*7Q*.
104 f Ä V A Ä N 'S fc
W -TbejOarden in hinderen J- j£g|B
^ ^ Op dcnAkkerv i»: daar na
H ^ E ' Z A a k e N
ThomtonÄ/'ir hebbendiehft gedaan\
7 Maleyfe. is. ons onbekent.
2. t’Zedert Oftober 1688.totdezen
t : - - ?j)v/ zy» /'« V Portugees tot Ledema-
: .#» aangehömen 4410 p iw i Mt-
’ ' /m 30Ö perfonen.
3_> tVaan van in 7 portugees 1% 01
¡1H gedoopte ofte Ghriftenen,en2.124 on-
— gedoopte zyri.
4/ Onder de- gedoopte zyn maar az
Öoßerlingen | zulksnog zifs>. Wef-
ierfen ofte ingeborenen j en alle vryen,
overblyven. s.
f . Onder de ongedoopten zyn p$i.
Öoßerlingen,en viel meefi Slaven en.
Frquwsperfoonen , zulx wederom
nog 1194. IVeßerfen en Ingeborenen
■ overblyven.
6V Waar uil btykt% waHneer van
442,6. Wefterfen afgetrokken worden973.
öoßerlingen, dat ’er nog
3 4 f3 -Wefterfen overblyven, w^ar
*ff£ff»j de Öoßerlingen vry verre nog
geen quart uitmaken| ff» in de
tyd van bykans 20 Jaren.
7. -£» alle deze Wefterfen of Oo-
- ßerlingen wot den niet zeldenop haar
aangevehtot de belydenis tot 2 , 3 ,
4 j *' f reizen wedergezonden, zoo\
ze onbequaam zyn, niet in taal,maar
in leere y en niet voor de eerfle reis I
aangenomen.
8. jE» .volgens, fböewel Oo-
fterlingen,kofnenegter tot de belyde- :
»«■ i» 7 Portugees, niet als onkun-
digeh,^maar verftadnde de taal.
j & Zelfs die in ’t Maleyk-debelyde-
his gedaan hebben| komen toevloejen
tot de Portugeefche Kerk', conver-
ferende dien volgens onder de andere
Gbrißenen , -ff» w/ff» ¡g|
. niet vreemd 5 eigengeworden is.
10. V* Zoude een nieuwigheit zyn
zonder eenig'voorbeeid. t’Amfter-
dam word D onderdaägs in ’t Frans
gepredikt in de Wefier Kerk. Tot
Feere Engels en Sihats. l Tot Ma-
firieht Nederduits | Engels | en
i : Frans in een Kerk, dog niet am-.
bulaioir maar op vafie gezette ty-
HÜ - den.. En zoo ’ereentaal indePor-
ü || \xtugeefche Kerk moe$ ingevoert worden
r is de Nederduitfche nuttiger,
als de Maleytfe. - V/:
(1.) Om datze de predominerende
taal is.
2. De meefien van die menfchen
' zyn uit de buizen der Nederlan-
ders als vrygegevene voortgeko-
men.
3- Haar nazdaten hebbengeleerdin
: de Schoolen y ’t Fader ons, de 12
geloofs »rticuleny de tien Geboden ,
V morgen - en äpondgebedt} voor
r en na den eien y de Catechismus-
vragen, V lezen in den Bybel\
Pfalmzingen en fcbryven * e« <a//w
• in ’t duits.
4. i | fpreken’ 00k mei Nederlan-
]: ders, ¿/ff leesgterigcn leezen fömtyds
in Nederduitfche boeken. ... f
f . En by aldien die zaak na een
| y tlgeßelde ordre met de fihoolen be-
; gony is ’er. üerwagting, dat twee
derde of de helft van ’t inlands
ührißendom in iy a 16 Jaren, en
eerder, Nederduits fpreken en ver-
ßddn zuIIeiL-~i : -
Öp 1 o . p By indifpoßtie väh de "Portugee
■ fche Predikanien zyn fyduderfieunk
in ’t Nederduits na de tngevoerde
■ wäre j gelykdoor D. Hey , ofdoor
de buiten dienfi zynde , als door D.
