t
V a d e r l a n d g e l d e n m o e t , j a v e e l 'm e e r in
a a n m e r k in g k o m t , a l s , d i e , o m P ö l i t v c -
q u e r e d ' e n e n ) h e e f t n ä e n v o o r d e Q u e k e l
i n g e n , * t g e n e z y n o o d i g h e b b e n , e n
t o t a l l é h u l p - m i d d e l e n e e n v r y e t o e -
g a n g .
D e D u y t f e t a a l d a n a l l e e n g a n f c h n o o d -
• f à k e l ÿ k z y n d e v o l g e n s d e n a t u u r d e r f a a k ,
e x p i e f l e o r d r e , e n a a n g e l e e r d w e r d e n d e ,
f o o b r e n g i k d i t v o l g e n d e h i e r u i t i n . D e
Q u e k e l i n g e n D u y t s v e r f t a a n d e , d a t ’ e r
g e e n d e m i n f t e n o o d f a k e l y k h e i t k a n g e -
g e v e n w e r d e n , d a t e e n R e ä r o r d e L a n d -
t a a l z q u m o e t e n k e n n e n , o m h e t w e f e n
V a n z y h D i e n f t t e b e t r a g t e n , e n m e t l o t
w a a r t e n e m e n .
M y n t w e e d e r e d e n r u f t o p d e b e v i n -
d i n g d e r S u b j e d e n z e l f , d i e P p f i c h t t o t
m y n o n d e r w y s h e b b e n . D e Q u e k e l i n g
e n v a n J a f f a n a p a t n a m , m y a a n b e v o l e n
Z y n d e , e n h u n o n d e r w y s i n ’ t N e d e r l a n d s
g e n o o t e n h e b b e n d e ( v o l g e n s e y g e n g e -
t u y g e n i s ) b e v e f t i g e n m y i n m y n f e n t i -
m e n t . T o t e e n p r o e v e k a n g e n o m e n
w e r d e n ’ t o n l a n g s g e h o u d e n e x a m e n t e n
o v e r f t a a n v a n z y n E d . e n d e v e r d r e t e -
g e n w o o r d i g e L e d ç n , h e t D u y t s k ö n n e n d
e f p r e e k e n , e n d i e m y t e n v o l l e n v e r f t a a n ,
* t g e e n o o k n a d e r b l y k b a a r i s u i t h u n v a n
z i e h z e l v e n o p g e f t e l d e P r e d i k a t i e n , h i e r
i n L o c o z y n d e e n t e r S e c r e t ä r y b e r u f t e n -
d e . D i t i s ’ t , w a t h e t N e d e r l a n d f e b e -
t r e f c , e n w a t h u n v e r k r e g e n b e q u a a m -
h e i t r e e d s a a n g a a t , o o r d e e l i k , d a t e e n
f t a a l j e k o m t o p t e g e v e n , * t g e e n d e v e r -
e y f e h t e p e r f e & i e b e l o o f d . A i s m e d e i n
* t e x a m e n g e b l e k e n i s . W a a r o m i k u i t
d e b e v i n d i n g d i t v a f t m o e t f t e l l e n , d a t ,
g e l y k d e n a t u u r d e r f a a k e o o k d e b e v i n d
i n g f i e n l a a t , d a t M a l a b a ä r f e H e y d e n e n
t o t d e n P r e d i k d i e n f t k ö n n e n b e q u a a m g e -
m a a k t w e r d e n , f c h o o n d e R e é f c o r d e
M a l a b a a r f e t a a l n i e t v e r f t a a t , d o o r m i d -
d e l v a n h e t N e d e r d u y t f c h , h e t 'w é l k d e n
M e e f t e r i n c u m b e e r t d e Q u e k e l i n g e n t e
l e e r e n .
* T z a l d a n o p z z w a r i g h e d e n , d i e i k
. m y v e r b e e l d e t e k ö n n e n g e m o v e e r d w e r d
e n , w e g t e n e m e n , a a n k o m e n . D e e e r -
f t e i s , o f d e Q u e k e l i n g e n w e l D u y t s g e -
n o e g k ö n n e n , l e e r e n , o m e e n R e c t o r t e
v e r f t a a n . D é t w e e d e , d a t e e n R e c t o r ,
n i e t L a n d - t a a l - k u n d i g z y n d e , t o t d e V e r -
l i e n o n b e q u a a m is .
D e e e r f t e D i f f i c u l t e y c i s r e e d s w e g g e -
n o m e n , e n b e h o o r d t o t d e n M e e f t e r , e n f o o
’ e r a l e e n i g e w o o r d e n n o g o j i v e r f t a a n m o g -
t e n z y n , d i e L a n d - t a a l - M e e f t e r s e n C a n -
n e c a p p e l s z y n n i e t b u y t e n d i e n f t .
