1604.
ZA AK EN van FORMOSA.
ZaakejK t .
v a a F o r -
mofa.
W an -
'n e e r d e
P o r tu - ..
g eexcn
’c r qua-
m e n , is
onbq-
kend.
En g e l-
fchen.
Y Y *T At nu. de zaaken, in*t Ei-
Ä j land Formoli voorgeval-
j f y ^en » belangt, het is zeker,
, , dat de Portugeezén o f Span-
Barden hier lang voor ons geweeft, en
net ook dezen naam gegeven hebben d maar
wanneer zy zieh hier eerft na toe bega-
ven, of wat zÿ hier verrichthebben , we-
ten wy nièt.
Daar zyn; >er, die willen, dat hier voor
ons Erigelichea zouden geweeft, en dat
ook die op >t moot Eiland een Borgt echad
hebben, zondpr eenigen dentein-
ften grand vooigeven, dat wy hen hier
quaadaardig zouden hebben uitgedreven,
» n d g ftja a r , o£ den tyd, op welke dit
gefchied z y , ’er hy te voegen , cn.daarom
houden wy du voor een grol van den a y -
I ” gen Tavmuer , die ’er meer zulke heeft;
Wzt der Nederlanderep komft alhier
' betreft, daar van können wy netter en
met meer zekerheidfprcken.. — ’ r..
Wanneer zy eerft na Tgina begonnen
te varen, hebben wy bevorens gezien,
dat hup e^entlykentoeleg alfen m l om
Handel op Tsjina, en daar door goederen,
diem Japan getrokken waren, tekrygén om
er de Pormgeezenzoo uit te bocneS; dog
gelyk de Tsjineezen, volgete hurtfteOroncf
wetten, geen Vreemdehngen in fain Land
torlaren, en zy dierhalven zeer veel tal-
meryen, en m o e jr e ly ffia S i;^ ^ !;^ ^ ^
den , alzoo. zyn zyten deele daarom , ten
deck by anqerc toevalien, eerft voor ft
-Eiland Pehoe, een van de Villihcrs-Ei-
tanden, op 23 en een halve graadNoor-
aSbreettê, Kdtt raa7 a r t Q % 20£
W sU g S S M mylen ten ©often van
t Eiland LSmoa, en 12 mylen vanTorl
Warwyk m°j? gelegen, ten anker gekomen,
¡ ¡ ¡ ¡ ¡ I 06 « « « , <•” ( myte wetens ) hilr
voort quam, was. de Zeevoogd Wybrand -van
Hand m r u y t, die, Ao. 1604. van Patani na
Tsima de ftevens den 27 Juny gewend
hebbende, en door ftorm zieh belet vin-
dende, om Macauw (ofMacao) teltOn-;
nen bezeilen, den 7 Auguftiis voòr fta
,,'!dnl’choc in oen goede Baey aan
de W eft-zyde ten anker gekomen is alwaar
den 29 i t o ft Jacht & Sphæra Mundi
, nagroót gevaar door dien zelven ftorm nit-
geftaan te hebben, by hem gekoiöen is.
Hy lag daar eenigen tyd, om befcheid
Tsjineezen tewagten, diehemniet
wilden tóeftàan, op ft valle Land te körnen,
waar na zy , ten .deelen op ft fterk
aandnngen van den Touzy (eenTsiinees
©veíate, diedaar met-yoJohkenvèricheen,
om hen ft landen te beletten) -ten deelen
?” "*t 2y > volgens hunne beloften, geen
befcheid hegen, den , , December van 1
rehoe vertrokken, zondey te i e r tyd ee-!
nigen Handel te können bekomen. i fo ,
Hoe naderhand de Zeevoogd Gomtlit
> ,wecr “ > Tsiina Ao. vcr;
Odkken, by ft Eiland Lamao ten anker
iä k ! "™ 18’ enwac hy daar verrichthccft,
hebben wy ondar de ftoffeyan T s jin a^
Na dien tyd hebben de onzen wel ge,
ttachí diqii ÍJañidel te krygen , dóg-zv
konden de Tsjineezen nergens toe b fw *
<•“ m Pehoe moeften
“ ‘•“ '«»»ditadaar Jonteñ
G t ^ h"i V 0m ” ?'•*“ te handelen.
men beIoften ,■ i e op niet aitqua-
, % Nederlandçrs , i e wel zagen, wat
de. Tspncezcn zogten , en nicTsewoon
waten zig door iemand om den Æ i n fe
laten lyden namen, beflait van nog eens
zS<£hVan UDfle. ^tHSäten dej^àqrdsJJ^
.1^ Bevelhebberf' É W « Mrt&M Geni
wietd er na toe gezonden en Im. weer lm
“ P ttzien.ofby vinda ir
S t a ^ 'd S J? T W t ó i « te-réchr
teken, dog de TbPétenen aihler, maar Mèide.