FeylingiÜs j *i tbelk nog gefchieden
kan y dies niet nodig op nieuws een
andere verandering' in te brengen.
De Portugeefche dienfi is door de
Düitfe genoegzaam verligt', dien vol-
mgl wen-
ftben , wat haar Eerw: oogmerk,
■~oft’t uit God is, ‘ofuii een menfchen
beginzel z y i s God behend.
(1.) Niet minder remarcabel ii ml
tyd van dii gefchtift , dewelke wel
. T onder amgeßeld word den 30 Ja-
\ hüari 1708. dog in direfolutievan,
- . de E . Regering fiaat in de maand
Jüny des vergangen Jqars. Indien
wy dezen tyd vergelyken met de dood
’van den Eerw. D . Gerardus Hey,>
die den zy Mey des voör leden jaart
voorgevallen isfzm en u Eerw. ’/
vroege. oogmerk van haär Eetw.be-
ter ontwaren, als wy.
(2.) Te meer, als u Eerih. zig ge-
lieven te erinneren, dat D. Coldi;-
dehorn ze f: den z f Mey pdffadd
in die Nederduitfche, vakante beurl
prefenteerde in >t Maleitsinde Por-
tugeefe Kerk te prediken, en zeide
cohfcienties halve niet anders te künden
doen, ff» dat D. van der Vönri
daar en tegen niet älleen oordeel-
de met de Kerkenraat de inge-
.. . S S i dSfederduitfe beürt dn dii
Kerk te moeten ft and houden, maar
ook zyn dienft prefenteerde omal-
daar in ’ t Nederduits teprcdikeny
wadrom ook de vergaderinge, oni
dat de Heeren niet te accorde waren
wegens de tdalenfdie Neder-
duitfe beürt adrl D. Feilingiusop'
¿in adnprefentatie overgafy dewel-
‘ ke ook aldaar, met toelating van
de E: Regeering in de ßfeierduit-
- fe idle gepredikt hedft y % t dat D.
u Bartou is beroepen fe n tot nog toe
in 7 Nederduits -predikt.
: ' v iß ffF y
Van ¿eh G O D
(1) Wy zeggen hier nog by \ dat de
Portugeefen hier haare taalen niet
hebben in gevoerd, nog conventen of
een. gemeinte geftigt.
2 . En egfer is die taal in de .Gods -
dienfi door de byzondere Goddelyke
. voorfientgheid'y zonder veel toe doen
van .menfchen hiüp in zodanigebloe-
jende ftaat toegenoomen, dis heeden
te zien ss.
3* Hat die Kerk ’t cieraadvandee-
ze Stad is, de roem der Nederlan-
deren waardig, en beantwoördende
de mildadigheden der Heeren Be-
windhebberen, en zörgdragende goet*
gunftigbeid van de E . Regeeringe.
4 - Den Triumph van’tGexeformeer-
de Chriftendom , dat alhier in een
taal, die de vyanden der zuivere
waarheid eigen is, de leere ßes Euan-
geliums tot haare overtuiging ,
Heidenen en Mahometanen klaar-
lyk wort verkondigt, om die te roe-
pen en te vergaderen tot den Godt
des Sondaars * op dat zy den Heere
fezü s belyden tot de zaligheid.
f . Zoo. dat wy zien, dat het Godt
niet heeft. beliefd door de Neäerlan-
ders veeleplaatfen de Pdrtugeefe te laten
ontneemen, als op dat wy door
haare tajen overwinners zouden zyn,
\door de geloofs Leere, om die in
'dmfterniffe zitten j te brengen tot het
Koniakrykjdes Soons zynerliefde.
