Alexan-
de Rhodes
eerfte
Prediker
hier A o .
x ö zß .
D é je fu i-
ten A o .
1663 ge-
laft uit
T o n k in
te ver-
trekken.
, ,kondigers van vreemde Goden, igelyk
1, Paulus by die van Athenen.
nu 27 jaren geleden (ofA° 1626)
„dat in dit R yk door Pater Alexander de
» Rhodes voor d’eerftemaal het Euangelium
;»* voor deze Volkeren gepredikt wierd ;
ji en nu komt de-Ouivekde Oppermagten
„alhier door dreigementen van hoogewa-
„ .tervloeden| quade gewaflen , en groote
„fterfte, plagen, en dat nog meer is, hen
„wys maken, dat. de Chnften Soldaten
„zoodanig niet wilden vegten, als die
„ voor bare Duivels-Tempelen geen eer-
„biedigheid willen bewyzen.
,,Deze arme verblinde menfchen zoekt
« hY 200 te bewegen , om de Chriftenen
»te-doen vertrekken, eu hen te verftoo-
„ten, om het Euangelium niet meer hier
„ t e prediken; gelyk nu den 25 Septem-
„ ber verleden hen van die Majefteit aan-
„gezegt, en ons gelaft is hen uit dit Ryk
„ te vervoeren ; en dit is , myn Heer,
„nog zeer genadig, in veigelykirig van
„ b y de Tsjmeezen , gehandeld , die op
„eenen dag binnen de Stad Nanking Ao.
„ 1616., door ordre van den Keizer Fan-
over de ettelyke duizenden gemaak-
„ te Chriftenen moeften ombrengen, om
„datze in ’s Keizers oogen te groot in ge-
wierden. Wat zullen, w y dan zeg-
»zeggen? Kan ’t anders zyn, dat we de
„jongfte 1000 jaren niet en beleven, in
„welke de Duivel voor een kleinen tyd
„moet oritbonden worden om te vergade-
„ ren den Gog en Aiagog tot den Eryg, I
»Apoc. 20. Waarmede&e. -
In \ Comptoir Ton kin Ady ultimo
October 1663^
Was geteekend,
Hendrick^Baroh.
Indien men aan *t zeggen der Tsjineezen
geloof geven mögt, zoo zou hun Keizer-
rykal^oooo jaren geftaan hebben ; maar
dit is hoog opgevcn- zonder eenig bewys.-
• Wat het voor een volk is, hebben wy-
elders al klaar genoèg getoond, hoewel-
wy hier met eeh letter wel können aah-
roeren, dat het zeerfchrandere, en noeftc
menfchen zyn, die groote Roopmanfchap
dryven , en die al het leven aan Batavia
gfven. Het zyn ftoute en vernuftigc
Kooplieden, weergadelooze Landbouwei?,-
en lchrandere Ambagtslieden, die by na-
alles, wat men op Batavia van nooden-
heeft, maken, en die in hun eigen Land-
by na even eens leven, gelykrmen ge-c
woon is in Holland, daar niet een
je Land onbebouwd blyft * en daar men
niet als van Knegts en Meyden, dog geen-
zins van Slaven, weet. Zy bem innen
zeer de lange nagels enydelelhnge baarden,
en veränderen noit van Modens, hoewel
zy al vry ftatieus en prächtig, voor al
by openbare bezoeken, voor den dag
komen.
’t Zyn groote Konftenaars in Vuurwer ?
ken ; dog flegfe Schilders ; n ä r örn aj^
les hen betreffende vcrder.te mner
men .de ftoffe van Amboina' ' ä r B ^ k
nazien.
D E R . D E H O O F D S T U K.
ZAaken vattden G^dienfe rn-^iGodsdienften»»Tsjim. Van ¿«.Hriden-
jarai Godsdienft VerfcitcUc Seften mder hm , al, die van Confmius. Vaa
3 e^ i ? JieaW1^- Pythagonften zjn . En van Lau-zu. Veel andere Seden en
Cezindheden. D ie groote^Dag-verkiezers, m ^ bygeloovig y n . Van den Gods-
\ ^ Weft-'tartaren. Van den Mohhammedaanfchen Godsdienft.
