m l i l i
i I I III | j | | f
l i l i
Ü
■ \ I f f ! *
f i i p
1k i 81
i i
i l ]
I I
I I
HH
1 »
| | w
im
I I 118ff]
i 1
æ n i
i l 1
¡ NiLf P m
«
i i s
i
A°. iöji. vier van Karawang leggen, gelykzyook
nog ecnige karren en kriflen in de ftad ge-
bragc hebben.
Men hborde van de Chineezen ,.die van
Tsjeribön qua men, dat wel de helft van
’s Keizers leger dood gebleven, behalven
het volle, dat doof hongers-nood afge-
dropen, en na *t bofeh gcloopen was.
I A'. i6$*i den 24 May (zegt deze van
Rechteren', van Banda na Batavia zeilen-
de, enontrenc Japara genadert) dat zy een I
vloof van fchepen en jachten zagen.aan-
komen, die van Batavia na Japara gezonden
was, om de Javanen, die, zoo men
zeide, wederom in aantocht waren, om
Batavia ten derdemaal te belegeren, datte
beletten 5 dog daar is niet verder op gef
e i t e
,'_Die vloot. beftond uit de fchepen Bue-
ren, Bommel, Grooten-broek, de Salm,
Weft-Zaanfcn,Tajouan, Diemen^ en Bro-
kerhavenj over welke de HeerVlakOp- J
Gerüche
derdc bclc'
gering var
Batavia A*.
i 6 ) i .
perbevelhebber was, die den Ontfänger,A». 1 <45.
en meer andere Heeren van rang byzich
hadp dat men nu geen kennis van den
ftaat des kafteels van binnen krygenmögr,'
liet men daar iedereen, die wilde, met
inkomen.
In de volgende tyden blykt uitde vafte
Verbod
ordres, zedert A°. 1636, by haar Edelheden
aan de Javanen
O
.op Batavia beraamd, dat zy den &
Auguftus A°; 1640 goed gevonden had-
den, voortaan geen Javanen, als met ver-
lof, in ’tkaftcel te laten-komen. En na
die tyd heeft deze Keizer alle zyne hoog-
dravende gedagten,van Batavia weder te
belegeren, laten varen, hoewel hy tot zyn
einde toe onze vyand gebleven is.
Hy hield zig dan zedert ftil, en quam A\
1645’ , na een regeering van 81 jaren, te
fterven, latende zynen zoon tot opvolger
op zynen throon, die toen een Prins van
ontreqt de 26 jaren was.
A».
1640 van
,in’t Ka-
fteel tc kö rnen.
Dood van
Moh hammed
A*.
6 45.
D ERD E HOOFDSTUK.
HEt gedrag van dezen Prins in ’/ iaatße van zyn vaders leven, ontjebaakt bet wyf
van Temanggong Wiragoena, deszelfs aanklagte op de raat van zyn ouder broe-
der aan den Keizer ; dog die bunne verwagting geenzins beantwoordde. Verder
gedrag van den aangekiaagden Prins. Wat de Keizer ontrent hem, en den Temanggong
dede. En hoezieh de Prins naderbant droeg, en ook den Temanggong ontrent
zyn weder gebragt wyf Des Keizers genoegen over des Princen, en zyn mispoegen
. over des Temanggongs gedrag. De Prins weder ten Hove. Herwon zyns
vaders gunß. En volgde hem op zynen troon. Soefoehoenan Ingalaga ^e. Keizer
van Java A°. 1645". Die veel Ryken op Java veroverd. En de landen van Wa-
. tas Kali Toegoe aan den Panombaban van Tsjeribön febenkt. Die bem Sulthan Ab-
v dul Gahar noemt. Hy verzoekt ons om vrede met zekere bepaling. Gezanten aan
bem A°. 1645 gezonden. Hoe die onthaalt wierden. En de vrede zonder bepaling
(luiten. ’/ Eerfie verbond met bem gemaakt. Hoedanig by zyn lant cn volk beßier-
de. Belaß Wiragoena, en al zynen aanbangsomte brengen \ dog veinsde ontrent zyn
broeder. Die met de Priefiers toeleg maakt, om den Keizer te doen vermoor den. 3t
Welk uitlekt. Werd van den Keizer in verzekering genomen, en zyn befie vrien-
den gedopt. Waarom by den Keizer openbaar aantaft. Die zyne makkers, en daar
na bem 9dooden laat. Waarom by hem niet vatten liet. Doet ook alle de Prießers
in, en ontrent Mataram, en de verdere grooten9bem in de weg zynde, dooden. Waar
ep Pangerang Poerabaja niet ten hove verfebeen. Welken boon de Keizer tragt te
wreeken, 3s Keizers moeder fnyt dit door een Hfl af. Die de Keizer zyn eere weder
. geeft. Met hoegrooten voorzichtigheit die Vorflin dit aanlegt. En boe zy deverzoe-
tting van den Pangerang bewerkt. A ° ,i 655 kr egen wy gefcbil met dezen Keizer. De
Heer Johan van Zyl als Gezant aan dien Vor f l gezonden. . A°. 1660 oorlogt bymet
- ons, en met die van Djohor. A°. 1664 maakt by vrede met ons. A°. 1668 Ver-
¡ft j ipreet aan hem gezonden. Dien by beerlyk dede inbaalen. Zoe kt onscynsbaar tema-
. ken. Zyn doot A°. 16JO.
