veel Koninglykcr, o f vry fiegter dan derj (zoo men zeyde) fchuldig Wis
ze Koning , weshalven hy hem op ont-
bood, en zyne Kiften verzegelen dedej
dog Henri kiToon fiad v o o r dit verzegelen
al zyne fchriften van belang al aan een
vriend in de Engelze Logie gegeven,
die hem de zelvc op zyn vertrck netjes
ter hand itclde, zoo dar ’er de Heer van
Rhede niets aan had, fchoon hy ecnvet-
ten haas by den ftaart meynde te helfen.
Even zoodanig was ’t met de fchriften
van den Fiscaal Mesdag gelegen, die
medetydig geborgen wierdenj wanthad
hy die fchriften van deze twee Heeren
bekomen, dan had hy eerft recht können
niet könnende betaalen, in deze hoeda-
igheyd van Dire&eur na Bengale gezonden
zien, hoe ’t met de zaaken in Bengale
toeging, en datdaar niemand van ’t
dryven van den verboden handel vry was 3
ja dat zyne grootftegunftelingen, en die
ijenc, die hem beil. honig om den mond
g if t e n te fmeeren, en andre by hem aan-
tyagten, daar het meefte aan fchuldig
waren.
Hy hoorde’dat van de Heer Mesdags
papieren wat te laat , hoewei hy hem
na Batavia nog nafchreef, ’t gecn egter
bewerkte, dat h y , die daar al vry ge-
iteld, en met het fchip Honsholredyk na
Holland gezonden was ., voor Bantam
f>as gekomen zynde, van dat fchip ge-
ich t, en. weer na Batavia ge voerd wierd,
om zig over dat gefchrevenc ten zynen j
lafte te verantwoorden, a l’t welke egter
gecnzins belet heeft, dat die Heer ge-
ruft in ’ t Vadcrland gekomen is.
De Heer van Rhede wift immers by
zieh zelven alzoo w e l , als de Heeren
Rtedc510 Bewind hebberen, dat geen dienaarder E.
quaad “ Maatfchappy daar o f clders , van zyne
niet wcgbloote Soldy, en eenige magre buyten-
genomen yoordeelen alleen, ofte buyten het. dry -
ven van verboden handel, beftaan kon,
over welke zaak *cr in vorige tyden by
deze Heeren 00k al eens in overleg geweeft
is, om alle Dienaaren nog eens zoo
veel Soldy, als zy maandelyks trokken,
te geven, en ’er dan zwaarder ilraf op
te Hellen 3 dat om gewigtigen tegen-re-
denen niet doorging.
Indien de Heer van Rhede aldaar den
verboden handel had willen dempen,
moeft hy gecn eenen dienaar, daar zyne
Commime en opper-gezag betrekking
toe had, gelaten, en daar overal nieu-
we bedienden gefteld hebben, die het,
als magre luyzen,buytenalletegenfpraak
en veel erger dan de vorige, die reeds
doorvoed waren, en het nu fatzoenlyk
maakten , aangelegt zouden hebben, ge-
Wat cen j ^ ervarcnheyd niet dan al teveelgetcw
h ie rlc e rd h ee ft.
inkorte Ik heb eenen Heergekend, die, toen
tydover-jjy c p Batavia quam , aan zcker Heer
Winnen * t • rt * . n j_ _ u ---
kan.
, en daar door in ftaat gefteld
wierd , om in zeer weynig jaaren niet
alleen die fchuld te vereffenen, maar om
00k by zyn overlyden nog een zomme
van ruym 300000 Ryxdaalders na te
laten.
Men zegt dat hier onder-Koop-lieden
w. boekhouders zyn geweeft, die fche-
pen van 2 a 300 laftfcn op hunbeurshiel-
den, en onderdenaamvanDeenen, & c :
na de Maldives zonden.
Om dit nadir te doen gelooven 5 pjoe »t
zal ik met een letterken aanwyzen , hoe-inBcnga-
danig het hier toegaat, volgens ’t zcg-le plagt
gen der vrienden, die hier te voren
weeft, en ’er nogdagelyksgewoonzyn,
tevaren, o f aan Tand te leggen.
