B E S C H R Y V I N G E v a n
over het
woqrd
Djawa.
Oofterfche taalen, en van de Arabifçhe
letter.,., teh eerften ook wel können merken)
Reket Tsj indan am, met cen en de
zelv'e bcÉekenis genaamd. Het woord
Pjawa zelf is een Sanskrits woord, en be-
lekéïid in die taal gerii.
Het is ook zeker, dat de Javanen de
oude Beiden fche Godsdienft, die, voor
?à inyoeren van ’t Mohhammcdisdom, onci
er de Madjapaitze Vorften plagt ftand te
grypen, en ook nog in v-el geweilen van
Java gevonden werd, van de kuft van
.Ghoromandel gebragt, en dat Z y de Op-
per-Goden van die landen, Brama en Eswa-
ra, godsdienftig gcëerd hebben, en op
zommige plaatfen nog eeren.
- Behalven, dit hebben i ok een groot
deel van de eigen letter, die zy gebrui-
ken, van de Malabaren, en van de Sans-
kritze letter, ontleend.
Nader aan- Hec yerdiend ook zyne opmerking,
•meriting dat dit Eiland Djawa, dat is, gerft
genaamd in ouder tyden Djabadi of
Jabadiu geheeten werd-, dat Ptolo-
meus j en andere landbeichryvers, in ’t
Grieks uitgedrukt, en daar bygevoegd
hebben, dar dit woord Hordel Infula
, dat is, het Gerften- Eiland, betekent,
een nette vertaling van dit woord, alzoo
(gelyk wy even zeiden)Djawa,in’tSanskrits
, gerft, en Diu, in de Indifche of
Decanfche taal ,een Eiland betekend. Al
’t welke ons vorig zeggen krágtig bcye-
ftigt.
bikTda Hat nu de Javanen, eerft na de verö-
dejavâa-1 v6ring van Sumatra, en de naburige lan-
nen na dc den, hunne vaart zoo verre hebben begin-
•verovcring nen uit te ftfekken, ftelle ik daarom vaft,
▼an Sa- 0m dat het Javaadich, in de Madagascaar-
?E?land en andere taalen ingefloopen, met zeer
Madagas- veel,en met meer Maleitfch vermengt voor-
car fchynen kómt, dan wel in de gemeene Javaanfche
ìwMwn tC taa^ gebruikt werd.
Ten anderen, om dat de Arabiers nog
heden de Maleitfchetaal LifeanDjawi,dat
is, de Javaanfche taal, noemen, een naam,
die de Maleyers ook aandejavaan/chetaal
geven.
Het blykt ook uit de waaren, die de
Javanen tòen in Arabien te koop bragten;
want buiten de fpeceryen, en het Lignum
Aloes , o f 't Agel-hout, bragten zy daar
meeft fyne camfer, en benzoin, welke
beide laatftc van een hooge agtingen waar-
de waren, en toen (gelyk nu nog) al-
lerbeft op Sumatra vielen. De camfer
wierd toen uit het land der Batas, daar die
fchoon en overvloedig viel,afgebragt, en
in de zee-fiad Pantíber (daar onder behoo-
rende) en beweftcn Atsjeh (gemcenelyk
Atsjien genáamd) aan de Noord-kant van
Sumatra gelegen, opgeílapeld. Eenftad,
die eertyds zeer magtig, en volkryk was;
dog nu naeulyks meer bekend is. Daar
zyn nogtans eenige bewyzen van overge-
Waaru
bleven. Zeker Maleitfch Dichter,Hham- PamC*,, I
za Pantfoer (by- zommige qualyk fanfoeri daatH . |
gefehreven, door onkunde van de Arabi- Pcidct I
fehe letter ) dat is Hhamza van Pantzoer ¿ I
genaamdjccn man doorzyn heerlyke Sjaiers, ‘ |
en Gedichten, by de Maleyers zeer be- I
roemd , leerá ons deze zynegeboorte-flad
wel kennen, wánneer hy in zyne hoog-
dravende gedichtendenalouden luifter,en
verílorve heerlykheid der zelve áls uit dc
afiche weder .opddft-, en in harén- helde-
ren dag tteld. p a p i mm WNm.
Marcus Paulus, die beroemde Vene-
tiaanfche Reiziger (die ontrent A°. 1280
en 12^0 Sumatra bezag, en ’c zelve als
een Eiland onder die van Java toen, niet
onder een Oppervorft,. maar onder ver-
febeide Princen en Vorften ftaande, be-
ichryft, gelyk hy dat zelf ook Gjava,fat
w, Java, noemt, en daar mede onder re-
kend, om dat die naam van Java in oude
tyden, ter oorzaak van de groote verove-
ringen, die de Javanen deden, tot meer
landen,dan die eene* zieh uitilrekte) ken-
de dit Pantíber mede, alzoo hy dat toen
ook bezogt, -en gezien heeft.
