ii4 J A V A A‘N'S
-deifteunipê 7xan vervaüene fatzoenclyke 17“ • I .H.uysgebftmen, .dog; zeer ili l,i- gebruvkt,
vavaiie- Ä e *$5i§ ¡aelve, fatzoen , ais bevoorens
nehuisgêTgphQ«den-werden , treckende,* a , .12,
ziqaen. -en rnee^Ryksdaalderss’maands y engaan*
de deDogters zo koftelyk, ak alle • andre
yatfc haar aanzien, gekleed, maar die
•met zulkeen Juffrouw : komt te trou wen,
m°et..(zoDiliy met -io^dc voarhaat is) al’t
v oorige gby : haar genooten ,;. voldoen en
bétalen, dat ook de reden is ,;'waarom
dat zeerjlihgehoiiden werd. : • want anders
zou niemand na zulke. Juffcrs taalen.,
Sfefc m : .» ■
Onvoor- I ^ Ct *S rneènigmaal zéèr Wonder-
zigiigheid,^k vooreekomen, datmen by ;de Hee*
’ ren van de Hqoge Regeering van Indien,
anderzins.zoocnet op.hetftuk, van geen
andren openbaaren godsdienft, dan alleen
den hervörmden, toe te laaten, in voorige
tydenniet meergelet heeft, öm niemand
tqt e en Lift van hun eigen vergadering,
dan die belydenis van dien Godsdienft
voor af gedaanhad, aan te rieemen. Want
het is zooverre van daar geweeft, dat men
Papiften tot gemeene Raaderi gehad
hebft. ¿j«: ■
In Land- É ^ Neer Emanuel Bomezee was daar
voogden openhaarfcekend, en daar zyn fer
aan te meer andren ; voor verdacht geweeft, ik
lleUen heb fer ook gekènd, die, fchoon Remonandren1
^ranten > ^at men 2£er wel wift , en daar
gods- na 0 Penbaar b le e k , zelfs Opperlandvoogd
dienft. van In d ien gemaakt zyn zonder dat men
zig daar aan ;eens kreunde. Ook hebben
wy bevoorens van de. .Hebr Brouwer al
aangemerkt, dat by geen Lidrriaat was.
Van geen minder uitzicht was’t , bat men
de Heef P-eterzom, Remonftrants zynde,
in Temate,.,en indevoorigetyddeHeer
Prins, een.Papift op MacafTar , tot
Landyoogden aangefteld heeft, op welke
zaakcn voor al fmyns bedunkens) naau-
wer acht behoord gegeven te werden,
alzoo het niet volgens de gronden der Regeering,
nog volgens de gewoonte van
ons Land is, behalven dat het ook een
5weg to t veel veragtinge fen ftremming
vanfenoodigein onzen godsdienft baant.
Ook is’t zeerwaarfchynelyk, dat die be-
fluften, van alleriy doopgetuigen toe te
lgten,, om; zulke Heeren , tot Doopva-
ders* verzogt zynde, nietlos voor *t hooft;
te ftootên, gefprooten, en zoo van tyd
tot, tyd ingefengen zyn , dat men van
eerften a f aan behoorde tegen gegaan en
geweerd te hebben, met geen dienaren,
van een ftrydendengodsdienft, zoo hoog
Op tqvyzelen, en voort te helpen, alzo
fer onder die van onzen godsdienft , als
By den men ze zocken w i l , genoeg te vinden
Schryver zyn,*dog daar denkt men niet eens om,
vem°r- hoewel’t het eerfte behooide tezyn, en
met de bequaamheid zamen gaan konde,
m z A A K E ?N
,ia hoedanigen geval die van onzen gods- *7zr.
dienft altyd behoorden voor te gaan.
, En wat befcherming dog heeft een
braaf Predikant van zullte Overheeden,
(want dat werden Zymetter tyd , als men
het niet in tydts ftuit,) die van een ftry-
dqnde godsdienft zyn , te hoopen, behalven
dat zulke overhedcn en Landvoogden
om- zulk een behandeling maar by zig zelven
lacchen, en zig in den tyd van hun
vermögen tegen die van on5sen godsdienft,
en tegen de gronden deszelfs , bedie*
nefißääfesis: • • r.-j.
