S|4 B Y i O N D i R E
en Voor öl in Perßen, de 1’olken diegeenloon
hebben, alleen voor hunnen dienfi, cortagie,
en friakelaardy, I percento trekken, ‘tewwr
voor Aan ook de Compagnie, wer fchade en
quadebetaling,als borgen rnoeten bevryden.
D it fchynd hier ongebruikelyk; doch verfta,
¿<1/ ¿S? Japanfche folken, |d zeifs de Kamer-
jongens en Dienaars, vereeringen genieten,
ö/» ¿/f Kooplieden toegang tot den Prefident
te geven, dat appetrent naauw te dingen vielen
te vinden.
Het is gebeurd, <¿3/ afr m ¡wy <?//ff»
?«f/ eenkleenroey-vaartUig;nevens 18 kifien
geld, na Nanga/acki gefunden had, /Of« £«/-
/f» *»y» w/f« ff» dienaar van de Tolken
tnede gefcheept was, zöo op myn aankomft
de Raßnadoers van het Sooma-zilver van
• *«y# negotie induceerde,, waar owr £f» zffr
bezwaarlyk liefen vinden, f» niet hooger als
tot 76 ST^ay/ wilden komen, ¿/aar wor aV-
Zf», blykende bydeadvyzen, to ty j^ l’hayl
verlöten hadden 5 a/i »a ¿7 ¿sfe mijjive van
den He'er Prefident volle laß bequam, ¿f-
bruikte ik deze ßratagema j liet verluiden,
dat ik aanfionds na Firando wilde vertrek-
ken, de de het zilver ufdragen. Hfär'afwier-
den voorfz. fmelters fubyt geadvifeerd.
Schoon zy nu ongeroepen Watih; en bevorens
naaulyx te fpreeken, zoo trableer den zy nu
tot j j fhayl 3 Maas} merkende daar na
den handele fcholden den voorfz. Dienaar
dapper uit, gelyk ik dat naderhand hoorde.
Hebben ook niet A . 1635" de Japanfcbe
gegageerde Dienaars verzogt eenige picols
zyde, wetende de zekere advance. Hier
zag men waar in de Dienaars htth eigen
nut boven dat van de MeeßerS zoekeh en
wat dienfi en trouw men van hente Wachten
heeft. 1‘erwyl de Compagnie zoo grooten menigte
van jongens moet voeden , die, door gebrek
van meeßers, en goed onderhoud, anders
fchadeloös loopen, behooren de Refidenten
eenige bequame en gaauwejongens vangoeden
huiZe, en van goeden imborß, aan te quee-
ken, om in de Japanfcbe taalte leerenlezen,
fthryven, reekenen, enz., die men danmet
'er tyd als Folken zou können gebruiken, en
waar op men zieh vaß zou mögen vertrou-
wen, daar nu veele oordeelen, dat de Ja-
panfebe Kolken eer fchadelyk als profitabel
werden gehoüden, zoo men als dan confron-
teeren moefi, zoo kon men onderwylen dien
ganfehen hoop Dienaars flyten, en onze Na-
tie invoeren, |f welk op het Comptoir in
Gamron wierd verfiaan , en tot groote ge-
ruflbeit en voordeel van de Compagnie inge-
voerd.
De reiten na. Jedö, die jaartyx metgroole
kößengefebieden, (gelyk by de reekening te zieh
is) zyn bezwaarlyk voor te komen, ten wäre
de Refidenten, gelyk den Prefident van
meening was, hebbende reeds hoüt uit ghti-
nam medegebracht., o/» een redelyk groot
Hollands vaartuigte laten maken, daarmea
a k e n
de men laveerde , dagelyks hunne voyagle
konden vorderen, f» dus beflaan allenskens
voor Jedo te loopen, behalven dat ook eenige
Japanfcbe fiegte vaartuigen, zoo zy maar
half wind konden Zeilen , derwaards met
hunrie lading zoiiden können gewrikt Werden.
D it zou groot profyt en veel fpoed geven, èn
daar nu vaartuigen van de Regenten rnoeten
verzoeken, zoudèn dan maar können door-
vaaren, zelfs bezorgende, dat vaartuigen
met 40 a fò wrikkérs, by'hentegen 3 Thayl
en meer voor uifreize {en Zoo òok 'weèropde
te rug-reize) gehuurd, in hunnen dienfi en tot
eigen gebruik hadden ; doch deze voorfiag is
vernietigd.
