44 B E S C H R Y
‘ kleen inbogtje aan de wal, en een kleen
' Eilandie’erivoor lögt, "hoiedanige 'er daar
ontrcnt-meer zym
Längs de wal is hier zeer höog en fteil
gebergte, dat het grootfte gedeelte van dit
beftek aah de Zuid-kant vervolgd.
Van deze laatfte änker-plaats Ooft aan-
gaande, ontmoet men eerft fteile klippen,
en een groot myl höoger een flehen hoo-
gen hoek , alwaar ’t land na ’t Zuiden weer
wat üitdraeit.
Älßderhälve myl van dezen fteilen hoör
geri höek tieeft men weer een zand baei,
'Cn een anker-plaats; dog milchen beiden
niet dan klippen, längs de wal, hoewel
’er nog twee zänd-baejen tuflchen beiden
zyn -gelyk men dicht by deze anker-plaats
nog een klip baei ontmoet. Vlak voor.de
anker-plaats heeft men ook het fteen-klippen
Eilandje,en te land een hoogen klippige
hoek aan de Ooft-zyde der' baei.
. " Een myl zuidelyker heeft men weer een
fteil hoog gebergte, dan weer laag land,
als ook droogpens , en wat hooger een
zwarte klip, en dan anderhalve myl Oo-
ftelyker een witte klip, beooftende welke
een myl de wal wat indraeit,daarmen
de Kiekens-baei ontrenteen fteil gebergte,
en dan weer een myl hooger laag land
ziet, waar mede dit beftek aan de Zuid-
kant een einde neemt,zynde arieentwi’ -
tig mylen Ooft en Weil lang.
DcNoord- Wy wenden ons dierhalven na de
zydcbe- Noora-kant, beginnende ter plaatze daar
fehleren. Wy »t hier laatft lieten, van het dorp Me-
ring at, daar Kali Mering, o f Kali Mi-
rang, dat is de Rivier van die naam, de
grens tuflehen Wirafäba, en Soerabaja,
gelyk Kali Affin het tuflehen Panaragaen
Madion is ; dog alzoo het groot Eiland
Madura (dat mede onder den Keizer van
Java ftaat) zieh hier ontrent vertoond,
zoo zullen wy dat voor af befchryven.
Het Eiland Het Eiland Madura is by Prigaat, o f
Madura. een weinig noordelyker, met een zwaar
Rif bezet,dat al by den hoek van Panka
begind ,cn wel drie of vier mylen Zuiden
aan tot ontrent Soerabaja, dog zoo breed
niet, vervolgt, dat tuflehen beide die wallen
ontrent drie en een> halve myl lang,en
ontrent anderhalve myl breed i s , gelyk
mede ten Zuid-Ooften van de ftad Soera-
, baja een nog veel zwaarder Rif zieh ver-
toont.
By Prigaat heeft men ontrent een myl ;
van Madura een kleen Eilandje, Poelo Pan-
jamoekan genaamd, aan de Noord-kant
van dit R if, en een grooter aan deZuid-
kant dicht aan Madura met een dorpje ’er
op, Tandjong Piring,of deTafel-bords-
hoek genaamd. Het legt Z. Z. W . en
N. N. O. voor ft groot Eiland geftrekt,
en men heeft ’er ontrent honderd huisge-
zinnen op.
Wat het groot Eiland Madura nu aan-
V I N G E ' v a n
- gaat, dat ftrekt zieh uit vlak Ooft-aan,
zynde ontrenteen en twintig mylen Ooft
en Weil lang, en ontrent vyf mylen aari
de Wcft-kant, drie, of wat meer aan-de
Ooft-kant; dog in ’t midden op zommi-
go plaatzen wel, zes mylen breed.
Het Eiland is nu eigentlyk indriedee-
len verdeeld, te weten in Sammanap aah
de Ooft-kant (op zieh zelven) Pamakafläm
in *t midden (oolc op zieh zel ven) en Sampan
aan deWefl-kant. De twee eerfte
deelen ftaan niet meer onder den Panombahan
(dat in ’t Javaänlch den Aaabidde-
lyken, van Anomba, aanbidden, betekent)
anders den Prins van Madura genaamd
'(zynde de eerfte van de vier groote Strand-
Heeren , en een van de eerfte Vorftendes
Ryks) gelyk,„wel eertyds; maar het laatfte
is alleen" onder dezen Prins, en de andere
twee zyn nu onder dfr befcherming
harer Edelheden, alzoo die Volkeren onder
dezen Panombahan niet wilden ftaan.
