G R O O T
vielen (nog wel 600000 man fterk) met
een gedeelre van ’t zelve op ’t huis van den
StadsrvoQgd,, Kijaij Anfeda, aan,enfloe-
gen hem, en(wel iqooo van de. zynen,
dood.
Zy verdelgden 00k de ftad Damak,
-tailten die wel op 10 o f 12 plaatfen aan,
verbrandden die tot de grond, en leiden
daar wel 100000 hüizen in de alch.
• Men zegt, dat ’er wel 3 00000 man naderhand
nog dood gebleven, en nog wel
zoo veel gevangen en tot flaven verkogt
-zy«. Het geroofde gout, zilver, enz.
wierd pp honderd millioenen gouds ge
lchat.
. Ondertuflcheri wierd tot Japara de Pa-
ti van Cidajoe, Vor ft van Soerabaja,tot
Keizer yan Java gekoren. .
Dit is -Zoo ’t ,verha^. van Pintöf dog
komt in veel omftandigheden niet over een
met dat. der Javanendie! men oordeelen
moet, dat de gefchiedeniflen van huriiand
beft zullen kennen, en altoos wel Nullen
w e te n o f’er een vreemde aan de kropn
quam., en o f de Keizer een zoon, en wet-
r tigen erfgenaam van zyn kroon naliet, of
met.
Mohham-. N ujs ’t by hen zeker, dat deze Ka-
S'kcizct ^ aner I na ^4 jaren geregeerd te hebbqn,
van Java” A°- x 564 geruft op zyn bed, van ouder-
dom geftorven, en een Vorft van over de
honderd jaren geworden is; en niet min
zekqrJs ft, dat hy zyn Ryk aan zynen zoon
Pangerang Sida Karappika op dientyd na-
gelaten heeft, waar in alle de Javanen o-
vereenftemmen.
Deze liet zieh naderhand Mohhammed,
en Sulthan van Mataram noemen.
Hy dede. meer veroveringen, dan een
van zyne. voorvaderen, overwon veel fte-
den, eh kreeg een magt van ¿0 a 60000
-man , by een, dat zeer veel van de magt des
Javaanfchen Keizers .volgens Pinto’s vorig
verhaal verichift.'
De Hollan-> Het is. onder dezen Mohhammed ge-'
Xdcrs ko- weeft, dat eerft de Engelzen, en daar na
?u6 o'v de Holländers op Java verfchenen zyn,
Java onder toen de vier eerfte fchepen na Indien j - te
dezeu Kei-weten, Mauritius, Hollandia, Amfter-
2«. dam, en ft Duifken Ao. 1595 den 2 April
uitgezeild , en Ao. 1^96 den 19 Juny eerft
.op Bantam, en naderhand op andere plaatfen
vs^n Java gekomen zyn, alwaar zieh
onze Opperkooplieden (anders Commie-
zen genaamd) zedert den 23 dito Kapi-
teins, en Kornelis Houtman zichOpper-
kapitein noemen lieten.
Zyn flingze Op dienzelven tyd wasde Keizer van Ja-
i S f * daar °°k,.en quam den i July tegen
pen. c‘en av°nd nog in Bantam, van welken in
■ onze Dagverhalen aangetekend ftaat, dat de
Portugeezen hem zoo noemen, om dat
yadei ,c opperbewind over de meefte
- g in g e n van Java gehad had: dog dat
de Javanen hem niet als Keizer wildener-
J A v A;
kennen, om dat by zieh langen, tyd tot Aa
Malacca opgehoqden,en daar door zulken
genegenheid yoor de Portugeezen gekre-
gen had , dat de Javanen vreesden, dat hy
hen onder Het jok der zel ve brengen mögt.
Hy 'wierd echter overäl zeer eerbiedig
ontfangen, en van de Köningen zelf niet
anders dan iömbayendp (of eerbiedig buk-
kende) aangefproken. • .
Hy ftond ook voor een grooten dron-
kert, en Ipeeler te boek , waar door hy
zyne agting by ieder een meeft verloren
had.
Hy quam den z ditp metzyn.tweezoo-
nen, Pangerang Karappika, en Aria Mar-
ta Widjaja, nevens eenige Portugeezen,
qp ’t Schip Mauritius, om dat te bezichtigen.
Zyn oudfte zoon, een Prins van
20 jaren, was fraei gejuweeld.