6 . Medfder vrugt is ten allen tyden
geßaan, eh kan nog gedaan worden
in’tgebied van de Nedeflandfe Maatfeh
appye door de Portugeefetaalom-
trent zyn Kerk , als ’er ooit gedaan
is door V Maleits 4 niettegenftaande
men eerder in 7 Maleits als in 7
Portugees gearbeid heeft.
y . Fan die tyd a f datier een Por-
tugeefe gemeinte hier is begonnen ver-
gadert te worden <, is dezelve toege-
momen, aaiigegroeid 4 eninmenig-
te vermeerderf, en daar eniegens de
Maleitfe allengskens afgenoomen eh
vermindert t tot \een onwederfpreeke-
lyk bewys, dat Godt door de eerfte
taal ’er meer wil tot zyn gemeinte
tqedoen, die zalig zullen wot den,
qjs door de Jaatfte.
8. En gelyk de wegen Gods ondoor-
grondelyk zyn,en men daar uit ervaart
dat gelyk het de Heere geliefd heeft
de yuaare leere der Zaligheid door de
Engelfen te brengen in America 5 door
V kleine Nederland in Afiä, meti
het ook niet te verwerpen heeft, of
het dien grooten Herder der Schaar
fen niet gelieven zoude in der tyd 7
ligt der waarheid door de Needer-
landfe Maatfchappy, namentlyk de
Prediking des Woords, de överzet-
IV, D e e l .
S D I E isr S fr?. ioy
tinge der Schriften ‘des O en N .
Teftaments te brengen tot zyne afvaU
lige Hinderen | teweten-, deKoning•
ryken van Portugaal ’, en Spanjen
(door de affiniteit der talen) op dat
zy met ons'een Kudde Zouden worden.
2. De Portugeefe Kerk i's van meer-
der gehegtheid, en getrouwheid aan
deezen Staat als de Maleitfe.
(V.) Deivyl deßelfs taal is e'eH Eu-
ropiaanfe, die na de Chtißerien
held.
.2. Gelyk de andere ¿enOöfterfe, nd
de Mahometdnen.
3* Die *van'de Portugeefe Kerk als
Weßerlingen, zouden in geene ge-
vallen heul'ofte trooft by de omieg-
gende Mahometäanfe Forfien ver-
krygen , al was ’i met verzäkinge
van den Godsdienft, en zouden by
de zelven niet gectgt worden.
' 4 - Daar en tegen die van de Malei-
fe Kerk, als Öoßerlingen , zouden
in alle gelegentheid toevlugt 'tot de
mbuuren nemen en met verzaking
greetig , als de haaren wederom aan- .
genoomen werden, en tot haar ouden
Suurdeezem keeren.
Uit allen deezen befluitenwy ,dat
zoodanige verandering in de Portugeefe
Kerk onnoodig is', om datier~
leen byzondere Maleitfe Kerk is, on-
dienftig, om dat ze een gewoonteen.
reeäs over zo veele jaaren beveftigde
ordre om verre werpt $ fchadelyk-,
en t’eenemaal rüinees is voor die
Kerk , eh een voorfbrengfter van
alle wanordre in die gemeinte 4 daar
God w il, dat alles met ordre in de
zelvegefthiedenzai. .
Wy zeggen dan met Gamaliel ^
Indien deze raad, of dii werk uit
de menfchen ts± zo zal het gebroken
worden , maar indien het uit God.isy
i ¿flo kan dat. niet gebroken worden 4
op dat men niet• miffchien gevondeh
i word,ook tegen God te ftrydeh:Aft: f.
Wy hebben ons in dfeze allezins
gewagt om eeni&fcherpe woorden te
gebruiken, 7 welke haar Eerw: ee-
tyig mishoege» zoude kunnen geveni,
indien ons egt er eenige mogten ont*
fchoten zyn, wy wenfehen, dat ze
’er niet ftonden , en verzoeken uwt
: Eerw: dezelvete willen veränderen,
en te verzagten: ...
En bidden God in dezen | dat hy
u Eerw: als trouwe tbeziendens eh.
JFagters Zions in zyne vreete met
heilige aandagt doe overdenkehen betragten
om alle gevreesdeqnheilen
voor die Kerk te kennen voor komeni;
op dat de deure des^ Euangeliums)
■ die God reedsgeopent heeft voor zoo
O gro