Gelcerdcn van Leipzich 1686. in Maart, :o f voor Goffi-boonen , o f wel diergely
van dien Schryver fpreekt.
A°. i68f. wicrd dit in ’t latvn en in
’c Hoogduitfch tc Bautzen, o f te Bu-
diflen in Saxcngedrukt, waar van het la-
tyn door Spon overgezet is. ’
Verder Dit werk, in 13 Hoofd-ilukken bebericht
ilaande, vervatalles, watoitvandeCoffi
over dit bekend geweeft is.
DuFdut ^ aderhand is ’er nög een zeer net werk
en nog *ovcr gelchrevcn door Fauftus Nairon
een an- aan een Abt van zeker Klooilcr, waar in 4«* 00k b ly k t, dat de Coffi van zeker Herder,
als hy de wacht ’s nachts over zyn
kemels, en verder vee, waarnemen moett,
als een middcl-tcgcn het flaapen gebruikt
wierd, waarom die Abt zigdaarafook
onder zyn Monniken bediende, op dat
z y , by *t waarnemen van deze en gene
dienften des nagts, te beter zouden können
wakker blyven.
Vecl waarfchynclyker komt het my
voor, dat de Ouden al van de Coffi of
iet diergelyks fchynen geweten te heb-
ben.
Bewys,
dat de
Coffi-
boonen
tyke.in Zeker Heer, M. Pafchius, houd in zyn
Davids latynswerk, 1700. te Leipzig uitgege-
ven, ilaande, dat'het gerooft Koorn 1
Sam. z f : 18. door Abigail aan David
onder meer andre gefchenken, om zyn
toorn teftillen, toegebragt, nict anders,
dan Coffi-boonen, geweeft zyn.
Van zulkc geroofte meel-bloeme ,
& c : leeft men in Gods woord meermaa-
len, gelyk men dat Levit: 6: 21. 7:12,.
gelyk<
David
tyd al
bekend
waren.
ken andre zoort vanboonen, opdiewy-*
ze gebruikt, gehouden hebbe , zonder
dat ik daar toc oit ccnigen grond, ’t zy
door ’t lezen van dit gcvoelcn van de-
zen Heer Pafchius , o f wel van iemand
anders, gekregen, o f 00k oit iets , dat
daar na gcleek , gehoord hebbe. Ook
is de cerfte gedagte, die ik , om dit by
my zclvcn vaft te Hellen, lcreeg, wanneer
ik met het overzetten van den By-
bel in de Maleitzc Taal bezig was, on-
trent 1<5po, my eerft te binnen geko-
men, en niet, dan na een lange over-
weging van deze plaats , in my opgebor-
reld , gélyk ik zedert altyd dit gevoe-
len , als zeer waarfchynelyk , omhelft
hebbe. Andre, nog verder gaande, oor-
deelen,dat het roode Linfen-kookfel, waar
van Ezau florpen wilde, Gen. i f : 30»
nict anders dan Coffi-water geweeft z y ,
dat my egter zoo waarfchynelyk, als ’t
vorige, niet voorkomt.
Dog om weder tot het boek van de Men had
Heer Du Four te kecren, die zegtoo k,^ 4£k“
dat de Coffi in Vrankryk niet ccr, dan ryk eerß
ontrent 1647, is bekend geworden, en kennis
dat het, toen hy dit werk fchreef, nieten de.
vecl meer als i f jaaren geleden was, dat
men die daar begon te gebruiken, zonder
toen den regten naam ’cra f te kennen ,
en dat wanneer men dien drank in Parys
eerft begon tc drinken, dien toen nog
een Moerbezie noemde.
In den ccrften tyd , toen de Coffi begon
en 1 Chron: 23: 2p. ziet 5 maar myn jdoor tc breken, waren de gcvoelens der
gevoelen is egter niet, dat men door dat I Wysgeeren, Artzen, en Gcnees-kundigen
gefchenk van Abigail iet anders kan o f
mag verftaan, dan ’t gene daar na de letter
uitgedrukt ftaat, te weten gerooft
Koorn, en dat wel, om dat ik 2 Sam:
17: 28. dit geheel gefchil beflift zie,
daar in ’tbyzonder, onder de gefchenken
van Barzillai en andre vrienden van David
, van tarw en ge r ft, en meel, en
boonen en Linzen , ook gerooft (dat ik
van alle die zoorten van graanen mede,
alzoo zy ook gerooften tarw, meel-bloem
en gerooft gerften-brood gebruikten, en
niet alleen van de boonen, verfta) gefpro-
ken werd.