Hy noemt het Fantfoer , dog dat is
maar een geringe fpel-mifllag, die de on-
kundige uitfehryvers in de Arabifche en
Maleitfë taal zeer licht können begaan,te
meer, alzoo de Arabiers geen P , en geen
nader letter daar aan, dan de F , hebben.
Ten anderen, om dat de P en de F. by
de Maleiers van een en de zelve gedaante
zyn, verfchillende alleen daar in, datzy boyen
de P gemeenelyk drie flippen, en 60-
ven de F ’er maar een zetten ; dog de Ma-
leiers, die daar zoo maaukeurig nietoplet-
tén, zetten boven de P ook wel mènig-
maal maar eene ftip, om dat zy vallile!«
len, dac een Taalkundige zeer lieht zal
können zien, wat ’er door te kennen gc-
geven werd, cn dat’er dierhalven drie be-
hoorden geftaan te hebben.
Her door is ’t zeker, dat ook de
mifllag van Marcus Paulus in ’t fchryven
van dit Faniber, in plaats van Paritfoer
veroorzaakt is, om dat de uitfehryver een
cA of F. in de plaats van een o fP gefielt
heeft. Hoedanige mifllagen’er in zyn
werk meer voorkomen.
Hy toont, dat die plaats toen nog de
verblyf-plaats enzetel van een Koningwas
die dat gantfehe lándfchap, en alles daar
■ itrent beftierde, gelyk hy dat- daarom
het R yk van Fahfoer hoemt, en ’t zelve
als het zesde koninklyk gebied van ideen
Java opgeeft, zeggende daar van \Fanfoer
is een Koninkryk, en heeft een Körting op
zieh zehen, welkers tngezetenen ufgoden
aanbidden, en den grooten Can (o f Chan)
van Tartaryen erkennen. Aldaar valí de
beße Camfer, die te'vhden is, de welke
zy ook Camfer van Fanfoer noemen, die
beter als de andere is, gelyk de zelve mede
tt-
G R O O T
A*. 1148, tegen goud in gelyk gewigt betaalt werd. j
Naderhand noemt hy deze camfer
weer eens Kafoer Kanfoeri, dac al mede
cen diergelyke fchryf-misilag is, vermits
-’tfondericheid van een G en een P by de
-Arabiers en in ’t Maleits maar van eene
ftip is, dewyl zy een C aldustX, en een
P aldus (j, uitdrukken.
De Periiaanen noemen de Camfer van
Baros en van Borneo daarom tot nog toe
ook Kafoer Canfoeri, hoedanig die ook
in den druk van Avicenna voorkomt; dog
by Plempius Caphura Canfurenfis yertaald
werd; dog Bellnnenfis tekentaan,datmen
in zommige aflehrifteri van dien ichryver
Kafoer Faníbériyind.
• De uitgever van ’t werk van denAra-
bifchen Arts, Serapis, in ’t Latyn, heeft
dezen naam het netile gecroftcn ,als hydie
camfer^ daar Caphura'de Panfor noernd;
De Tweede koopmáníchap , die Sumatra
alleen uitlevert, 'is de Benzoin, " die
daar het witft en ichdonfte vak, en welke
de Javanen, na dat zy meefters van dat
Eiland geworden waren, al mede na Arabia
en na de nabuurige landen gevoerd
hebben..
Nader be- Om deze reden noemen de Arabiers die
veftiging Sumatraanze wieróok, ook ‘Lubaan Djavan.
t yo- : r ,» . .______________ 1
«gc. dat is, DJavaaniche wierook; welke
eerile tongval lu ?er afgelaten, en de
aa'als een Griekze ▼, op zyn Africaanfch
uitgeiproken zynde ,zoo is daar metter tyd
Beensjawi van gegroeit,daar dePortiigee-
zeri nog eerft Benzawi, en daar na Ben-
zowin van gemaakt hebben.
Ook weten de Hindoftànders, en die
van Golconda van Zengi Hararah, dat is,
zwane Mirabolaanen te ipreken. Dit woord
van Zengi ofZanggi , eigentlyk van Zang-
giberop Africa oorípronkelyk (ichoo,n het
nu maar in de betekenis van zwart by de
Maleiers gebruikt werd) leverd al mède
een blyk uit,dat de javanen Zanggibaren
Madagascar, daar zulke Mirabolaanen vollen
, bevaren hebben. Waar uit ik dan
ook vaft ftel, dat de Javanen en Maleiers
die naam van Zengi (met betrekking tot
dat Africaanfch volk) in Indien gebragt
hebben.
