voor den Heer Opperlanäyoogd, en de
Heeren-Räaden vanlndien, vöor Kare Ed.
Gemalinnen en doehters, yöor de Raa-
den des Gerichts, voör de Öchejpencn,
voor de Predikanten, voor de Ouderlin-
gen, en yoor de Diakenen ( ieder by-
I zonder, en alle zeer ruimjyQor de Wees-
meefters,. vooj de Heepiraden, voor de
Kapitpinen der Borger-väsindels, vöor de
Weeskinderen, en meer anderen.
•j Voordepredikfto.el isgeen hekjej mäar
een fchoone rpirfte en breede plaats, daar
men gewoon is tapyten, eh kutfens vpor
die gene, die in den echieftfta'atflaande-,
-vcftigd te werden, tc leggen, op welke
men in ouder tyden (dät'nü overlängalaf
is) plagt te knieleii. ;
Als de. Heer Opperland voögd daar in
, de kerk komt > ry^en de' mans däaf bntreht
ßg , nemen hun höeden äf tot dät zyn
Ed. zit, er. <jekl<en zieh dap S?eer, .dar
’ oök wel menfehen doen,'ifie yMd^alfit-
: ten.B
y deze kerk, die eenQoftercn Noor-
der Wig‘?ßg^?ei,-hbQge^deuren'Keeft, is
' ,°ök een Traoone groote Kerkeh^äthqr,
met verfcheide kauen (tot Berging'derker-
ken-böelceri ?h iddze is a&ö^Taei, jlat ik
’in Holland hefgens een .<Eergeiykecge?ien
- Hcbbe.
In aeze kerk, die alömme ‘met 'grc»c|e
bläauwe Zärketi belegtes, helft Jödn ~{ook
vde graven, der' Heeren Opperlandvoogden,
'die ‘ in :t^ch(ov(erf^dei^Zyn'K te 'vylten, <jie
^van de Heeren Koen, van' Diemen(Rei-
‘ nieiZipoh, Maatzuiker , Speelmäm, ‘van
öuthoorn, en van Swol ; H^*r
Van Raebeek legP&^n" ö p ’ t täfc-hof,
‘daar öok veel fraeje'graveri metzärken ¿yh,
om welk kerk-nöf oök een '¿¿tfe ''fteene-
muur, borftweerih'gs koo^te geihaakt isJ
Deze Kerk is. zeer wel in Nieuw-hofs
Land- en Zee-fteize verbeeld. BydeZel-
've is, äls’er dieriilgedaari werd, een Wagt
van i Z Söldaäten, "rhet een Sergeant, enl
Cprporaal, 6 by de voor-deur, met den I
Sergeant, en 6 aan de zyde-deur inet den j
Corporaal^ orh daar de wagt , ttgen alle i
wanprdre, en önverwägte vöpryalfön, te;
houaen.
De tweede Nederduitiche kerk is in *tl
fcafteel, alwaar wy van de ZelVe züllen
ipreken.
Men heeft in de ftad ook een zeer fraeje
' Portugeefche kerk, die öritrent Ä ° . 1670:
E' begoi^jen, en tuilchen de Roewa Malakka,
en de gaauw-diefs-markt, niet verre
'van de middelpunt gelegen is.
Dit is fnede een fraeje luchte, kerk, van
welke wy een teekening by de letter Z. M.
vertoonen, zöo'als men die yanyorenbe-
fchouwt. In de zelve werd mede^ondags
voor de middag Nederduitfch gepredikt.
Zy is vän voren 166 tfeden Breed ,en6o
treden diepi'en'üök vah een börftwerihg
Voorzien.
Buiten de ftàd, pp de weg, daär mon
na die van Jacatra gaat,heeft mén nog een
fcnqpnè Portugeeiche kèrk, dieA°.
den io February aänbefteed, en begonnen,
en die ¿eer cierlyk, lucht, en vry kofte-
'lyk^vän binnen geböuwd is, hebbéñdc een
ongemeen fraçjçh geyerñiften en vergiildch
predikftoel, en veel diergelyke geftoelten,
die pën groot cieraad San de zélVe tpebren-
gén, Den 23 Auguftus i6py wierd.daar
in de eerfte predicàtie door D. Theo'dóriís
Zas üit 1 keg. 8. 2.3— 30, in de tcgjg-
Woordlgheit van dénHéerOpperlandyopgd
vlji Outhoorn, eh zy ne Gemäiin, gedaah.
Rórtdóm de zêlve is Öok een fteene borft-
3venng gemaakt, volgens Ifeflüit van dén »
18 April j 697. Men ziet ze hier, by de
Tettös Z.’ R. afgebecld.