W a t d e t w e e d e z w a r i g h e i t b e t r e f t , d i e
r a a k t h e t w e f e n t l y k e v a n z y r i d i e n f t n i e t »
n o g h e t v o i k o m e n h u l p - m i d d e l , d e N e d
e r l a n d f e t a a l . G e v o l g e l y k k a n d e z e l v e
b u y t e n z y n d i e n f t z y n d e , g e c o n f i d e r e e r d
w e r d e n , e n a l l e e n g e b r ä c h t w e r d e n t o t
d e h u lp m i d d e l e n i n ' t L a n d , . o m d e b e -
k e e r i n g a ld a a r v o o r t t e f e t t e n .
D i e V e r f i e n o o k j u y f t v a n e e n R e c t o r
t e e y f l c h e n , f c h y n d m y W e y n i g , o f g e e n
r e d e n v o o r f i g t e h e b b e n , e n w i l d i e g e e r -
n e a f w a g t e n v a n d i e g e n e , d i e v e r d e r
k ö n n e n f i e n .
M y n g e v o e l e n i s d a n , d a t d e z e l v e
n o o d f a k e l y k t o t e e n R e c t o r n i e t b e h o o -
r e n * e n a l k o n h y z u l x d o e n , d a t z y n
d i e n f t h e m g e h e e l v e r e y f c h t , , z a l h y d o o r
l u y h e i t z y n n a a m e n e e r n i e t v e r l i e f e n , i k
z w y g e n o g m e t d e n p u b l y c k e n P r e d i k -
d i e n l t b e z w a a r d z y n d e .
Im m e r s d e E e r w . b r o e d e r e n P r e d i k a n -
t e n d e v e r t o l k i n g e n o p f i c h n e m e n d e , f o u
d e d i e n f t v a n e e n R e c t o r e c h t e r d e z e l v e
z y n * w a a r u i t i k f l e d u c e e r , d a t d e z e l v
e d a n o o k n i e t n o o d f a k e l y k t o t z y n
d i e n f t b e h o o r e n , n o g d a a r i n v e r v a n g e n
l e g g e n i *
D e f e z w a r i g h e i t z a l v r y w a t v a n g e -
f t a l t e v e r ä n d e r e n , ’ d e n k e n d e , d a t d e
Q u e k e l i n g e n d e L a n d - t a a l k u n d i g z y n d e ,
e n k e n n i s d e r f a a k e n v e r k r e g e n h e p b e n -
d e ( t w e e f a a k e n d i e i n a l l e V e r f i e n m o e t
e n h a n d a a n h a n d g ä a n , f o n d e r w e l k e r s
v e r e e n i g i n g g e e n w e l g e m a a k t e v r u g t h e t
l i c h t z a l f i e n , e n a l l e C a n n e c a p p e l s t o t
d i t W e r k o n n u t v e r k l a a r e n ) h e t v e r -
e y f e h l e b e f i t t e n , o m d e z e l v e v a n h u n n e
h a n d e n a f t e w a c h t e n . W a a r o n t r e n t e e n
R e c t o r h e n n o g g r o o t e d i e n f t k a n d o e n ,
f o o t e n a a n f i e n v a n d e g r o n d - t a a l d e r
S c h r i f t u u r , a l s t e n a a n f i e n v a n h e t N e -
d e r l a n d s d o o r e y g e n b e t e e k e n i s v a n b e y -
d e n t e ö n t v o u w e n .
. A l s z y n E d . h e t o o g b e l i e f d e t e w e n d
e n n a d e o n l a n g s f o e r l o f f e l y k e g e n o m e n
R e f o l u t i e v a n o n f e H e e r e n M a j o r e s w e -
g e n s h e t a a n f t e l l e n v a n 6 P r o p o n e n t e n
t e n d i e n f t e v a n d e S e m i n a r i a ,m e t e x p r e s
v e r b o n d , o m v o o r a f f i c h t o t d e t a a l t e
a p p l i c e e r e n , z a l ’ e r g e e n b e l e t z e l z y n
p m v o i k o m e n d o o r d e z e l v e h e e n t e f i e n ?
i a i n a l l e n d e e l e n d i e f i e n v e r d w e e n e n , o f
a u b b e l u i t d e w e g - g e n o m e n .