: ^kgiloovc ook niet, dat m6n e6n vöorbeeld
aanwyzcn zal, dat , ’t zy Papis*
ten, ’t zy andren , ooit iemand van onzeri
godsdienft als Leden van hunne Regee'*
ring,en nog minder tot Hoofden van dien,
aangefteld hebben.
, Na dat wy nu dit ganfch heir van Ar*
beiders ,vanaen beginne af aan tot nutoe,
m den oegft des Heeren in het Ooften
gezien, ¿n wat by hen daar al verriet is
befchouwd, en kortelyk aaneehaald neb-
beri, Jcomen ons Onder de zewe zeer weinig
Mannen voor, die zig , buiten het
gemeen werk van hunne becüening, in’t
Prediken, Catechizeeren, en ’t bezoe- Werkwi
kenderbuiten-Kerken beftaande, tot het f Jedl'
verveerdigen van deeze en geene fiuttfer ondemi
werken ten dienft van Gods Kerk aldaar, inen:
cn tot opheldering van de geringe kennis
der,Inlanders, begeven, o f ietsgrootsen
ongemeens ondemomen en uitgevoerd
j hebben-
Zommige Van deelen hebbda Zieh tofc
j het inaken van Di^ionaria en Woor*
denboekenfdien öngemeenfen verdrietigen
eh mbgelyken, maar in zig zelven zeer
mkten arbeid) begeeven. '
- De eerften, die dat deden, waren D . D .
Cafpar Wiltens, Dankaarts, en Heumiuk
die dezelve al vroeg A. i dz 3 in ’t Ma-
leits en Dufts, en ook in’t DuitsenMa*
leits vöor den dag bragten, waarby na*
derhand nog een ander Dkftiönariüm iii
t Duits eö Maleits, door D. Gueynier ver-
veerdigdj en A. 1708 door D. van der
Virm weder overzien en verineerderd, ge*
koomen is , by welke nog een ander,
dpor David Haaks in’t Maleyts en La-
tyn, en in’t Latyn en Maleits zamen gc*
fteld, gevoegd kan werden, dog deeze
werken, die maar klcen en in quarto
zyn, können niet by het groot Lexicori
Malaieo-Belgicüm yän D . Le$dekker,d&t
(zoo men my bericht heeft) in ettelykö
Folianten beftaat, ja zelf niet by een
groot bi&ionärium in Folio , door my
gemaakt, vergelekenwerden.
D. Cat heeft Ook een Cingaleefch en
Duits, en Duits en Cingaledch Diitiö-
narium gemaakt.
iEenige andere Broeders hebben ’tnut*
ftegeoordeeld, een Deel van Gods woord
in
Van deh rG O D
fa deeze of geene taal over te zetten.
D . Brouwertus, in Amboina , heeft
.trenefis en .’t N . T . in’t laag Maleyts,
D.Hoodenpylheefx ’t zelve in’t hoog Maleyts
vertaaldjdogit werk vau D.Leydekker
meeft maar nag^chreeven, ook verftond
hy de grondtaalhiet. D. Cat opCeyl. heeft
overMatt.en deA6la onder zyn opfigtdoor
CingaleicheTolken in dieTaal laten over-
zetten,enD .Qonyn heeft Matth;,Marc: en
Lucas in die taal overgezet. Ook heeft
•Albert Reul A. 1631 Matthéus in ’t Maleits,
en de Heer van Hafel de Pfalmen,
in die taal zelve overgezet. D. op den
Akker heeft de Pfalmen in *t Portugees
vertaald, en op rym gebragt, - dat D.
Rogerius A. 1Ö43 meede begonnen had.
D. van der Vorm heeft dir in ’t Maleyts
meede gedaan, hoewel ik .niet regt weet
o f zyn Eerw: dit ten einde gebragtiiecfc,
alzoo ik fer maar 106 gezien heb.
De grootfte 'ondememers egter van
zwaare Werken zyn, D. Ferreira , D.
teydekker, en (het is met needrigheid,
dat ik het zegge) ik geweeft.