Welkers Belyders hter mcer wetntgi dog a l vanouds her bekend geweefi zyn Dr Room-
m Apofel Thomas W , 1 J , “ S
sewtefi te ™ > . Xavenus komt hie, Ao. ij-yo. En f lie r f ’er kert’er aan. Ruoicn
i e I , J & c - A o - 1T83 Adam Schaal Ao. i 6 5 i . h i ,. D ie K °
I6$4 -venolgd werd. Ferdinand Verbieft, Vooratter do, Wiskunde Ao. i6e7. D ,e
de Jdixiren red. D e w fn n f c b e Wiskundige JcfuitEn A o , i% , „a Iadien’ eeem-
H*n Mmjm '» Tsjim dew de Vrafe mfchen den Keizer , en den Czaaf Ap.
J6»9. door twee van hen hewerkt. Lafi de, Keizere om den Chriftelvken Godsdienft
bur te mogen voorKettcn. Hoc flegt die wtrlg der bekeering dcor de i^fuiten , en wat
daar van te wagten «... Het flegt oordeel der Sorbonne van bun gedaante. En fleete
van dten. D u geen goeden uitflag komen nemen. Nader aanmcrking dwSchry-
b7flotmwZd' VM £ciU£m > m ¿ie met ten wenflch over hen
1663. ZAAKEN van den GODSDIENST
Zaaku ip T S J IN A .
van den •>
’W“ TrO ew d wy onder de ftoffe van
■ Amboina en .Batavia al in yer1'-
I ichddevoorvallen vairden Gpds^
dienft der Tsjineezen, het eenen
het ander verhandeld^. en. 5t wezentlyk-
fte van den zelve aangewezen hebben,
jtonnen wy egter niet nalaten alhier, daar
w y .van aen Handel op de Kuft Van
tTSjINA nu in 5p byzonder. gefproökpn
Vet- hebben,,’er nog ¥ een en *t ander van
Xcheide hunnen Godsdienft, en van de. ander^
Gods- daar tot nu toe ftand grypende, mede
' een woerdje te foreken.
NA. Pe Godsdienften, in dit Land bekend,
. pf ¿e Heidenfche, o f de Mohhammedaanfehe
ot de Rbomich-Catholyke.
De HEIDENSCHE GQÖSDffiNST.
Van den . Waar in de rechte en Heidenfche Godi-
Hddcn- dienft der Tsjineezen beftaät, iszeer uit-
voeng door den Jefiift Nicolaus Trigau-
dienß. PHS \ die 2o jaren dit Land döorkraift
heeft , befchreven.
Z^r erkennen allen wel een Opper-we-
5ten, dit zy als den Schepoer van Hemel
en Aarde eeren ; maar daar zyn’er onder
hen velen* die deze een? ook aan den
Hemel en de Aarde fcelf, of ook wel aan
*tHeyr des Hemels, bewyzen. u r -
- Buiten. , iürr ,^)p^i-W6zen zyn’er , .v.er-
f£^deh andere nmlTO^'Göden,’ die zy
dienen y . die men veel eer -, als de Helden
der Oude Romeinen, of wel als door hen
Vergoödden, zou mögen aanmerken, al-
zoo dit niet dan zekere menfchen ,van een
«groöten raam geweeft zyn , die by hen
bekend ftaan, of het eenof *t ander groot
ftuk onder hen uitgevoerd, of wel de
eene of de andere beroemde konft, of een
nuttige zaak voor ’t gemeen , uitgevon-
den %e hebbenj alle dewelke zy, om deze;
uitvindingen, Goddelyke eere bewy-
zeni.