Daar by blykt dan aan de eene zyde,
dat men, om die nette onderfcheiding
van gerooft koorn, en geroofte boonen5
door Abigails gefchenk wel geen boonen
kon verftaan, maar aan de andre kant
blykt indat zelve vers van2 Sam: 17:28:
ook zeer klaar, dat de ouden toen egter
ook al gewoon geweeft zyn, om zekere
boonen en Linzen te zoeken, die daar al
weer in boonen, en in Linien, onderfchei-
den werden, door welke boonen ik , zedert
dat ik kennis van de Coffi gekregen
had, en dit vers las, voor geen andre, aan
niet een en de zelve over hare werking.
Zommige verwierpen die ten eerften gc-
heel en al, en zeiden, dat ’erniers, dan
een Caput Mortuum, en dierhalven ook
niet heilzaams in was.
Andre weder, wat bedaarder, en z o o Het ge-
heet-gebakert niet, waren van o o r d c e l,^ “
dat de Coffi-boon, fchoon gerooft zynde ,ieer<jcn"
nog zeer veel oliagtige en andre heilzaa- over de
me deelen in zieh behield, die, fchoonCoffi.
zy voor deze en gene lichaamen- niet al
te gezond mogtenzyn, om dat die lichaamen
van een al tc zwak geftel waren,
egter voor andre en ruftiger lichaamen
van zeer veel nuttigheid en dienft waren ,
voor al wanneer de Coffi matig gebruikt,
en de maag nict met te vecl water overladen,
o f met al tc fterke Coffi vervuld
wierd, gelyk zoo deallerbefte Artienyen
o o k , hoe heilzaam anders, onnut, en
fchadelyk können werden.
A°. 1687. quam ’er een boekje over
de Co ffi, T hee,en Chocolade van eenen
Nicolaas de Blegny uit; dog meeft uyt
dat van Du Four nagefchreven.
De Heer Antoni Galland, die ook in
de Levant gcreisd heeft, en in de Oofterze
Taalcn
Van C H O R O \ t A N D E L.
Galla« T “ 1“ “ er er™reii Was, h e eft ô ô k d v è r
1696. de oorfpronk en voölrgang vari de Coffi
gefehreven.
Hy trok het zelve üyt een Manufeript,
in ’s Konings Bockerv, en dit boek wierd
i6pp. te Parys verkögt. De Schryver
Abdulca- van dit Manufbript was Abdulcader
derMoh-Mohhammed genaaiöd, Van Medina ge-
hammedfproten, in Mezöpotamien geboren, en
van de Se&e o f gezindheyd Van Henbe-
i i , onder de Mooren zeer wel bekend.
t De Titel van dit boek i s , wat men
ontrent het netße en opregtßo, betreffende de
Quffi i heeft tegelooven, dat is , of het' den
Mujulmannen geoorloft is , die te ge-
hruyken.
Dit werkje beftond uyt 7 Hoofd-‘
flukkdn;, händelende over ’t woord
Ga-hweh ,. over de Eygenlchappen van
dc'- Cdflti,. dn over ’c LaYid, daar men
die- eerft begon te gebruiken.
Sjeidi H y lehröcf AP. Hegiras (ofin ’t jaar
dien^ Vara van Mohhammed uytMck-
1C ’ ka’) pp5 ,s dat is,. na> de rekening. van
eenjgcn (alzoo ’er groot. verfchil in' is“,
ÄPy. Ghriftf 15387, in» AEgypten 5 dog
hy; had heD alles weder van eenen Sjeich
Abeddien-Ihm Abdul Gafar y, die läng
bevörerts daar over gefchrcv en had',. ont-
leendl
©m. nu den'nette tyd aan te wyzen ,
wanneer men in ’c Goften eefft regte
kennis van den Cofti-drank, en des zelfs
gebruik kreeg, mocten wy'dit van wat
hooger ophaalen.
De Coffi , Djemaleddien Aboe Abdallithy. Mo-
begon hhammed Ibri Said,, van Dhabban, een
AdentC *n ’c gclukkig .Arabien, Mufti van
eerft be- Aden zynde, . ging in ’t midden van
kend te A°. 146(5. eens na; Perlien , en ‘ vond ,
werden. ,by. zy’ri verblyf aldaar,.eenige van’ zyne
Lands-lieden ,v die Coffi nameir, waar
op hy. toeUi juyft: niet al' te veel agt
llöcg:; maar by: zyne; te rüg-Reize na
Aden 1 zeer verfwakt zynde, en op de
C o lfi;,. door zyn Lands-Lieden geno-
mon,jtöcn. denkende,^ nam wat van de
zelve,i in hope dat hem die helpen zou-
de,-gelyk! ook gelchiede, behalven dat
hy’veel andre ergenfehappen van deCoffi
ontäikte, en dat zy. voor al de hoofd-
pyji ¡wegnam, denGeeftvervrolyfcte,den
Ikap benamj 1 om1 welke reden hy en een
Dervis yj als: zyr’s nagts bidden möeften , 1
maar Coffi gebruikten.