De eerfte heeft allereerft het Ñ . ,T.
vertaald., en daar na een groot gedcelte
vah’t-O. T . dog is, na dat tot het 21
vers van’t 48 Cap. van Ezechiel gekomen
was-j overleden, welk verder deel door
D. D. Sas en op den Akker voleindigd is.
D. Leydekker héeft mede ondemomen
’t O. en N. Teftament in ’thoög Malefts
over te zetten, dog is, na dat tot Eph.
6 vers 6. gekomen was,overleden,dat toen
Verder door D. van der Vorm voleindigd is.
Ik nu heb mede ondemomen ’t Ó.
en N . T . zoo in delaage, alsooknader-
S D I E N S' T . i ï f
hand in een vry hooger Maleitfe Taal,
dan de gemeene, iderop zieh zelven over D
te zetten, en de Heere heeft my de ge- veer
nade gedaan, van die beide te voleindi- eenige diè
gen, gelyk ikdat laatfte m’t midden van dit twee-
A. 1721, eerft heb ten einde gebragt. ®aaltcn
Ook is het ten uiterfte te verwende- tragf S<"
ren, dat ’er door zoo veel mannen niet heeft.
veefmeer vérrigt, en dat ’er in ganfeh
Indien nog geen een BybelineenOofter-
fche .Taal gedrukt te vinden is.
Hier, meede zullen wy het Kerkelyke
van Batavia, en de zaken van den Godsdienft
van Java beiluiten, dog daar by
nog de Lyften eerii van de:Predicanten,
die uit het Vaderland op Batavia gekoö-
men, en van hier na de buiten Comptoi-
ren beroepen Zyn, en daar 11a ook voe-
gen, die in’t byzonder in deeze Stad, *t
zy in de Ncderduitfche, ’t zy indePor-
tugeeiche, ’t zy in de Maleitfe gemeinte, 1
of'ook op ’t Eiland Onruft, vaft beroepen
zyn, al het welke wy dan met een
Lyftvande Ouderlingen en Diakenen,
der Politique Commiflariflen, der uit-
gekomene Proponenten, daar toe gevor-
dert , en ¡ eindelyk met de Bataviiche
Kerk-ordre, en een Lyft yan deJDiaeo»
nye-middelen, en der Bedienden op Batavia,
met hunne Koft-gelden , zullen
befluiten.
Met een woord moet ik nog melden, Magt Vàtt
dat de Ordonnantien der Krankbezoe-de Praeftìs
kers, waar by zy op deeze en geene iche* en vrYie
pen befcheiden en geplaaft werden, eerft
door de Præfes, en daar na door den Di- ordon-
recteur Gencraal van den Handel van In- mntia*.
dien , geteekend werden. /
L Y S T
Der Predicanten die uit het Vaderland op Jdkatra , o f Batavia gelóomeñ, en van daar mt
deeze en geene buiten-Comptoiiren beroepen zyn,buiten welke die geene, welke uit V Vaderland
naar Ceylon vertrokken zyn, onder dat Comptoir in *t byzonder öpgebragt werden.
Öp jakatra o f Batavia.
CafparWütens. A. i 5 i f
de^Pre1 quam hier weer: i ö z i
to ten is. weer uitgekomen. . iö z f
opBatavia Jacob Hulfebos 1 61 f
aangelant vertrok.
Sebaftiamis Dankaarts. 1618
qu^m hier weer. i 6z t
Jacpb Dubbeldryk. 16zz
quam weer hier. i 6z f
Juftus Heumius. 1624
Vertrok van hier,
quain weer hier. 1^32
quam weer hier. 1*538
Joannes du. Praat. 1624
Antonius Dirks. ^ 2 4
GeorgiusCandidius- t6 z f
komt weer hier i6 z6
P 1
verzonden.
•Ä. i6 i f na Amboina. s
' 1622 riä ’t Vaderland.
i6 z f na Banda.
i(Sif op Batavia beroepen.
1622 na Amboina,en verdronk
’t gat iqzeylende.
1Ö18 na Amboina.
lö 24 vaft beroepen op Batav:
1623 na Amboina.
1(52(5 afgezet.
i<524 op Batavia beroepen.
i 632 na de Kuft. .....
1*533 ria Amboina. .
1*538 na’t Vaderland.
i(52f na Amboina.
I<52f na Banda.
iö 2 f na Temate.
Idzp naTayouan, ofFormofä.
quam