MrE n moet voor af weten, eermen nog tot, de regeering van dezen
A«.xl4{
Het gedrag'
Prinshf" ^ V jongen Vorft ^»vergaat
wat ’er
ja«ftcy^• met hem in de katfte jaren van zyn va-
zynvaders ders leven, ep den Temanggong Wira-
levtn. - . ; goena,éérfbeii beftierdervan het Ryk,en
•:! • Landvoogd van Mararara, voorgevallen
is , alzop dat een groot liéht ontrent eeni-
ge zaken, in ’t begih van zyne regeering
, voorgiyallen, geven zal.
Uit het gene wy bevorens reeds, over
de Ryksbedienden Iprekende , van hec
ampt van den Temanggong Wiragoena
gezegt hebben, is ons -klaargenoeggeble-
ken,dat de bediening van dezen Heer van
een zeer wyduitgebreid gezag, en dat zyn
vermögen, zelfover deallergrootfteHeeren
aan ’t Hof, zoodanig geweeft zy,dat
daar uit niet anders, dan een groote aani
l l i i
tu
Eli
G R O O 1
A*. 164$.. hang vlocjen kon , zoo dat alle de groote
Hdvelingen dien Heer moeiien na de öo-
gen zien, en volllagen van hem af hangen i
dät naderhand .(geiyk wy zien zullen) ook
de reden geweeit is, dat deze jonge Vorft
zieh, alzoo ’er een oude wrok tüflehen
hem en dezen Temaiiggong was, op een
vry behendige cn omzichtige wyze van
dezen vermögenden en zoo iterk van alle
de eerfte Hovelingen onderfteunden Heer
zogt te ontilaan.
öntfehaakt Deze Vorft nu, nog maar een jonge-
hctwyf van hng Van 18 -jaren zynde, had zieh ver-
gong*”6 ^ouC> om een van de lieffte en fraailte
Wiera vrouwen van dezen'Temanggong met-ge-
Gocna. weld weg te voeren, zieh inbeeidende,
dat die groote Ryksbedienaar, wegenszy-
he Princelyke opgaande en by zyri vader
zeer fterk toenemende magt (alzoq hy hem
ten Kroon ? Prins ( geichikt had) noit
in zyn gedagten zou hebben durven ne-
men, om hem by den Keizer zynen vader,
over zoo een beuzeling (zoo hy het
noemdp) aan te klagen, o f om die vrouw
van hem weer te eiflenen.
Hy was daar in geweldig bedrogen i
want die Temanggong, een zeer geftreng
en'bitter man, dien hoon niet könnende,
verduwen, en zyn lieflle vrouw niet wil-
lende miflen, nam. deze daad zoö hoog
op, dat h y , met zyne getrouwfte vrien-
den raadplegende, hoedanig dien ftout^n
roover in ontfehaker vanzyn wyfte ftraf-
fen,. met goed overleg van *s Princen ou-
clef broeder- '( met welken de Temanggong
eene lyn tegen den Kfoon-Prins
trok) goedvond deze fchend-daad aän de
Keizer bekend te maken.
aanklaete . Dic drong den oudften Prins te fterker
op de raid aan» °.m dat by hoopte, dat zyn vader
vanzyn . door dit geval in zyne keure Yeranderen,
ouder en zyn jongften broeder, fchoon uit een
senden1 vrPuw van doorlugeiger huis,.dan hy^ge-
Keizcr. boren, voorby gaan mögt.