Dat Suma- Uit alle deze zaken danmeenen wyzoñ-
ÏÏ48 doornekIaa.r te hebben, dat de Javade
javaa- nc buiten alle tegenfpraak na Choroman-
nen ycro- del, en Indien, en ook zeer waarichyne-
terdis. lyk op Africa, Madagascar, Arabien, en
de landen, daar ontrent gelegen, gevaren
hebben.
Zedert wat tyd zy dit al hebben beginnen
te doen, is niet wel te bepalen, könnende
daar af niets naders ter nederftelien
dan dat dit, om de voornoemdereden ,na*
de verovering van Sumatra moet gefchied
zyn; dog wanneer zy nu meefters van dit
fand geworden zyn, is zoo net niet te bepalen.
J À V À . 6 y
f Uit de Hiftorie van Malacca (die ik in A*. 114«,
de Maleitze taal beichrevcn onder myheb-
be) blykt klaar, dát de eerfte ftad, die de
Maleyers bouwden, Singa Poera geweeft
is. Ook blykt dàar , dac Sulthan Isken-
der Sjahj hun vyfde Koning,r drie jaren
daar geregeerd hebbende, door den Ko-
ning van Madjapahit (die toen de vermo-
genfteopjava was) daar uitgedrévén, ’t
welk (na myn rekening) A°. 1248 (dog
na die van andere A®. 1230 o f wel 125:2)
gefchied is, voor welken tyd'de Vorften
van Madjapahit al meefters van Sumatra,
en vooral van Andragiri,ichynen geweeft
te zyn.
Dit is de hoogfte tydftip, die- ons in
eenig geloofwaardig ichryver voorkomt.
Ook blykt onsTuit die Malakze gefchiede-
nis, dat de Koning van Madjapahit, An-
dragiri A®. 1280 aan MantfoerSjah, Xe.
Koning van Malakka, gefchonken heeft.
En was de Koning van Madjapahic
A°. * 340 Arigádja Mada genaamt,enzyn
ftad de eerile der drie groote fleden, te
weten, Madjapahit, Paü, Malakka, en
deze zyne ftad.
A®. 127S wierden zy door Koblay-Chan, Koblay
Keizet van China, o f van eroot Tarta- °1'crw“lt
r <>f>n kp /v tflsw Y /l - -Ai* j 1 , A . 1178 ;
ryen, beoorlogd, die te dier tyd niet al- ja v ^ o f
leen volk van Japan en Bengale, maar ook i«s ‘
af»
na Java gezonden, en welke landen hy
(zoo men wil) eindelyk, ’t zy geheel, ’t
zy ten deelen ( gelyk ons Màrçus Paulus
aanftonds al mode zeggen Zal) overwonnen
heeft; dog dat íchynt maar waar van ’t
kleen Java o f Sumatra te zyn, aangezien
deze zelve Marcus Paulus de Venetiaan £1" cus,
A®. 1 ¿80 en wat daar na, al mede van Ja- VcneSum
va Major, als een Eiland dat hy gezien is hier
heeft, fpreekt, daar by voegende,dat dit A°*
aan niemand cynsbaar was, .en maar on- en ^icr ou*
der eenen Koning ftond, dien de Hollan- '¿“ ft?**
ders nu den grooten Mataram noemen.
Het had'bevöfens wel onder den Tartar
geftaan; dog na den afval der Chineezen
waren zy ook van hem afgevallen.
: Hy zegt ook,dat hy gezien hëeftkléen
Java, en dat het zelve inagtkoningryken
(die ontrent 3000 mylen, te weten Ita-
liaanze, in hären orotrek befloegen) ver-
deeld was, dat de inwopnders deafgoden
aanbaden, en dit Eiland Zuidwaardszich
zoo verre uitftrekte, dat men de Noor-
der-as, nog des zelfs fierren niet zien kon.
Hy voegt hierverder b y , dathy’erzes Wathy .
Ryken af bezichtigd heeft,te weten, Fer-
lech (in ftede van Perlàc, de zelve mifllag va^Sonia-
in ’t uitfehryven als bevorens ) Basman tra, of Java
(voor Pafi) Samara (in de plaats van So^ Minor,
moedara, zoo ’c Samarang niet is , alzoo
zyn verhaal zeer verwerd van groot en
kleen Java is) Drçgojam (voor Andragiri)
Lambri (in de plaats van Djambî) en Fanfoer
(in de plaats van Pantfoer) maar de andere
twee (die hy niet noemt) bad hy niet
gezien. I 2 Fer