V ulchere, en bang voor de bnzeb zyadè aD“c®*'
namen.de vingt, zònder dat zy ben in-ft
eerft konden ftand doen;rhouden datàn-
delyk rvcnwel gelufae, wanneer men den
gppoe-Koopman-, ■ foh.it vm Atrideid, met
a eb te r^ y^ d è ïr te ie â to e zd n ff,
door hyftr eemgen tofffima, en tot %aaJ:
2y au 2agen,'dat w v met dan
V ^ z o g t e n , veteôgtén zy denHoerv«,
•Mcldtrd, om m de Baev te komeh Zî. » •
S e d e “ , gelyk^ge-
Men maakte" daaÿ bé 2 TachtpR ir^^j
waar « i de H é e r W ^ S
Rivier van Tsjintsieoe liep.
De Inlandfers ^fiief besayen ath W-v
eerft mede op
quam by meteen Mindaryn te fp rekS
ie n hy voorftelde; dat hy daar. n ^ r S
leen quam, om ffendel1 te dryveir enom
heure ver/rxiken, van d o g ^ ’i “ 0^
S^njaards m Mamlhi 3 handelen, ob ä Sstgj WÊ Mandaryn hem bdoofde
beicheid te zullen brexw-en na dafK«
^ y n è 'O v e rh e d e n dÆ ’ ^ l 1«
weer met hunnen Vorit, grfnmhn 1 ?/
den hebben ; niter hy
” 2 .oerft. dog wat van de Rivier verteekkra
wilde,- om alkongemalcken vobr
te komen, met 'toezeggmg. dât W L
eerften na Hobfìeuw, een Smd yoimÿ
t r e t ó ^ á d ? "
Na dat deze ^iirfiryn weder fekomen
me?
oenige Gezanten na Pehoe gezonden
wierden , waar onder een zeer few ™
wellprekend Heer, 0»y s7 J Z i d ,
T A Y O U A N o f F O R M O S A » 43
j5z2v ann den Raad der ohzen bekend maakte,
dat de Handel : , hen niet ontzegt ; maar
.toegeÎhBn wierd; dbg onder aeze vopr-
C K waarde, dat de onze alvorens uit het Eiland
Pehoe veiîrekken zouden f, alzoo dit
^ ^ ’¿Keizers eigen Land, en hy niet gqne*
- . gen was nçiet ons te.handelen, voor en al
eer wy zyn Land, verlaten hadden, niet
könnende goedvinden zieh ten Handél
mçt zulke Lieden m te laten, die tegen
zyn wil en dank in zyn Land quamen,
daar Veftingen bouwden, en zieh buiten
eenig verloL daar maar vaft maakten; dog,
. zoo zy vertrekken, en zieh, op het Eiland
Formola fterk maken wilden (dat
ik egter niet begrypen kan, alzoo dit den
■ Keizer mede toequaqi ) zou hy hun ver-
zoek .toeftaan. Waar toe de onzen om
hun; naeuwen laft » die zy van Batavia
hadderi ( van déze poft niet te verlaten )
niet konden verftaan.
Reyen- Na dat zy dan aldus eenige jaaren tus-
zoons fchen beiden op T sjin^ vericheide ver-
geefze togten gedaan hadden, vonden haar
uaMa-11 Êdelheden Ao. 16x2. goed , den Bevel-
cauw hebber Reyerszjoon met een fraeye, Vlôot
miflukt. weder na Tsjina testenden, om, of Macauw
te veroverehr^of anders na de P if
cadores, of de Viflchers-Eilanden, te gaan,
om te Zien j of mèn van daar den Handel
op Tsjina zou können krygen.
Hy ondernam het eerfte, dat (gelyk ¡
wy onder. de. ftoflfe. van Tsiina getoond
hebbén )' mifliikte j ^n, 7iy.r .{leGjiL-<Joor
^ fpringen yan eenige kruyt-vaten,’- üitv
í¿ , en daar op trokken de twee.Engel-,
fcKe Schepén met het.Schip de Trouw
(waar op de Heer Jaques le Febre was)
* t i^den 27 Juny na Japan, enna dat deSchepen
de Beer en St. Kruys na Lamoa-geloopen
waren, om daar wat nader by de
Tspneefche Kuft te zyn, en een wakend
oog’er op te houden ; vertrokken de verdere
Schepen ( uitgenomen dat de Hope,
de St. Nicolaas , en Palikatte tot ’t einde
van .Auguftus hier blyven moeften, om
op de Malakfe Schepen;, die na Macauw
. quamen, te paflèn) den 29 dito na Pehoe,
alwaar zy den 10 Julius agter een
van de hoogfte Eilanden, dat zieh als een
tafel opdede, ten anker quamen, daar zy
îuflehen de Eilanden door eenige Viflchers,
en 20 gewapende Jonken, zagen, tot dekking
dezer Viflchers, die voor hen de
vlugt namen, daar gezonden.