In de vorige tyden waren hier Fiscaals
gcplaàtft, om den verboden handel te
belctten, hoedanige alEier geweeft zyn:
Bewys,
' t de
De Heeren Nicolaas Pelletier.
Pieter Misdag.
N . Heysveld.
N . Vrouwlyn.
N . Van Swennc.
N . Wallis.
N . Cafearius.
N . vaaBleyswyk, en
Jacob van Hoorn.
Maar dewyl deze geheel en al van den
Befticrderaf-hingen, moeften zy 00k iii
alles na zyne pypen danflen, gelyk hy
00k den ganfenen byzonderen handel nä
zyn zin fchikte, aan den Fiscaal mäar
laft gevende, wat hy te doen, welken
hy aan te haleri, en welken hy te ver-
fchoonen had. En hoewd ieder w ift,
wat hy ’er af t r o k , ging egter de Be-
ftierder toen met den betten buyt henen,
terwyl de öppcr-Kooplieden en andren
daar mede eenen brok af kregen.
Zoo ras de fchepen hier plagten te
komen (gelyk 00k nog gefchied) quam
de Fiscaal aan boord, maakte met ieder
der fcheeps-vrienden verdrag over ’t ge-
ne hy mede bragt, en van daar weder
vervoeren zoude, en ging dan, dit eens
geworden, en wel in de kajuyt onthaald
zynde, na boven, op 't half dek, daar
dan wel feherp alle byzondere handel aan
allen verboden, en ’t Placcaat aan de
groote mail aangeplakt wierd, volgens
’t welke 00k alle, die met hem in geen
verfprek waren, aangehaald en geftraft,
terwyl de andren niet alleen niet gemoeid
wierden 3 maar openbenbaar geheele vaar-
tuygen met goed na land zonden, endie
00k vol met ßengaalze goederen van
land te rüg kregen.
6 0 Wel
Wel is waar, dat de Caffers van den
Fiscaal, en eenige Inlandze Piocns , en
verklikkers, wel wakker oppaften, om
al het fmokkclen ( zoo men voorgaf) te
belctten, maar die patten alleen op, o f
’er 00k eenigen, die den Fiscaal niets
wilden geven, lorrendraeyden, en zulken,
maar gecn andren, haalden zy aan. Ook
paften zy net op die genen, die met den
Fiscaal gefproken hadden, om ook daar
van hunnen penning te trekken, en verder
bekreunden zy zieh niet met den byzonderen
handel y alzoo die penning hen
volflagcn blind, zelf op ’t midden van den
dag, maakte.
O f nu deze Bedienden in Bengale geld
konden winnen , kan men licht nareke-
nen, alzoo de fcheeps-vrienden toen van
7 f Ryxdaalders (zoo Nicolaas de Graaf
getuygd zelf ondervonden te hebben) 460
Ryxdaalders trokken, en van een Man
Amfioen, dat hen 70 a J f Ropyn koftte,
200 en 2 i f Ryxdaalders op Batavia
plagten te maken.
De goederen, die zy ’er bragten,
moeft men met een matige win ft aan de
vrienden van de kleene Maatfchappy (zoo
die genaamd werd) zien overgeven, en
alle de goederen , die zy van land Weer
na boord voerden, mogteft zy van geen
andren 9 dan van den Fiscaal, tegen een
bedongen prys, cn voor reekening der
kleene Maatfchappy , nemen, die dan
alle die goederen in die ty.d, als zy op de
laagfte markt waren, ingekogt hadden,
en dezelve de fcheeps-vrienden zoo dier,
als ’t mogelyk was, weer aanfmeerden.
Zoo ging het in en voor den tyd van
de Heer van Rhcede.
Na zynen fyd zyn hier, gelyk ook elders
, Fiscaalen gezonden, die van den
Dire&eur niet af-hingen.