W ä t m y b e l a n g t i k z o u g i f l e n , d a t
h e t A m p t v a n e e n R e c t o r w a a r t e n e m e n ,
e n g o e d e V e r f i e n t e h e b b e n t e n m i n f t e n
2 g e h e e l e m a n n e n v e r e y f l e h e n , e n n a -
d i e n d e D i e n f t v a n e e n R e e t o r * t zW a a r -
f t e w e e g t , e n d e F u n d a m e n t e e l f t e m o e t g e -
a c h t w e r d e n , m e n h e m v a n V e r f i e n b e h
o o r d t e e x c u f e e r e q , e n d e z e l v e d e n
P r o p o n e n t e n g e i n j u n g e e r d w e r d e n d e , d a t
h e t S e m i n a r i u m , e n * t v e r e y f e h t e i n *t
l a n d , i d e r z y n v o i k o m e n l e d e n d a n e e r f t
k a n h e b b e n .
D. Ruels
Ca te chif-
musaf-
gekeurd.
. d i t n i e t v e r d e r D e d u c e e r e n , f o o
n i e t a l r c e m y t e v e e l v r y h e i t a a n g e -
t t a t i g d h e b b e , w a a r o n t r e n t z y n E d .
m y n g o e d e in t e n t i e b e l i e f d t e c o n f i d e r c e -
r e n j w e l k a l l e e n d e i e i s , p a y n C o n f c i e n -
t i e t e g e h o o r f ä m e n e n t e v o l d o e n , e n d a t
g e e n R e f t o r o i t e e n e x c e p t i e z o u k ö n n e n
v o o r w e n d e n v a n d e L a n d - t a a l - V e r f i e n
o n t l e e n d , e n h y e n d e v e r t o l k e r s b in n e n
p a a l e n f o u d e n b e f l o t e n z y n , o m e e n i -
¿ e r s g e b r e k e n t e b e m e r k e n , d a a r i d e r
m a n n e n - w e r k a a n v i n d e n z a l , f i g d a a r
v r y 1 v a n t e h o u d e n .
M y n . g e v o e l e n z a l i k k o r t e l y k b y e e n
t r e c k e n , o m ’ t . z e l v e m e t e e n o p i l a g t e
f i e n .
i S t e Ü k , d a t d e d i q n f t v a n d e n R e c t
o r , e n d e o v e r i e t t e r s , o n d e r f c h e y d e n b e -
h o o r d e n t e z y n .
z S o o l a n g a l s d e N e d e r l a n d f c h e t a a l
i n * t S e m i n a r i u m g e b r u y k t Z a l w e r d e n ,
e n d e n o o d f a k e l y k h e i t n i e t v e r a n d e r d ,
d a t e e n R e c t o r m e t - v o l k o m e n h e i L d a t
A m p t k a n , e n m a g b e d i e n e n , a l l e e n i n
d i e t a a l .
5 D e Q u e k e l i n g e n , h e t w e f e n t l y k e j
d o o r e e n R e c t o r g e n i e r e n d e , h e t a b f o -
l u i t n o o d f a k e l y k b e f i t t e n .
4 H u n m o e d e r t a a l f p r e k e n d e , h e t
n o o d f a k e l y k h u l p - m i d d e l v o o r d e n l a n d -
a a r d h e b b e n .
5 H e t N e d e r l a n d s v e r f t a a n d e , h e t v e r e
y f e h t e g e n i e r e n , om ? t o t d e n P r e d i k d
i e n f t b e q u a a m t e k ö n n e n g e m a a k t w e r d
e n .
6 U i t h e t S e m in a r i u m g e g a a n z y n d e ,
e e n o p e n d e u r h e b b e n , o m a l l e » an d re
n o o d i g e m i d d e l e n t e b e k o m e n , d i e t o t
h u n v e r d e r e n p p b o u w e n v e r f t a n d v a n
G o d s w o o r d , k ö n n e n b e t r o c k e n w e r d
e n .
7 G e v o l g e l y k , o m h e t v o o r n a m e o o g -
m e r k ( d e b e k e e r i n g v a n * t H e y d e n d o m )
u i t t e v o e r e n , a l l e m i d d e l e n d e e l a g t i g
z y n . H ■
H i e r m e d e h o p e i k z y n E d . g e n o e g e n
t e h e b b e n g e g e v e n , o f i k d e f a k e g e n o e g
g e d a a n h e b b e , l a a t i k z y n E d . o o r d e e -
l e n . E n i k z a l b l y v e n , n a w a t i k b e n
z y n E d . o p g e d r a g p n t e h e b b e n , ( o n d e r -
f t o n d ) E d e l e G e f t r e n g e H e e r , Z y n E d .
O n d e r d a n i g e D i e n a a r , ( g e t e e k e n t ) P e t
r u s S y n j e u ( t e r z y d e f t o n d ) C o l o m b o
d e f e n 1 8 J u n i 1 7 0 ^ .