■ Zy gingen ’t ganfehe Schip/door, om
alles dog wel af te kyken, hoewel hy by
den onzen zeer minnelyk Zyn dienft en
hulp aanbpod. Dus bezag hy ookdetwee
, andere ichepen, daar hy mede groote be-
.loften dede j dog ’t was hem. nergens an*
> ders om te doen,als om tezien,of’erook
hope yoor hem ,en zyne makkers zynzpu,
pm de fchepen af te loopen.
Hy op den 3 ditof Kapitein Houtman
met zeven of acht Adelborften- achter en
voor hem , alle in ’tzattyn en ftuvyeel ge-
kleed, en met degens gewapend , pp den
weg, met een trompetter, die zomtyds
opblies:, en cttelyke matröozen ont-
mqetende, heeft hen in zyn paleis, dat
buiten de ftad ftond (alzoo hy binnen Ban-
tam niet vernagten mögt) geleid , en
op eenige fruiten van dat land ont*
haald.' ■
Die van Bantam ( fchpon .zoo groote
fchelmen, als de andere) ¡lieten de onzen,
quantfuis; jiit genegentheidt, waarichoul
wen, om dog.voor den ,|t?iZei* op hun
hoede te zyn, alzoo hy - voorgenomen had, Ä
onze fchepen te overvallen’ | .
. Het is zeker, dat de Portugeezen hem
daar toe met groote beloftcn omgekogt
hadden, en immers zoo waarfchynelyk,
dat de Bantammers ’t hunne (hoe zeer zy
ook veirisden) daar toe wel gedaan heb-
ben. Hy tragtte ook wel, om het uic
tevoeren; dog alzoo hy merkte, dat de
onzen op hun hoede wären, zoo wilde hy
’t over een anderen boeg wenden.
De onzen ondertuflehen, hunne looze
ftreken al kennende, lieten zoo wel den
Bantamzen Liandvoogd , als den Keizer
weten, dat zy dog op hun fchepen niets
ondernemen wilden , alzoo zyaldeaanfla-
gen zeer wel wiften, en daar tegen waak-
ten. Dat zy ook ’t voorgeven der Ppr-
tugeezen, die hen voor roovers, o f voor
Engelfchen uitmaakten, niet wilden geloo-
ven. Zy lieten zieh beiden zeer ontlehul-
d‘gen» betuigende ieder omftzeerft. nergens
van te weten. K 2 Da« -
Z4 B JE I C H PL Y
A*. 1511. vergeeflpheimoeite by ’t aantaften van een
hpQg(en zwaargebonw, nogruim 40000
man/,, behalvcn veel »Köningen , enPati’s,
waar-tegen die vaißPafläroewan maar-6ooo
man verloren, hadden.
Sr°d no« ' Het leger, variden »Keizer was 800000
maals aan-man fterk geweeft ,_en hoewel ’er veel volk
aft. af gefmoltcn r.was, ga f hy egter den moet
niet verloren , om den Koning weder aan
te tafteu,,alzöo hy gehoord had, dat zy-
ne vyanden meeft gefoeuveld wären, en
dat de Koning ook gequetft was.
I jDit porde heip te llerker aan, omdien
Vorft nu eens by dag aantegi;ypen,om ’t
welke met te betfir hope te doen, gafhy
zyn volk negen dagen tyd, om zieh daar
toe volkomen in poftuur.te ftellen.
Na dat ’er zevenjdagen van om waren,
yergaderde hy zyn grooEen Raad, om na-
der over den ftorm, die men doen zou,
te fpreken. Degevoelens.in den zel ven waren
zoo ftrydig, dat de Keizer.ieders ge-
dagten fchriftelyk eiilchen moeft.
Terwyl dit geichiede, had de Keizer
een jongen1 van 13 jaren, die zyn betel;
of pinang-drager was, by zieh j van welken
hy een pmang eifchte; maar diejon-
gen hoorde dit niet. ’s Keizers inond on-
dertuftchen zeer droog werdende, eilcht
hy weer een pioang; dog wierd al weer
niet gehoord, om dat de jongen te y verig,
na ft .geen ’er gefproken wierd, luifterde,
zoo dät hy ten derde maal een pinang eifchte,
waar op .een van de Heeren dien jongen
by de Üip trok, en zei, dat hy den
Keizer,een pinang ge ven zou.
: De jongen, toen op zyn knien vallende,
bood den Keizer uit zyn goud doosje een
pinang aan, en hy’er, volgens gewoonte,,
twCe a drie firi-bladen uitnemende,klopt
den jongen met de hant zagtkens op’t hoofd,
zeggende: Zyt gy doof, dat gy nist boord?