De Maleitfche kerk is in de Gàffi-hiiîs-
ftráat, diens Zuidcr-zyde zy byna beflaat.
Zy is. ijiet zeer gtppt^ inaar egterzéer i^t,
■faent, hoog v,añ yer.dKpiiig, cu y|nyer-
ícheide zèer fraeje eeüoeltens yoorlien.
Ohtn:nt Ao. 1682 Pr 1683 heeft men (lie
cèift fègihnen te gebruilçn. N * ’
‘Behälyen deZe operiere ftads-gebou- Verdere
Wéh, hééFt men|hîer(ôôk eén fchPÖnGaft- openbarè
nuis, óñtrent de Nieuwe poórt, en, tuf-^ads-ßc-
ichep de Pieft-ppört aan de groote Rivièr bouwcn*
- ^ *i Wàar lh'de 2Íélte Söldäaten,, en
Snacfen ,yeel gemäk yihden. iltanVzeíve,
ha de kaht yän ae Niëuwé-poort, en ln
die zélye fträat, ziet men ae wöonihgen
Van den èerften, tWeeden en derden Wbnd-
heelèr v âls mede ván dén Apotheker., ,en
ih dé G^lhuis-ftráat, näaft de Maiatfcne
-ikérk, ,npk df-^i öuuiitg*nyan dtivfitliaft.
rneefter van dat huis, allevoPr 't zelve én
voor de zieken gefchikt, öyer Welk :hiiis
(gelyk över allé de andere) zekéÿe bufteh-
vadefs het opzicht hebben ,emdiealle week
komen naipeuren.en onderzoeken', hoe ’t
met de zieken al gaat, en hoc de zelve be-
handeld werden. Binnen in ’t zelveisPdk
éèn fehoön open plein, met boomen bfe-
plant, dat een groote verluftiging ,hietál-
Ieèn Voor de gezönden, máar ook voor de
Weer by körnende zieken is, die zieh on-
der die aangèname lommer vefquikken,
en düs met *er haaft weder op kPnhcäi Iuí-
Keñ.
Dus heeft men hier ook een armen- en
oud-mannen-huis, een wees-hüis, XÍ!hi-
ñees*oud-mannen en zieken-huis (dät Ào.
i646gebouw;d wierd) èn een Spin-huis,
ftaande op de Rhinocer-gragt.
Men heeft daar ook een groot getal
van Markten, als de Groen-markt., de
Ry ft-markt, de Hoender-markt, de Vis-
markt, de Bloem-markt, de Gaauw-
dieft-mackt, de Linnen- ofKattoen-markt
(die ©verdekt is) de Porcelyn-markt, en
meer andere, dis my niet te binnen fchie-
teh. Ook zyn daar twée Vlees-Hallen, die
öp de Gaauw-diefs-markt aan de' groote
Ri-
Rivier gelegen en op paalen gezetzyn.In
de- zelve-werd tweeraaal ’s Weeks. offen-,
fchäapen-, kalfs kabriten, en ook welher-
ten-vleefch geflacht, al 5t welketegen een
redelyke prys te bekomen is; dog’tfcha-
pen-vleefch is ’er zeer dier,
Men heeft ook aan de Ooft-kant der
ftad,'Pntrent het midden der zelve, een
groot gevaarte, het'Ambägrs quartier ge-
i: . naamd, waar in allerlei ambagts- lieden, die
men byna bedenken kan, döor dé E-. Maat-
ftrhappy gehouden werden, gelyk aldaar
Fabryk (die Qpperkoopman is) en een
Kpoprhan, zyndé“Bpckhoüder van *t zelve
, -hunne woonmgtíñ hebbgn. Düs'iS’er
aan-die zelve kant wát meér na »t kafteel
toe een Ryft-maga^ynV'tot bereing vart
de Ryft der E. Maätfehappy. ' '
In oude tydenffagt hier ook een La-
tynfehe fchool te zyn 5 op dé Tygers-grägtj
dog alzoo men zagvdathéVmét * den«Rer
ttor r*en een E t e g g j^ ^ ie men *er had,
niet ophemeri wilde/ widd^e
weer afgefchaft. Náderhand heeft. men
nog eens beproefd, ’ ihPhet gelukken wil-
de j dog zy is allenjkens geheel tP riiet ge-
loopen.1
Däar is ook eeh zeer groote Tithmer-
werftot het herboüwen van Pude vaartui-
geri der E. Maatfchappy( alwaar de al-
gemeene ontfänger, en de Eqüipägie-
Meefter (zynde *t Öpperhoofd der Schippers
, en een Heer van groot gezpg) hunne
wooningen hebben j maar deze fchoone
Timmerwerf is A<>. 1721 afgebrand.
g1,00^ cieraad, en de voornaamfte
* 'fterkteder ftad ,^0'hét Bdtdvla. “
- g e t legt in ’t Noorden, dicht aan zee,
. hébbendc de groóte’-Riviér 'aän de Weft-
en de IVínéédfráat in hét Züidén. i
Zoo als rñén, vah * i Städhüfs ^flcotóende, j
! die ten einde is , kbmt rheh ‘eérft by de
^St^n-houwers-hrög, jh het ftridden *<^n I
Welke ten faékkéij' céhfcHrldWkgt, en I
t>inhén,'foé,^']íexi_W^t;gepfeätft fe."