Waar op- Zy lichnen hun anker, en liepen in een
"ade5 fchoone Baey op 8 a 9 vadem ftek-grond
Pilcado- rcJ ten anker. .
,H6t Land hiervis ylak, en fteçnagüg,
zonder boomen, en niet anders, dan wat
]ang gras, hebbende. Ook vind men daar
geen verfch water , dan hier en daar wat
w kleene Putten, dat in het droogMoes-
fon wat brakagtdg is .. Alle verdere ver-
Terfching moet’er van de vafte wal ge-
IV. D e e l ,
brágt werden.
Verroits nu egter de onzeñ ftipt belaft
«vas hier > ofwel ergens hier ontrent, poft
te vatten, deden zy een Haven aan, ontrent
het einde van Formoiä , op, het
Eilanaje Tayouan gelten ? alwaar zy;
Handels-halven reeds eenige Tsjineezen
vonden, Van waar zy naderhand alzQQ
het maar 12 a 12 mylen; van de Piicado-
res legt, met de Jachten vervetfehing haalr
den, hoewel niet zonder veel ongemak,
alzoo ’er in ’t gat maär 11 vöet water, en
’t zelve. zeer krom was, waar door ?er
geen groote Schepen konden inkomen.
•Dit Tayouan is i,n zieh , zelven maar een
kleen Eilandje, of een kleene dorre Zand-
plaat , ,.die pas een myl groot, Van het
groot Efland Formofe door de Zee afge-
lcheiden, en ontrent 2 Kanonlchooten*.
o f eenihalve myl1, ’er af gelegen
Den 19 gingen de Schepen Groenin-
gen, en.de Beer, onder zeylj.om na de
Kuft van Tsjina te loopen; zagen ’t vafte
Land den. 21 dito, en quamen voor de
Rivier van Tsjintsjeoe, die aan zjieuvels,
; op de Noord-Ooft-zyde, zéer kenbaar is,
waar van de eene zieh als een Pilaar ver-
toond, daar ’t Land aan de andere zyde
der Rivier zeer laag, en volDuynén, be-
halven dat’er een weinig binnen de Zuyd-,
Weft-hoek eenToorn, o f iet diergelyks,.
te zienis.^; :
Den 27 July zagen zy zeer hakkelig
Land- op ^ hoogie van 27. graden en 9
minuten y ä i ' hielden dit voor *t Eiland .
T^anquyn , daar Zy op iy vadem waters
teil anker quamen.
Den 9 Auguftus liepen deze Schepen
by de Eilanden van Tsjina, die veel in
getal zyn , op iy vadem weer ten ankerj
ftevenden den 11 dito weer. na Lanquyn,
dat zy bevonden op z8en éen halvegraad
Noorder breette te leggen , en van een
goede Haven aan de Noord-kant, redelyk
goed water, dog van w«inig ververfching
vQorzien te zyn.
Zy kiegen, terwyl zy daar lagen, een
Tsjampan , of een Inlands Vaartuig, met
eenige Tsjineezen aan boord,. die aan yder-
Schip y korven met witte zuyker .vereer-
den, hpewel zy hen toefcheenen Rovers
te zyn. 1
Den 18 <hto quamen zy aan de Weft.
kant dezes Eilands in een beter Baey, daar
W voor alle winden beichut lagen, ten
anker, alwaar zieh deze Zee-Rovers me-
de onthielden, die hen wel eenige verr
yerfching toebragten; dog, behalven.dat
dit voor al ’t Seheepsrvplk weinig helpen
mögt, vond men ook goed hen verder
van de hand te wyzen. alzop men merkte,
dat zy zogten, onder de vlag*vanons
volk buiten gevaar op hun eigen Natie tc
rooven, gelyk zy , PrincenWiaggetjens
opzeftende, reeds doien.
F % Der*;
1622,
Eo-ein-
dejyk ua
T a you an
ließ.;
Eenige
Schepen
nade
wal van
Tsjina,
Deszelfs
komft
v o o r ’t .
Eiland
L an -
quyn.