Ui
-tí
r
' I
ii .
"4
Ají ¡
• i t^.: •
Ì ¡4.
. ^ ;
tt
¿r% -
Herste zone. Kiiltuur.
getroffen, — lervvijl de gewassen, die eetbare knolleii oplevcren,
nog acne veel geringere plaats beslaan in den akkerbouw der inlanders
op Java. De voornaamste dezer knolplanten, die gezamenlijk
den naara van Oebi hebben, waaraan een bijnaam wordt toegevoegd
cm de soort (species) of verscheidenbeid (varieteit) aan te duiden, zijn
de volgendo : Oebi d j awa : Convolvulus Batatas L., 0. trobong:
Dioscorea aculeataL., 0. b a d a k : D. spiedata ci., 0. l i l i n : D. alatal.,
0 . s a o e t : D . pentapbylla l. en 0. t j o e r o e k : D. triphylla l. Nog veel
geringere waarde wordt er gehecht aan de knollen der Talas (of
Taloes) : Colocasia esculenta schitd. en s. K imp o l , j. L inj a l : C. vera
Runiph.; vsat betreft de West-Indische Cassave of maniok, Oebi dand
o e r : Manihot utilissima Pohl., deze wordt eerst sederi körte jaren
en slecbts in eenige weinige streken op Java, namelijk, in Bantam,
op eene grootere schaal aangekweekt. (1)
vEi.DaB'WÄSsEN , DIB oi,iB OPLBvEREN, uit wißr zaad olie wordt
geperst, zijn de volgende : Widj i n : Sesamum orientale l.,
K a t j a n g tanah (of K. Soeoek): Aracbys prostrata Benth. (syn. A.
hypogaea l.) en Katjang mani la: Voandzeia subterranea Thouar.,
wier zaden insgelijks geroosterd en als hazelnooten worden genuttigd.
Boomen, wier vrucbten olie opleveren, zoo als Cocos
nucifera l . , Canarium commune l . , Terminalia Catappat., Aleuritis
moluccana L. en Ricinus communis L. zullen wij later leeren
kennen. De meest bekende dezer verscbillende olien is de Kokos-olie,
welke in de meeste streken van Java alle andere soorten vervangt
en tot allerlei einden wordt gebezigd.
De GROENTBN, SAjoR ,,welkede Javaan aankweekt op zijneakkers
zijn Bajèm, s. S e n g a n g : Amarantbus oleráceas L. , welke wordt gebruikt
op gelijke wijze als onze spinazie ; K a t j a n g ; verscbillende Dolichos
en Phaseolus-soorten , zoo als onze Europescbe peulen en erwten;
Terong : de vrucbten van verscbillende Solanum-soorten , die,
gebraden zijnde,eene zeer smakelijkegroenteopleveren ; K é t imo e n :
Cucumis Melo en sativus l., benevens andere soorten van komkommer?,
en de zoogenaamde watermeloenen, Semangka : Citrillus edulis
Spch., die omhun buitengewoon saprijk vleesch genuttigd, maar vooral
(1) Hieromtrent vergelijke de lezer J. E. Teysmann in: Natuurk, Tijdsch. voor Neérl.
Indie, II, 311.
-gStäm
Eorste zone. 229 Kultuur.
als tafelvrucht worden gebruikt. Daarenboven bezigen de Javauen
als groente vele ¿»oomachtige gewassen, namelijk, de bloemen der
Agati grandiflora Desv., de jonge spruiten.van vele Bamboes-soorten,
de bladeren en vrucbten van Gnetum Gnemon l., zoo mede
bet scberpe, prikkelende zaad van drie verscbillende peuldragende
boomen, dal een doordringenden geur beeft als knoflook,
(zie lager); wijders bezigen zij tot dat einde vooral vele Capsicumsoorlen
(Spaanscbe peper), die hun eene onontbeerlijke toespijs
en kruiderij voor hunnen rijstschotel zijn geworden. De weeke
inhoud van de peulvruchten der Tamarindus indica l. wordt dagelijks
in de Indische keuken gebruikt.
üithoofde van de katobm , welke zij opleveren, worden de volgende
struiken en halfstruiken aangekweekt: Kapas gédé : Gossypium
vitifolium Lam,, K a p a s loemboet ; G.indicum Lam. en K a p a s mori:
G. micranthum Cav., benevens verscheidene andere soorten van dit
geslacht; zij worden geplant in regelmatig aangelegde rijen, waarloe
hier en daar een sink lanä van geringe uitgestrektheid wordt gebezigd.
Hoog groeijende èoomen, die katoen opleveren, als Gossampinus
alba Hmit. en Salmalia malabarica Schit. zullen wij later ontmoeten.
VBRSCH1I,1.BIIDB SOORTEN VAN VOORTBRENGSBIEN , leVCrCn
Laboe: Lagenaria idolatrica l., welks rijpe vruchten de gedaante
van een peervormige kalabas hebben en uitmuntend geschikt zijn om
als waterkruiken : Gending te worden gebezigd, dewijl zij in hardheid
bei hout evennaren, — en Kapol : Aniomum Cardamomum l. ,
benevens Angasang loemboet : ElettariaCardomomum white; bei
aromatische zaad dezer planten wordt door de Inländers gekaauwd,
ten einde den adem een welriekender geur te geven.
Vergeleken met de Padi, die op eene veel grootere schaal wordt
aangebouwd, is slechls eene geringe ontwikkeling gegeven aan
de leell der andere, hier opgenoemde gewassen. Verloonen de
rijstvelden, Sawah's, met hunnen waterspiegel gedurende verscheidene
maanden des jaars het beeld van een moeras, dal ter
hoogte van , of uiterlijk van 1 voel mei water is bedekt , waarin
Tantalus lacteus, Ciconia leucocephala Temm. en andere reigersoorten
rondwaden of waardoor een paar gekoppelde, trage buffi'
i»« ¿'fn t
I -» Si ! n
3
4
m
ri