Gelykhyöok by andre oefFeningen' vän
zynetr. Gods-dien ft zig dstar van bedien^
de,' na welkeh tyd.het'gebrüi'fc der “Coffi
tfo ¡Aden ook* onder alle- lieden1 van eenig
fatzoen doorbrak, tendeele op de aan-
bevdeÜTig^ vän»Djemaleddien'', 1 ten'deble
op^dievan Mohhammed van Hadrantoet,
eeni ftad in ,’t gelukkig Arabrew.' 1 '
Voor dczen tyd wift men in1 Afabien'^
Vk IDb el .
daar deze boon groeid , nog ergens in
het Oöften, van den Coffi-drank, maar,
völgeris het zeggen vän dezeji Arabifchen
ichryver, was ’t gebruik van de Coffi
lang bbvorens in Abiffinien bekend. Egter
de Heer Jobus Ludolf, Pere T e llcz ,
en meer andren, die vanAEthiopieri fchry-
van, meiden daar niefs van.
Van Aden ging *t gebtuik der Coffi Vitl
ontrent‘ifo ö i na Mekka o ver, alwaar^cn
men dien drank toen nog nidt vari de boon, 15 JL ‘t
maär alleen van defchillen, die men ’ergebruyk
uyt Jemen bragt, maakte : want Mek-?Je^kna
ka legt niet (gelyk veelen meinen) eigent- c a‘
lyk in'’t gelukkig Arabien , maar in een
Land-Vo’ogdy van ’t fteenagtig Arabien,
die van zömmigen Tahamäh, dog van
andren beter -Hidjäaz genaamd werd, en
paalt ’er dicht aan.
Z y wierd daar hoe langer hoe meer
bekend, en byna van ieder een, ’t zy
onder het ffchaak-lpel, ö f onder het
Tsjbngka , o f Booritjens-fpel, en dier- ‘
gelyke tyd^yefdryven, gedronken.
Däär nä ging dit van Mekka na andre Van daar
fteden van Arabien', en van daar nanaCalrd,
-¿Egypfen, dri'byzonder na groot Gairoenverde*
o v e r , al ’t-welke pas na t f l i . voor-IJII‘
viel j dog kort daar aan wierd deze
drank (die wat later van Cairö na Tur-
lcyen overgewaäid, en daar bekend ge- ’
worden is ) in ^Egypten door den
Sülthan Khair Beg , Land-Voogd van
Mekka (die onder den Vorft der Cir-
caffize Mammelukken, toen Meefters van
iEgypten, ltond) verboden, alzoo hy ,
ziende dat eenige lieden in zynen Tempel
dezen drank droriken (dat zy deden,
om te bdter tot het doen van hunne
gebeden tekonnen waken) zieh inbceld-
de , dät zy wyn dronken , van welke
inbeelding, wat befchryving men ook
van de Goffi-idrank dede, men hem niet
afbrengetj k o n , alzoo hy nog ganlcH
geen kennis' van dien drank nad, en
meinde,>dat die iemand zoo w e l, als
de w y n , dronken maken kon , en dat
(die dcrhalven, zoo wel als den w y n ,
by de W e r verboden was. Hy dede
hen dierhalven aanftonds uyt; de Tempel
vertrekken, en verbood hen dit meer
hier te dderi;,
Wanneer hy daags ■ er aan eenen Raad Door
van Wet-Geleerden beley , en hen ’t^en suf-
geval verhaalde , quaiiien zy alle töt^*n
zyn gevoeleli w e r , dat het1 Goffi-driri- rJbo~ea
ken met de Möh hammedaärifche Wetäen.
ftreed , en dät het dierhalvcn: behoordc
yerboden te werden.
Men bfagc her te: Mekka! nbg1 ver-
(3er, dat*-niöli 'bbftr öriderzöekfen moefty
o f *t obk vöbr ’t lirihääiii eh'Vödrr: d¿ le^
vens-Geeften derlraenfchen niei?fchädelykv'
was, waar over mfen gbed vond de'Art-7
zen raad te yragen. B b De