JVy hebben gezten, dat alle gerecommati-
deerde perfionen, als zy zyde ontfangenzou-
den van de Kooplieden, volgens de gewoonte
alhier\ iedér na hun vermögen, of na hunne
liberaliteit, aan ben ì a 3 .bali*s/met Sackt,
of Japanfe wjn, eenige. Catabers, of a»dr*
erkentenis aanbieden, 7 wf# /<?/ eenNumo.
van vaten quam, weshalven ik oordeelde,
¿/a/ Vr /» of» ganfeh jaar geen wyn voor de
Logie noodig was. O f hier van notitie of
memòrie gehouden werd Weeie niet.
O f inen nu 'op zulke Comptoìfèn, dàar zoo
veel fchepen komen9 veel volk bchoefde te
houderi, meene van neen s want ten ly de
van den principaalen handel ontbreeken 'er
geen Kooplieden noch Afßßenten op de fchepen^
die doch mets te doen hebben 9 en dan können
gebruikt werden, behalven dat zy dan ook
nu en dan wat Zien en hoor'enzouden, daar
andeYs door ledigbeit fot débauché verval-
leii.D
alende eindelyk op Nangafacki5 al daar
de Ko'opman Ver liegen refideerde , wat
voordeel ofnàt de zehS voòr de Compagnie
daar werkt, vertrouwe 7 verleden jaarne-
vens den Prefident reden 'er a f heeft gege-
ve» , als mede, wat negotianten uit Tsjinà
en Corea hun daar laten vinden 5 en hunnen
laß en waaren verhandelen. Deze Stad
heeft goede leeftocht vanryfi, tarw, gar ft^
en forteering van veld- en boom-vruchten i als
Knebi's, Deydeyen, Mieans, O'rafije-appe-
len, Peeren, Druiven^zyn’erovervloedig,
èn tot een geringe prfs te bek'omen.
Wild , als Häazen, Fayfanten, Veld-
hoenders, Quartels en Hoenderen, is 'er in
overvloed ■, doch de Ganfen zyn hier gèluk-
kig : want op den hals werd 'er verboden de
zelve te dooden.
Ombra, zynde 8 a p mylen van Firando;
is meeft vlak en vruchtbaar land. 7 Heeft
bequame weiden voor beefte'n, enmèn oordeelde,
dat daar veele der zelve Zoiiden können
gevoed werden, die nien in December
zou können inzouten, en dat men daar ook
veel fpek en vleefch zou können rooken, Öls
mede, dat men 'er tarw en ryft, die zom-
tyds koftelyk volt {als noch dit jaargezienis)
zou können bezorgen, waar mede een wel
ge monte erd febip de Moluccos en de Ooft zoti
Van J A
können ‘voorzien , en dan noch tydig dp de
Manilhafe fchepen können kruißen.
Zatfuma Jieeft een mächtigen treffelyken
Heere, die fommtge een Koningnoemen. Het
legt bezuiden Nangafacki. Hier werd jaar-
lyx een party amber de grys verzameld. Wy
hebben verfiaan, dat men met de Banjoozen
z e lf daar over zou können handelen. Zy
werd gehouden Vhn- 70 tot 100 fhayl het
C a tti, en zy v ö lt''erfchoon, goed, en in
quantiteit. 1
De Camfer werd hier geprocureerd ,en'utt
de eer fte hand bekomen. Wy oordeelen, Zoo
men de voorfz. Camfer voor 7 Vaderland in
bequame kiften van 7 zelve hout, dat mede
dierbaar gehouden werd', pukte, de zelve
aldaar bet er Voor lekkagie enfpilling , die
men anders van de qualyk-geftuwde bali's
heeft, zoude bewaard werden, ook zou de
kajfe zoo veel als de Camfer haalen. Wy
Verftaan ook, dat de Eilanden Liquefeshier
üangrenjfen, en dat die zeer vruchtbaar van
granen zyn. Hier vollen ook de horentjes»,
die men in Siam, en de omieggende quartieren
voor geld gebruikt, en die met goedvtfor-
deel verbände Id werden, daar de Compagnie
ienpreuve a f nemen kon.
