r-
1-
t i
1 «<•
90
overgeslelde rigling dan die, waarin het profiel loopt. In liet opgeven
van de hoogte der verschillende punten liield ik mij naauwkeurig
aan de vroeger door mij gedane metingen met den baroraeter,
terwijl ik mij beijverde om de gedaante der geprolileerde, afzonderlijke
deelen des lands zoo getrouw mogelijk af te teekenen,
nadat ik dezelve, ten gevolge van veeljarige voetreizen
door de gebergten der beide Soenda-eilanden gemaalit, bad leeren
kennen. De boogte-kaarten, welke ik den lezer albier aanbied,
leveren derbalve niet eene fujuralieve voorstelling, maar maken
den lezer bekend met de werkelijke vormen, met de verbouding
der verschillende deelen .ten opzigte van bunne boogte, gelijk ik
die beb leeren kennen uit de gedane opncmingen en hoogte-metingen.
Ten einde alles te vermijden vs^at blootelijk figuralief zou
zijn, zoo beb ik bet grootste gedeelte van Soematra vpeggelaten en
slecbts dat gedeelte er van afgeteekend, betwelk zieh uitstrekt
van Aik-Daoe tot aan den Goenoeng-Salasi, waarvan de kennis rust
op werkelijke metingen en opnemingen.
Twee profielen nam ik in de lengte, een door het eiland Java,
de andere door Soematra, terwijl ik er tien overdwars trok in
de smalte, van de eene kust naar de andere, door zulke streken
der genoemde eilanden, alwaar de massa-ontwikkeling eenige
eigendommelijkheden aanbood, ten einde op die wljze de gansche
ligchamelijke gedaante des lands, de typen der vormen te leeren
kennen, die zieh in verschillende streken op gelijke wijze en menigwerf
berbaaldelijk aan bet oog voordoen.
De lengte-profielen van Java en van Soematra plaatste ik nevens
elkander, ten einde bet contrast in de wijze van ontwikkeling en
in den vorm dezer beide, zoo digt aan elkander grenzende eilanden
aanschouwelijk te maken. Bezit het noordelijke gedeelte van Soematra,
de Batta-landen, een meer continentaal landkarakter, namelijk,
den plateau-vorm , welke zieh nog in het westelijke gedeelte
van Java, in het plateau van Bandong herhaalt, zoo zal men bespeuren,
dat bet oostelijke gedeelte van Java, datgene betwelk het
verst van Soematra is verwijderd, een geheel en al verschillenden
landvorm bezit. Aldaar beerscht de piekvorm der bergen, en rijzen
steile kegels geisoleerd uit läge vlakten, terwijl nog verder oost-
91
waarts dergelijke spitse kegels, zonder eenig voorland, zicbregtstreeks
uit den boezem der zee verhelfen.
De lijn, bij het ontwerpen dezer boogte-kaarten door het
land getrokken, doorsnijdt echter niet alle streken en bergen, die
daarop zijn afgeteekend geworden. Sommigen liggen aan gene
zijde der lijn van doorsnede, op een grooteren afstand dan die
lijn, terwijl anderen aan deze zijde er van, derbalve digterbij
den beschouwer zijn gelegen; gene zijn ligter, deze (de naderbij
liggenden) zijn donkerder geschaduwd dan de in het midden
gelegene streken, waardoor de lijn van doorsnede loopt. Ten einde
het voorgestelde doel te kunnen bereiken, om, namelijk, eene
duidelijke en tevens volledige afbeelding te geven van de gedaante
des lands, werd noodzakelijk vereischt, dat beide zoowel de
punten, welke aan gene als die, welke aan deze zijde der lijn
liggen, in het profiel werden opgenomen. Uit dien hoofde werden
al deze zijwaarls — digterbij of verder dan de lijn van doorsnede —
liggende bergen in de profielteekening gebragt, naar orthographische
projectie op die punten van de lijn van doorsnede afgebeeld,
waar deze onder een regten hoek wordt gesneden door regte
lijnen, welke van de zijwaarts gelegene bergen uitgaan.
De verticale schaal is bij alle twaalf kaarten dezelfde, en stelt
duizend voet in vier lijnen voor.
De schaal voor de horizontale uitgestrektheid, geeft op de dwarsprofielen,
n". 3 tot n°. 12, eene geographische mijl in 14 lijnen.
Hieruit Voigt, dat alle horizontale afstanden op deze kaarten maal
korter zijn dan bet geval zou wezen, indien zij waren geteekend
naar denzelfden maatstaf, waarnaar de verticale uitgestrektheid
der bergen is afgebeeld, of, dat met andere woorden hetzelfde
zegt, de bergen zijn met betrekking tot de horizontale schaal
6|- maal te boog, te steil voorgesteld. Die verkorting werd noodzakelijk
gevorderd, ten einde bet papier niet te lang te maken,
terwijl de hoogte-scbaal niet verkleind kon worden, zonder de
duidelijkbeid er van te verminderen. Aan den voet van bet
tiende profiel is, bij wijze van voorbeeld, de Goenoeng-Slamat in
beide i'igtingen naar denzelfden maatstaf, in zljne wäre verbouding,
afgeteekend geworden.
' i I
i ;
I
II; 1-