# s mehlyah;dttp)rag fe ( r(áürfía*t ka- ¡
T w e l tég^n i
' 'pléiii, ‘dät ;Vän vofeií 43q';grépte'freden
%t¿éd j efl1 Wáar b,yf|íé: bféedte Vän het ka-
fleél aan die ;káht rén nääftcn liy;,:áls zyh-
. de Wat rnrrídér (■'dät.'aän de W^ér-kánt maar
3^6Tredéh ^ald^afretoéerenis'^ynde oh-
. vierkanc, en van de StcenhouWers-
bi-ug 1 ’83 treden läng (behäl ^ende geftraa-
t e j die van ’t píeln na ’tkafteel loopt.
. Het is met vérféheide feyéñ Van Tama-
rindé-boPmén bépláht , waar van de middelíbs
zoo breed is, dat ’er wcl drie kóet-
zen nefféns een konDcpryden. Zygeven
eeh hcerlyke lommer, zonder welke het. :
daár? voor die genen,die in ’t kafteèj iets ' .
te doen hebben, onverdragclyk heet zyn
zoude; alzoo de koetzen, chaizen:, ;;en
draagftoelen van deze en gene byzondere -; -
Heeren aan ’t einde van/dat pleip gewôpn
17°. .íe ’ ^bg die van de Raaden vän *
Indien ryden over de fteenen brüg én dpô'r
’t hèkken, ’t geen midden op de zelve îs,
tot voor de muuren van’t kalteeí, dat geen
byzondère lieden mogep doen.
Op dit onbeftraat plein aan des zelfs B«pJewj «
Ooft-zyde is ’t open ién onbeplant, eri daar cn ft*h
heeft men ook de gerichts-plaats van den
agtbaren Raad van Juftitie' des kaftçels-Ba-
tavia. Agter dat gerichts-hüis heeft mèn
de ftal der E. Maatíchappy, na welkemén
gaat meteçn weg ,, die tui&hen’t kaÂàçl,
en tuflehen dit gerichts-huis loopt jaîWaar
men eerft bÿ het Buis vanden Stalmèt^er
van zÿn Edelheid ,(jiat nu een Kapitein is)
en dan by een groptè*;pïâats lfen daaïhà by
de ftal zelf komt. ; “
v Ter zyden dat binnen;plein ziet men -ter
regtérhand een. ftal yoor yerïçheide dieren,
Waar onder ik nù en dan' al zeldzame ge-
zien heb. '
Ào. 16 p4 zag ik hier eeh zwarteri Beer; j>jercn
dog nog veel zeldzamer was ’t , dat ik ’er dur in.
toen ook een Tyger van een ongemeene
hoogte en grootte,en van een fchoonete-
kening, zag, die gewoon was met een
kleen hondje, dat door een gat in zyn kot
kroop, teaazen, entefpeelen.’
Hét is eenigen tyd 3aar n í gêbéiïrt,dât
Imen , . door onvoorzichtigheid , dit. kot
hiet ge^rendeld, en de Tyger de deür o-
g^ft°ôten had, en uit het zélve ha
büitéh qùam , daarhy eerft eengroore fch’a-
4e de paarden der Heéren van de Hob-
ge Règeering zou hebben kbhhèn tôëbrén-
gen j'dog hy 'ging van de'ftâlién'af,iaïWs
de-wég, die na ’t kafteel loppt; en t’àl-
lèn gélukke, weder na h kafteel} waht
had hy zynen gaiig na de ftad genômen,
wie wèèt, wàt fchadè Hy daär de iriénichën,
en, voor1 al > de kinderen der CHineezen ,'èn
der flaven, die daar veel op de ftraaçèn
¿yp, Zoû toegebragt hebben.
Wâhneèr hy nu ràoedig daar heentre-
dèh qoam, nam de fchildWagt by’t hek-
ken, ohtrent het kafteel, en ook défchilH-
Wagt: by de Land-poort, de vlugt, alzóo
zy niet gewoon waren iulken vyand af te
Wagten.