Zoo hebben zy hunne Veld^Goden,
hunne Land- en Zee-Goden in menigte,
als hunne Matzo (een Zee-Godin) hunne
Quante (een Zee-God) en meer an»-
deren, aan dewelke zy , als zy op een
Tocht zullen gaan, or wel als zy van een
behouden Reize komen, in ’t gemeen het
een en ’t ander zullen, opofferen, en de-
zelye, met het verbranden van manden
vol verguld papier , en *t fooken van
reukwerk (gelyk ik meenigmaal in hunnen
Tempel buiten Batavia , en elders,
gezien hebbe) veel eere aandoen, niet
ontziende , zieh voor dezelven tcr aar-,
de neder te werpen, en driemaalmet hunne
hoofden tegen de grbnd te flaan, waar
by zy dezelve dan , of hunne gunft ver-
zocken,of vogr degcnade,hen opdeRei-
IV. Deel.
tc bewezen., eerbiedig danken, dat met 166?
veel zedigheid toegaat.
-.Als ^ zieh in nood bp Zee bevindch^
o f een ftorm zien aankomen , o f ontrent
plaaach van gevaar zyn , zullen zy o f
doodftil zyn, éhhouteof papiere Schéep-
keiu fei over boord zetten, o f met een
fekk o f pols voor nie op .de vdorpled«
itaan, en by wylen weer fchreeuwen o f
*y hezeten wären, om’t qoaad weder! of
de Dmvels, die hen ( zoo zy zieh inbeet
den) .hinderen; te yerdryyen.. Hoedanige
zotügheden zy menigvuldig bedryven.
. Ontrent de grondeù van hunnen Godi.
dienft- zjm zy | ook ander malkanderen
met eens , maar men vind .(buiten een
grdite dhdere mehigté van minder yer-
fthillende ) drie HooM-Seâen, o f G »
zindheden.
^ c e r fe en TOörnaamfte is die van huft- và-
nenHoofd-Wysgeer Confrtint^y htnCoem- fdicid.
: sJe genaanat, een man, .die ontrent482. SeAea
jaren voor Chriftus geleeft heeft. j>ndct
Wat zÿne ftellingen zyn, zal men tnv
met vergen in dit kleen beftek voor te
ftelleh, aangezien’er van zyn Leere äl-
leen een groot Foliant in G licht ,' en by
de Gdeerden bekend is , tot welken wy
den; Verftandigen Lezer wyzen.
; Gelyk by een man van een vöorbeeldefc Als-, Æà
lyke Godviugtigheid , en Zedigheid ge- ,v*?Con*
weeft is. , alzöo vervatte zyne Leere 60k iuQns*
zeer heerlyke Zedénleiîèn, -en groote Set-
regels,.die.yan -geen Chriften beter zous.
den können bedacht werden i willendt
dat men eerft zyn eigen gebitkeö, en
daar na ook die van zynen feven-naaften,
zal trachten te verbetereü, om aldus zieh
zelven, en ook anderen,bp ’t redite ipoot
vaa^de deugd te leiden, h goen ons tot
het bezit, en genot van het hoogfte eoed
brengen kan. | ■
Hy liet vier werken ha , handelenda
Z o o van hunnen Godsdienft 4 en oorfpronö
der Goden, als mede van de SterreküiS
de, Sangkunde. Meétkunde, Dichtkun-
^ e n van zeér veel andere gewigtige
Zyne Leert dringt ongemeen fterk öp
deeerbied, die men zyn Oudêrs, en allé
Overheden, fchuîdig is, aari. Ook verwerpt
hy allen dienft der Beeiden, niet' willëiida
d« men eenige andere Goden., dan het
Opper-wezen j en den Schepper van het
Geheel-al, van herten eeren zal ^ hoewel
’er zpmmigen van zyne Aanhangers zyn,
die niet willen toeftaan, dat de wercld ge«,
fchapen zy.
In'alle Steden hebben zy Tempels en
Beeiden ter eere van hem opgeregt , hoe-
Wel dit geen van beyden voor het opper-
fte wezen gefchied.
Hy leeraard mede , dat de goeden en
vroomen zekerlyk beloont, en dat döquadcn
van dat Opper-wezen zullen geftraä wer-
D den,