Aan dön Noord-Well-hoek van dit Eiland
(dip af en aan die van Panka, op
Eiland Java legt) heeft men de ftad Arosbaja
, ontrent een groote ichoone Rivier,
met drie o f vier dorpen’er by, die wel zes
honderd huisgezinnen fler-k zyn , en zeer
vermakelyk voor’t oog 1 eggen. DezeDcSta(l
ftad, die vry groot, en in ’t landfehap Sam- Aros^aja<
pan gelegen is, heeft wel agtduizendhüis-
gezinnen.
Zy is al zeer oud, en *t was hier, daar
men de onzen A°. 1599. ganfeh niet wel
ontfing.
Zy ftaat onder een Temanggong, die g
daar een groot bewint heeft. De Stadls
in zieh zelven redelyk wel bebquwd, en
vol huizen, waar onder eenige voornajne
gebouwen zyn. Men heelt’er een groote
Pafcebaan, twee fraeje Moorfche Tempels,
twee groote markt-plaatzen, en
een grooten handel , zoo van ’t Eiland
Java, als van andere ge wellen.
Aan de Noord-kant van/c Eiland heeft
men Ooft-aan niet dan een aaneen gelcha-
keld zwaar gebergte tot aan ’t einde van’t
Eiland, in ’t O. en tot Arosbaja in’tW .
zonder dat men iets anders, dan een klee-
ne Rivier drie groote mylen van de Noord-
Ooft-hoek, en nog drie andere wat bewellen
die eerfte Rivier, ontmoet.
By die weftelykfte Rivier heeft men aan
wederzyden een Rif)e, en ook aan dg W.
en O. kant ff er tweede Rivier (daar een
uitftekende hoek is ) gely.lc zieh dan ver-
der van de-vierdc, de Büffels-Rivier ge-
naamt, een groot R if, een ftuk weegs
Noord-Ooft henen, en dan verder Zuid-
Ooft-aan, en dan weer Ooft,.(daar een
breeden hoek, en dan weer een inbogt is)
tot aan den Zuid-Ooft-hoek, en verder
längs de geheele Zuid- en Weft-kantuit-
ftrekt, dat zieh met dat breed R if tuflehen
dit Eiland en Prigaat by Tandjong Piring.
vereenigr. Van
De Land-
fchappen
Quanjer,
en Balega.
G R O o T
' Van dg Stad ArosBaja nu een mylZui-
den #ngäande, ziet men het dorp Bänoc-
kakffntrenfeen Rivier leggen. ■
Een groote myl Zuid Ooftelyker wat
labdwaard in, legt het dorp Karanglejer,
ontrent cen zwaar gebergte, dat zieh van
’t dorpSotia af, (’t welle een myl Züid-
weftelyker legt) tot aan de ftad Sampan
toe, wel Zeven mylen verre Ooft en Well
uitftrekt, gelyk men nog een kleenen berg
ten wellen van dit dorp heeft, en een myl
zuidelyker als Sotia, het dofp Kamal op
de Zuid-Weft-hoek van dit Eiland, ten
Wefteh tegen over de Stad Greffic , cn ten
Zuiden tegen over de ftad Soerabaja . zynde
van de eerfte ruim een halve, en van
't laatfte een groote myl gelegen. Hier
van daari heeft de Panombahan een gragt ‘
laten graven tot Tondjong toe, dat wel
drie o f vier mylenrydensverre is,om
zoo te gemakkelyker op zyn hof-plaats te
Maduretna te komen., hoewel het by Pöe-
lo Mengarec öiäar *e<eii 'myl verre is^ Digt
by Kamal leggen drie droogtens , meell
vlak ’er vöor.
Ooft-aan nu een myl ’er af, legt het
dorp Soekalela, cn een myl Ooftelyker
een Rivier, by welke in ’t landlchäp Quanjer
nog drie dörpen zonder naam aan de
Weil-, en nog vyf andre aan de Ooft-
kant leggen. Deze dertien dorpenzyn wel
Zeftien honderd -hhisgezinnen fterki : -
Twee mylen Ooftelyker, daar dekuft
wat uitlchiet,' he,efc men den hoek van
Kartong (daar 't zwaar Rif tuflehen dit
Eiland en tuflehen Soerabaja met zyn midden
begint) daar na Paller, Babate,Käm-
kap, Kadondan, Laboauw (alwaar een
hoek o f twee is) en dan lcomt men tuflehen
die lioeken by de Rivier van Balega, dat
weer een ander landfehap is, en daar ?t
R if van de Hoek van Kartong twee mylen
Ooft-aan verbreed, gelyk daar ook een
inhara-, en ^ a t verder een hoek by de
^ÖumRiv^^^^ dip-een myl Ooftelyker
lögt, bczuiden welke een myl van de wal
men het Eilandje Baddiengien, by de Kab-
beljauws droogte, heeft, gelyk wat we-
ftelyker nog een , de Koreas-droogte, en
nog weftelyker een andere, Swaantjes-
droogte genaamd, Deze zes dorpen heb-
ben ruim zes honderd huisgezinnen.