Zoodanige zyn geweeft;
N . Bogaard van Belois.
Jan van den H engel, die 1702. na*t Va-
derland op ontboden wierd over verboden
handel,
N . van der Straten die 170p. zoo men
ze g t, 300060 Ropyen, o f, zoo andere
zeggen 3 zoo veel Ryxdaalders
naliet, na dat ’er 3 a 4 vier jaaren gele
g en , en hy dat anlpt van Fiscaal eerft
Proviftoneel, daarnavaft, en toen als
Fiscaal independent bediend had.
Jofeph Lothen, van 170p. a 1710, en
quam 1721. als Bevel-hcbber der Vloot
(zoo ’t gerügt liep) met veel geld t’huis.
In dezen tyd, voor zoo verre men de
vrienden, die daar toen geweeft zyn, gelooven
mag, was ’er maar een kleene
Maatfchappy van drie, van welke de
Dirc&cur en de Fiscaal ieder een derde,
, V . Db el .
cn de Tweede Perfoon het verdrC
trok 5 en dat moeft men toen zoo voor
lief nemen , alzoo deze Fiscaal anders
alle den byzondren handel volftrekt be-
lettcn kon, cn dan hadden zy niets ’er af*
Ondertuflchen was ’er toen cen groot
onderfcheyd met den vorigen handel,
in opzicht van ’t verfprek der Fiscaals 1
want hoewei zy toen zekerlyk zeer veel
Ivan de fcheeps-vrienden trokken, cn op
de goederen, die zy hen leverdens Wonnen,
zoo gcleek dat niet met allen na
den jegenwoordigen handel 3 vermits
die lieden nu gedwongen werden niets,
na land o f na boord te voeren, voor
en al ecr zy met den Fiscaal ( zoö
my van verfcheyden bericht is) over de
prys, het eens z y n , dat hen nu zoo
naeuw gezet wem, dat zy ’er niets ter
wcreld opwinnen, ja de onkoften van
hunne ryze niet können goed maken.
Willen zy *t accoord zoo feherp,
als hy hen dit voorfteld, niet aanne-
men, zoo mögen zy gecn ftuk loflen ,
en niets na land nog na boord voeren
o f ’c werd aangehaald, en als zy ’t nu
al met hem eens geworden, en daar
klaar geraakt zyn, dan verfchreef hen
die Fiscaal nog aan dezen o f genen van
de kleene Maatfchappy van den Amfioen-
handel op Batavia, waar by de Fiscaal
öp Batavia dan net wift, wat ieder had,
en hen (zoo men zegt) dwong van ieder
kift Amfioen een goude Coebang (o f
24 gl:) en naar mate van dien van de
andre goederen, aan hem te geven.
Zoo zy coram quamen, en hem zoo
veel als hy eyfehte betaalden , was
het wel 5 zoo niet , werd al hun
g o e d , als verboden en nü verklikte
waaren, aangehaald.
Ook ftelden die zes Amfioen-Hande-
laars te Batavia, zamen toen een kleene
Maatfchappy (zoo men zey) uyt ma-
kende, hen de prys van ieder kift Amfioen,
wetende, wat zy ’er in Bengale
aan den Fiscaal voorgegeven hadden,
zoo naeuw, dat zy fcr zoo te zeggen
niets aan Wonnen.
Wilden-zy die fciet aannemen , zoo
was egter al, wat zy hadden, ver-
beurd verklaard, zoo dat hen de nood
dwong, om nog liefft die harde voor-
waarde , gelyk zy in Bengale al mede
hadden moeteh doen, aan te nemen ,
om niet verder door den Fiscaal bedor-
ven te werden.
Ook zegt meri vän de voordeelen
van den Dircdeur alhier, dat hy , zöo
ras hy hier maar verfchynd, 30000 Ko-
pyen tot een gefchenfe van de Inlandze
koop-lieden, o f Makelaars kirygd, om
het met hen wat rekkelyk te maken
, hoewei hy niet vergect op al-
Z b ,