In viat Landen nu degoud-, zilver-,ko-
per-mynen, en de andre Miner aalen gevon-
den werden, ism y, door de menigte, niet
ten vollen bericht, gelyk ontrent Miaco ,■
Ghimono, Sicque, en Facatta, ryke en groote
gevonden zyn. Ö f zy het mineraal raffi-
neeren met lood of quikzilver, heb niet vaft-
können vernemeh. Hetkoper, hier buitens
tyds tegen dekhminde fchepen e'npotten,bf00-
den, o f ftaöfkens in Perfia begeerd, werd
getraßeerd. Vertrouw ook, dat men hier,
biettegenßaande den brand dier is , goed
plat koper tot ketels zou können beko-
men.
Hter werden fchoone yzere pannen, ketels,
en potten ,zeer fubtiel gegooten. De Lak-
werken werden in Saccaya gemaakt, .die na
de mfidellen können gefchikt ; en bp de be-
quaamfte wyze geformeerd, en behoorden de
kleerie kiftjens, en andre zonder hare kaffen,
by den anderen gevoegd te werden, zonder
malkanderen te quetfen, en men kon die, een
goed getal uitmakende, by een binden, als
wanneer zy in de fchepen zoo veel plaats niet
zouden beflaan. De hennip völt hier mde,
doch is koftelyk, alzooiederpVcölbpi*] fhayl
komt te ftban, dat dier is.
Vermits de tyd Ontbreekt, nevens de ma •
terie, zoo komeU Edele vertoonen, dat wel
gewenfeht had, dat myn indifpofitie en de
körte tyd, als ook de ongelegerie plaats, my
gelegenheit, luß, engezondheit verleend had,
om by een zinlyker ftyl en netter bericht Van
alles te können geven, doch vertrouwe met
diferetie, dat UEdele, 'tgeenonsontbreekt,
zullen vervullen, blyvende bereid hier a f te
Aller tyd betering te doefi.
p A N.
ABum Batavia deze» 14ften Maart
A . 1637*.
' Gnderilond',
UE: altyd dienftwiWge
H EN R IK H AG EN AAR»
Hier op nü laten wy ’t berijeht van de
Heer Sterthemius volgen, dat ons vtel
licht in deze zaäken geven zai.
Relaas van den Opper-Koopr
man, Pieter Sterthemius, jongft
Opperhoofd in Japan, vervatten-
de Compögnies gewezene enjegen-
woordige ftaat. Zedert A . 1641*
vertoond aan de Heere ijnen tat
Amfterdani.
Ed'ele Heeren;
■„ Hoe confiderabel en noodzakelyk
„ de importanten Japanfen handel tot Va„
„ foulagement van Compagnics zwaare Heer
,, ongelden, en tot vergrooting der In- Sterthe-
„ landfche winden* z y , is U Ed. do<?rmiusA-
„ larigduurige ervarenh'eit, zoo wel als 1<5s2\
„ de. drifte en naau we bepalingen, zedert
4, dat wy uit Firando opbraken, en na
,, Nangafacki ons begaven, .ten vollen
„ bekend, waar by wy wegens ’s Com-
„ pagnies jegenwoordige iHnd aldaar dit
jj nav.olgende dienilig achten ter neder te
„ Hellen.
,, Na dat wy ons A. 1641 uit Firando
„ na Nangafacki begeven hadden , op
„ hope volgens beloften der Majeileitvan
„ onze negotie in; vorige, vryheit aldaar
,, te zullen plege'n* zoo quam hier op*
,5 by de komil vari den Gouverneur dier
,5 plaats, Sabrofemondonne, niet met allen te
„ volgen, maar alles wierd ons in tegen-
,, deel zoo Ärift en naauw bepaald, dat
„ aanftonds de poorten van ’t Eiland ön?
„ zer wooning te water, geilbten; en die
„ te land met volk bezet wierden, < ¿on-:
„ der te willen gedoogen, dat zieh ie-
„ mand daar van begeven zou. Ookwier-
„ den de. fchepen by hun aankomft bo-
i , venmaten naauw en ilrift gevifiteerd *
„ en in ’t loflen der zelve onlydelyke
„ vexatien, zoo methet openendergoer
,, deren, als met ’t flaan Cn itooten van
„ ’t volk, aangedaan, deammunitie van
,, Oorlog, zoo kruid en.lood, als ander
„ fcherp, benevens de hbuwers, mus-
,, quetten, ja zelfs de. iiükfcen, enroers
„ der fchepen,aan .liihd gehaald , hou-
„ dende alle kleen vaartuig van fchuiten
„ en boots (ten. einde niemand buiteri
;, kennis en verlof des Gouverneurs van
o f ha boord vaaren zou) in Hun gewekL
„ De lyken der dooden mogtennaChri,-
Q .5 fte-;