Nog wat verder heeft men de Rivier;
van Sampan, en den hoek van Janpolan, die
ten Ooften al van de Rivier van Sa wal-
lan hegmt, by welke de hoek van Do-
mon legt. Deze vier dorpen, die meir
daar binnen anderhalf myl ontmoet, le-
veren wel vy f honderd huisgezinnen uit. '
Twee mylen ruim Qoftelyker ; tot aan
den hoek van Makafläm toe, heeft men
de dorpen Teteri, Warante, den höek
van Warante,Macaflam ,en den hoek van
den zelven naam. Deze drie dorpen zyn ontrent
vier honderd huisgezinnen fterk. .
J A V A. 4J
By de hoek van Macaflam fchiet het
land, wel twee mylen verre, Zuiden-aan,
tot aan den fcoogen hoek in, daar ’c land
dan weer vlak Ooft-aan loopt, en daar ’t
R if weer wat ter lengte van de volgende
baei verbreed, dat men ook by den O. hoek
der zoute Rivier een myl Ooft-aan, ziet.
Ten Ooften van dezen hoogeri hoek
heeft men, een myl o f andcrhalf van de
wal, twee Eilandekens op twee droogtens
leggen.
Van dien Ooft-hoek af maaletde kuft
een Bogt wel van twee mylen Ooft-aan,
ichietende daar weer een weinig uit, waar
na zy weer twee mylen verte recht Ooft-
aan loöpt, en een hoek maakt.
Van den hoogen hoek af, tot dezen Zuid -
hoek van Sammanap toe ¡heeft men mede
een myl in zee längs deze wal, verichei-
de droogtens, *t Lalari-boich, en Koreas-
d robgre genaamt, en daar ontrent ook een
kleen Eilandje, en wat nader aan de wal,
’t lang Eiland ( dat O. eri W. een myl
lang, en een lialvemyl breed is) en ten
Zuid-Ooften van de Zuid-hoek van Sam-
liianap het Nagtegaals-Eiland, d a tN .O .
en Z. W . een myl lang, en meeft een
halve myl breed is, gelyk ook beide die
Eilanden vol röven zyn. Buiten de zelve
doet zieh nog wel een myl opftelyker een
droogte op , die de Maäl-ftroötn, gelyk
het Eilandje (dat wat ooftelyker legt) het
Schildpäds-Eiland genaamd werd, waar
by ook nog een droogte is, en die af en
aan den Zuid-Ooft-hoek van dit Eiland
Als men nu den Zuid-hoek van Sammanap
pas"Pta is, heeft men daar een groo-,
te baei, die wél een myl na ’t N. W. in-
fchiet, en ook wel zoo breed is, en aan
welkers. Ooft-zyde een Rivier legt. '
. Hier îchiet het land weer Zuiden-aan
een kleenemyl uit, makende daardenZuid-
Oöil-hoek / die vlak Ooft-aan nog' een
'groote myl zéer fcherp uitloopt, alwaar
men een myl Noordelyker vlak in ’t O.
een kleene revige baey, en dari twe mylen'vèrder
den N .O . hoek (hoedanig ook
de wal hier loopt) en dan drie mylen N.
W . aan weer een kleenen hoek heeft, voor
welke in ’t N . O. een myl van de wal
epn droogte als een halve maan legt, die
‘ zieh een myl verre N . -V^. en N. O. in
de lengte, en ontrent half zöo verre in de
breedte uitftrekt. Van dien kleenen hoek
nu fchiet de wal een halve myl na ’t W .
en dan bÿna een myl (tot aan de Büffels-
Rivier) na ’t W . Z. Weilen.
Hier mede hebben wy nu dit Eiland
rond gewandeld, zoo dat ons niet meer
overig is, dan ’t zelve eens van binnen te
befchouwen. Het is daar een groot , Wyd,
en magtig land, vol dorpen ( hoewel zy
hier niet uitgedrukt ftaan ) die ruim een
getal van twee duizend uitmaken, en