Zy klaagden ook daar"over aan den Keizer
by een goede gelegenheid, die zy hier
. toe waarnamen, en wiften die daad hem
ook zoo vuil voor te ftellen, en dien Prins
(anderzins zeer gelieft) by zynen vader zoo
zwart te maken, dat de Keizer, ten be-
wyze dat hy daar over zeer öhtfteld, en
op dezen zynen zoon zeer vertoornt was,
ZicH in meer als 50 of 40 dagen niet zien
liet, en met geen een hoveling fpreken
wilde.
Dit was een geval, dat zoo ftil niet bly-
venkon, endat, onder de hovelingen bekend
geworden zynde, het ganfehe Hof
. (aangezien ieder der Princen daar zynen
aanhang had) mede zeer ontroerde, en in
de uiterfte bekommering bjagt, wat uit-
flag dit werk, waar over de Keizer zoo
Zeer geraakt was, nemen zou.
_ -Eindelyk deed de Keizer Wira Goena,
benevens zyne vrienden, en zynen oudften
J A V A. 95
zoon, in zyn binnen-hof by zieh öntbie-A*»
den, ’t welk hen hope van een gelukki-
gen uitilag gaf, hoewel hec geheel tegen
hunne gedagten uitviel.
Na dat zy dan voor den Vorft verlebe-D°g kunn£
nen waren, beftrafte hy hen zeer bitter v“ ^Stlng.
over hunne grooteonvoorzichtigheit, we-fcam*nS
gens dat zy zieh allen met vroüwen enwoord.
hinderen daar door in het uiterfte gevaar
van hun leven, wanneer deze Zyn zoon
eens in zyne plaats op den throon
volgeft zou, gebragt hadden. Hy voeg-
dc daar by , dat zyn zoon, als Kroon-Prins
en erfgenaam des Ryks, wel iets doeri
mögt, dat men in eeh ander dood-ichul-
dig zoude oordeelen, te meer, om dat zülks
doof een jongman aari een jonge vrouw ,
als ^ynde een drift der jeugt, geichied
was, die de Temanggong (nii een oud
man zynde) zoo nodig niet had, en wel
miflen kon.
Deze voorreds quam hen wel zeer raeuW
en onfmakelyk voor, maar het trof hert
veel meer, wänneer de Keizer daar nog by
voegde, dat ook zyn keure op dezen Zoon,
als de verftandigiten en bequaamften,
om zoö groot en Ryk en volk te beftie-
ren, onwankelbaar was.en dezelve bleef,
ver wytendezynen oudfteh zöon zeer fcherp
Zyrt geririg verftand , eh Hecht overieg,
dät hy zieh , ten gevalle Van een vreem-
den, tot zyns bröeders verderf, had laten
gebruiken, waar mede hy betoönt h^d
onwaerdig te zyn, öm over zoo groötdn
vol k te gebieden, voor Welk volk hy ( Kei-
zer) gehouden was na zyn dood göede
zörge te dragen, beveleride hem verder
deze zaak voor zyn broeder verborgen te
houden, ten einde hy noit.te wetenmogt
komen, dat hy tot zyn nadeel* met Wira
Goena aangefpannen had, ’c geen hy
Wira Goena, op ftraflfc des doods mede
bevolen Heeft.
Hy zeide daar benevens tegen den laat-
ften, dat hy van herten wel gewenfeht had*
dat hy die klagten over den Prins,zynen
gehefden zoon, noit aan liemgedaanhad,
aangezien dit, na zyn dood, niet anders
dan doodelyke onheilen voor hem, en alle
de zynen, en voor al voor zynen oudften
zoon, baren kon, hoewel hy voor hen
na zyn dood ook alle mogelyke zorge dragen
wilde.
Hier mede vertrok de Prins, en deze
vermögende Staats-dienaar,dog zeer ont-
fteld, om dat deze zaak geheel anders,
dan zy gegift hadden, uitgevallen was,
voorziende van die tyd af, dat het hen
na ’s Keizers dood, hoe grooten vöorzor-
ge hy ook dragen mögt, zekerlyk niet
wel gaah, en dat die jonge-Vorft dit aan
hun allen,gelyk ookgefchied is, wreken
zoude.
De jonge Prins ondertuifchen, door Ver«fer gc-
*s Keizers lieffte gemalin, zyne moeder ¿ragY«ni
(zyn