Daar op ging hy weder voort, om met
zyne Raden te fpreken.
En van zyn- He jongen (volgens den lichtgeraakten
pinang- aard der Javanen, gelyk ik ergens breeder
f g « aangehaald heb, en, waar van men hier een
keu wcrdT ze^dzame preuve in zulken jongen kabou-
ter ziet) die dit flaan op zyn hoofd voor
den grootften hoon opnam, wierd over deze
daad des Keizers, die hy als een daad
van de uiterftc veragting aanzag, zoover-
woed, dat hy, daar over eenige tyd aan
den anderen, zonder dat men hetmerkte,
gehikc hebbende, beiloot dezen fmaad te
wreken. Hy trok daar op een kleen mes,
dat tot een fpeeltuigaan zynen gordel hing,
en trof den Keizer daar mede in zyn linker
borft zoo wel, dat h y , doodelyk ge-
wond, ter aarde ftortte, niet anders zeggende
: dan, Ik fierf; en hy was ook een
oogenblik ’er ha dood.
, De Raad , hier over zeer verfchrikt
zynde, onderzogt’s Keizers wond naeu-
‘wer, en bevond, dat het herte geraakt was.
Men.täft den jongen aan ,en men pynigt A«.iWj.
hem, om te ontdekken, met wat voor
een tdelegihy ditmogt gedaan hebben. Hy
zeide, >dat ny dit vrywillig1 verrigt, en
om geen andere reden gedaan < had, als om
zig over den hoon, hem door den Keizer
met dit kloppen op zyn hoofd aangedaan,
te wreken, dewyl de Keizer hem als een
hond,! die; over de ftraat > loopt, geflagen
had, zonder eens in opmerkingtenemen,
dat hy de zoon van Pati Ponaangj^eer
van Soerabaja, was.
De jongen wierd aan. een paal gcregen,
en ’t zelve (om alle wraak af »te.fnydcn)
deed men ook zynen. vader,drie broeders,
en nog twee en .zeftig van zyne naafte I
bloedvrienden, zoo dat zyn 'ganfeh geflacht,
over deze Keizers-moorduitgeroeid
wierd.
Men lei ’s Keizers -lyk in een kas -met
kamfer, en kalk, en begroef het in een
groote jonk vol aarde, »tot dat men, het
na Damak bragt, en /t zelve aldaar in zyn
graf begroef.
Daar op deed de Konihg van Sunda,
als: Veld-Heer, alles affchepen ; dog de
vyänd , ’er van verwitrigd, floeg hem
eerft 12000 man af, nam nog twee. K öningen,
.en vyf Patios gevangen, onder
welke ook hun Cafifi Moelanaj of Op-
per-Priefter, op wiens raadde Keizer daar
gekomen was.
Zy verbrandden 400 fchepen metdpge-
quetften ’er in daar op de Reede, enha^-
den aan hun kant niet meer als 400 man
verloren.
Na dat men nu met het lyk op Damak |
gekomen was, bevond men, dat men
180000 man verloren had.
Alzoo ’er nu geen wettig erfeenaam was, Verdm I
zogt men agt mannen uit de Hoof den des zaken uA
volks, om ’er een ander Keizer van Jaya voorScn«
uit te kiezen. "sg I
Deze, malkanderen niet könnende Ver-
ftaan, zoo geraakten de Soldaten onder-
tu flehen aan 5t rooven , plunderende in vier
dagen wel 100 jonken.
Daar op quam de Koning van Panaroe-
kan, die Zeevoogd was, en liet aldaar
wel 80 van die maats aan den oever op- |
hangen (hy meint kriflen; want de Javanen
weten van geen hangen) waar over
zieh de Pati van Tsjeribon, Kijaij An-
feda geraakt vond, oordeelende, dat die
Koning in zyn ampt gecreden was.
Hy yergaderde daar op 6 a 7000 man,
en viel in 't Hof van den Koning van
Panaroekan , met toeleg , om hem te
vangen. Die van Panaroekan zogten hem
wel ter neder te zetten; dog zy drongen
’er op in, en dooden wel 30 a 40 lieden
van Panaroekan.
Die van ft leger dit vopr een fmaad,
dezen Koning aangedaan, aanziende, en
dit voor dien Vorft willende wreeken,
| • yie