M D C X L I van binnen, en van buitén
het zelve nog eens ftaat. Bóven de zelve
is ook een wooning, daar zieh deze of gene
in de gunft van zyn Edelheid ftaande,
af bedienen kan.
Als men door die poort is, komt rnen’t Verdere,
n n p pn fiHMvli* n lo ín I____ 1 *r a . . . ...
de geheime Schryfkamer, heefc men de
Pínang-poort.
Ditiseen groote opene poort, die ontrent
7 of 8 treden lang, en 4 o fy treden
breed, en boven over welke het met een
tooren, envertrekken bebouwd is.
Zy werd de Pinang-poort genaamd, om
dat ’er pinang onder verkogt werd. Het
is gelyk als de Beurs van Batavia, daar
veeTe ICoopliedcn, Onderkooplieden, en
andere fatzoenlyke lieden, voor al ’s morgens,
by een komen, en daar alle nieu*
we tydingen, van geheel Indien, verhan*
deld werden.
Gelyk men in die poort ter linkerhand
den opgang na de geheime Schryfkamer
van zyn Edelheid heeft, alzoo gaat men
ter regterhand na ’t comptoir van den al-
gemeenen Boekhouder, en van den alge-
meenen Vifitateur, ofte nafpeurder van de
miftlagen in de reekeningen, zoo der bui-
ten-comptoiren, als ook van die der be-
dienden op Batavia.
Als men nu van zyn Edelheids wooning
de Pinang-poort voorby gaat, heeft
men daar eerft de wooning van den alge-
meenen Boekhouder, en daar na komt men
o p ’t einde van die ry by hetibldy-comp-
toir, dat een grôot gevaartg.jj, op welkere
boven-vertrekken zieh de Aflìftenten,
die binnen moetenblyven,onthouden,en
voor welke daar ook opgefchaft werd.
Dan heeft men daar een weg ter linkerhand
om, gaande na het tweede binnen-
plein • dog als men nu längs ’t fbldy-comp-
toir recht uit loopt, heeft men daar, na
de Ooft-zyde van ’t plein, allernaaft dat
van de Raaden van Indien, in den hoek
eerft de groote winkel van de kleedender
E . Maatfchappy, daar naaft na ’t Noorden
toe, o f wel in ’t midden van plein
aan die kant, de groote geld-kas, en dan
de Smids-winkel. Tuffchen deze woo-
ningen, en die der Heeren Raaden van
Indien is een netgefchoorengras-veld,dat
in de hitte des daags een aangenaamgezigt
geeft.
Als men nu door de Pinang-poort het
kafteel dieper intreden wil, heeft men ter
rechterhand de kleene winkel, en ter linkerhand
het Difpens, of de plaats, al waar
dedranken, boter, kaarzen, enz. aan de
bediendender E. Maatfchappy maandelyks
verftrekt, of ook wel verkogt werden.
Dit is mede als een kleene beurs, daar
’s morgens veel Heeren komen en verga-
deren, om iet nieuws te hooren, o f aan
' anderen mede te deelen.
Als men nu al regt uit gaat, heeft men
ter linkerhand een groote plaats voor de
kuipere der E. Maatfchappy, en ter regterhand
een groot pakhuis voor hare dran-
ken.
Dan komt men by een hooge bebouw-
dc middel-poort, voor de welke A N N O
op een tweede plein / dat byna zoo lang ,'j.gfcn
maar wat fmaller, dan ’t vorige, is. T e r f “ cI
regterhand pas om den hoek, woonen de
twee Opperkooplieden , de Opper-op-
ziender vaft de algemeene genees-winkcl
der,E. Maatfchappy voor geheel Indien,
die te gelyk ook Hoofd van alle de Wòrid-
heelers is. Ook plagt de Geheimfchry-
ver vanzynEdelheid daar naaft te woonen.
Ter linkerband van die poort heeft men
de wooning van den eerften klerk van de
geheime fchryfkamer van zyn Edelheid ,en
die van den Opperwondheeler van ’t ka-
ftcel. Dit plein is vry doods, en in verte
na zoo lucht,Zoo breed, nog vermakelyk
niet,als het eerfte.
. Als men nu door de voornoemde poort
al recht uitgaat , komt men by de Water-
poort, die A N N O M D Ç X X X , gelyk
’er aan de binnen zyde voorfisat, ge-
bouwd, en van binnen met verfcheide
groote pakhuizen voor de kleeden van de
E. Maatfchappy, en verder vaneengroot
wagthuis voor de bezetting, die men aan
die zyde van het kafteel heeft, voorzienis.
Daar hebben wy nu het kafteel in zyne
gelegenheid van binnen en beneden ver-
toont.
Als men boven op de wallen en punten
van het zelve gaan wil, moet men de Land-
poort mkomende, de linkerhand pas om-
flaan, daar men met een breede trap na
boven gaat, enten eerften, Ooft o p i n ile
op de punt de Robyn komt, daar de
Majoor een fchoone wooning, en de Ka-
pitein van ’t kafteel een diergelyke aan de
andere kant in »t Zuiden op de punt de
Diamant heeft. Verder ziet men längs de
gordynen verfcheide wagt-huizen, met zëer
veel Soldaaten opgepropt, en die voor-
naamfte Veiling van alles wel voorzien.