M e n h a d h i e r in d e v o r i g e t y d o o k !
w e l d e H o o g d r a v e n d e e n b y n a o n v e r -
f t a a n b a a r e C a t e c h i s m u s v a n D . R u e l in -
g e v o e r d } m a a r m e n b e v o n d d i e b y v e r - ;
l o o p v a n t y d e v e n f o o o n d i e n f t i g , a l s i n {
d e l a t e r t y d e n h e t m e t g e w e l d in V o e r e n :
v a n ’ t H o o g M a l e y t s t o t B a t a v i a , e n e l -
d e r s , w a a r o m m e n h i e r b e f t k e u r d e d i e
g r o o t e C a t e c h i s m u s v a n R u e l a f t e k e u r e n ,
e n f i c h a a n d e b e v o r e n s g e b r u y k t e , d i e «
v e r f l a a n b a a r w a s , t e h o u ^ n .
Körte aanwyßng der faaken,
aan de Quekelingen > in
het Seminarium alhie r ,
• onderwefen ( en bekend)
van den z% A p r il A*
1706 , tot dato defes ,
rakende de Nederduitfche
taal.
1 TT e t o n d e r f c h e y d d e r l e t t e r e n , e n l e t - K ö r te
X T j L t e r g r e e p e n i n * t N e d e r d u i t f c h , e n * a dw y -
S i n g a l e e s , w a a r v a n z y m e e f t a l l e k u n - . j | eg * n
d i g z y n , f o o t e n a a n f i e n v a n d e u i t f p r a a k , d eQ u e -
a l s d e v e r f c h e y d e F i g u u r e n . kclingea
2. H e t v a n b u y t e n f p e l l e n v a n N e d e r - §g {^er(i
d u i t i c h e w o o r d e n , e n v e e l m e n f e h e n - e Cn*
n a a m e n .
5 H e t l e i e n v a n v e r f c h e y d e d r u k , e n
* t f c h r y v e n v a n e e n g e m e e n e l o o p e n d e
h a n d !
4 ’ T v e r t a a l e n d e r v o l g e n d e w o o r d e n
i n b e y d e d e t a a l e n , a l s
1 4 0 5 ' Z c l f f t a n d i g e n a a m e n .
z p o B y g e v o e g d e .
5 0 7 W e r k - w o o r d e n .
1 1 4 B y w o o r d e n .
2 6 v o o r i e t f e l s .
1 8 S a m e n - i e t i e l s .
7 T u i T c h e n - f e t f e l s i b e d r a g e n d e
2 .0 7 7 w o o r d e n !
W a a r b y n o g k o m e n W ‘T i t e l s , d p
g e t a l l e p , o o k d e r f e l v e r o r d r e , a l s d e
e e r f t e , t w e e d e , d e r d e , e n z . D e .n a a m
e n d e r m a a n d e n , d a g e n , e n z . V o o r t s
n o g e e n i g e d e e l e t i u i t d e G r a m m a t i c a ,
a ls
f R e d e n t e g e v e n v a n ’ t g e f l a c h t d e r
z e l f f t a n d i g c b y g e v o e g d e n a a m e n .
6 D e b u i g i n g e n d e r z e l v e .
j H e t o n d e r f c h e i d d e r p e r f o o n e n .
8 H e t g e b r u i k d e r w o o r d e k e n s ; e e n ,
d e , h e t , d i r . , d a t , d e i e , . d i e , m y n ,
z y n . , u W e , h u n , h a a r , w e i k e , i k , g y ,
h y , e n z . , e n d e r z e l v e r b u i g i n g e n .
9 ’ T f a m e n v o e g e n v a n z e l f f t a n d i g e e n
b y g e v o e g d e n a a m w o o r d e n .
1 0 D e v e r v o e g i n g e n v a n z y n , o f w e f
e n , e n w e r d e n . . V
1 1 E n e e n i g e g e m e e n s r t e d e n v o e r in -
g e n .
C o l o m b o z t J u l i A ° , 1 7 0 7 .
A ° . 1 7 0 6 z y n w e d e r o m d r i e Q u e k e l
i n g e n d o o r d e n H e e r R e c t o r ( i n *t t y - '
w e l e n v a n D . S w e m , e x p r e s v a n G a l e
d a a r o m ö v e r g e k o m e n ) g e e x a m i n e e r d 5
e n d e o o k a l l e s v o o r a £ , r i j e t h e t g e v e n
v a n d r i e t e x t e n , R o m . I I I : 2 4 , I I .
P e t r : 1 : 1 0 . z i , 1 . C o r . I I : 2 . " a a n d e
L l l z zei