Regt voor de punt de Robyn is een
vlakke grond längs de gordyn,al waar een
Dnlmeefter alle morgen gewoon is’t volk -
te-drillen, gelyk men ook degewoonte
heeft, om alle Zondag na demiddag, na
de Kerktyd, de bezetting op’t eerfte plein
de parade te laten doen,datzyn Edelheid
nu en dan, op het bordes voor zyn paleis
ftaande, wel eens bywoont.
Buiten ’t kafteel, en buiten de boom
is een zeer fraeje wandel-plaats längs de
Rivier na buiten o f na zee toe, daar de zelve
aan wederzyden met hooge paalen be-
heid is, zynde ’er aan de linkcrzyde, zoo
als mende Rivier in komt, buiten, i±±s
en ter rechterhand 10 ftuks. Men heeft
wel een half vierde deel uurs werk eer
men de Rivier op, tot aan de boom proejen
jen kan ; dog buiten de Rivier längs de
vafte weg, is £>aal aan paal geheid, die daar
wel 6 of 700 in ’t getal, en wel en Hegt
verbonden zyn. Ook legt deze Rivier
aan de Weft-zyde gemeenelyk vol allerlei
vreemde vaartuigen • dog aan de Ooft-zy-
deleggen’er geen, längs welke de fcheeps-
Ichuiten, tegen de z ware afwatering, ook'
können opgetrokken werden.
Aah ’1 einde van die wandel-weg ftaan
ook twee groote lantaarnen, die ’s avöhds
ontileeken werden, buiten welke,alsoök
die in ’t kafteel, en ontrent het Städhuis,
’er geen lantaarnen meer, zoo ik geloove,
van ftads wegen zÿn; maar die anders
een lantaarn voor zyn deur hebben wil,
zet, en bezorgt ze zelf op zyne koften *
■want anders gaan alle lieden van fatzoen
daar by donker avond met een flambouw
uit, om welke reden zy ’er zoo noodig
niet fchynen, hoewel ik oordeele, datzy
’er wel zeer goed, by voorval.vàn onraad,
zouden zyn.
fiuücD- Behalven deze aanzienelyke Veiling,
w tcn# zyn ’er buiten de ftad nog eenige andere.
In ’t Ooflen heeft men de, ilerkte van Ansjnl
nnn vnpHp.n.uan A- ftfld . gelvk in
- Weftên die van Angkee 500 roeden er ät**
'gelegen, na de zee-kanr, en na ’t Zuiden,
die van Noordwyk, tuflehen de Vyf-
hoek, Ryswyk, en jakatra, die meeft ook
metdikke heggen van witten doom voorzien
zyn ; dog die van de vyfhoek en An-
sjol, zyn met fteéne muuren zeer hegt en
.wel opgemetzeld. Men ziet ze, nevensdeze
fchoone ftad in platte grand, by Nieu w-
hof zeer wel afgebeeld.
Schoone Men heeft buiten de ftad ook zeer fchoo -
-wegen, cd ne, en net-beplantte breede wegen, on-
uincn. der wej]je die na de Veiling Jacatra, zoo
wegens zyne breedte en lengte, als. we-
gens zyne fchoone ruinen, uitfteekt, van
-welke Veiling tot aan Noordwyk toe,
men veel graven der Chineczen heefc.
Van deze tuinen nu, zyn ’er ook een
groot getal buiten alle de poortender ftad,
daar men zeer vermakelyk na toe wandelen,
o f ook met een orembaey na toe varen
kan.
Men moet zieh, fchoon wy dat, met
den gemeenen Batavifchen naam,maar thuinen
noemen, niet verbeelden, dat het maar
thuinen zyn : want men heeft’er defchoon-
ite huizen by , die men wenichenkan,en
die de fraeifte in de ftad niet behoeven te
wyken, behalven datzy ook van een groote
uitgeftrektheid, in opzicht van ’t laod,
Äyrn
Die ontrent dewater-plaats, pas buiten
de Nieuwe-poort, leggen, zyn, om de
fchoone Rivier* en ’t aangenaam nëder-
bruiichtn van ’topgedamd water, dat daar
uit eenige gooten nederftort, zeer verfrif-
ichende. Men hceit in de zelve allerlei
zeldzame boomen, en vrugten, zelf tot de
koffi-boomen, -kakao-, en ändere boomen
in meenigte. Ja daar zyn thuinen die <5,
8, 10000 Ryxdaalders, en meer, waar-
dig zyn, en die een gtoot cieraad aan de
buiten-ftad geven.
' Meh heeft daar ontrent oök verfcheide En verdete
kruitmoolens, met een wagt ’e rb y , en
een zaag-moolen, en daar plagt ook een jeft/j.60
papier-moolen te wezen , die nu al mede
in eeiï kr uit-moolen verändert is.
Daar plagten in oude tyden nog veel
anderen tewezen,die’er nu niet meer zyn.
Verder van Batavia eenige my len legt Si-
ringfin, en Depoç, plaatfen van dé Heer
Chaflelein, als ook Tanah Abarig, een
plaats van zyn Edelheid van Riebeek.
Men heeft my bericht, dat deze,landen
buiten Batavia, nog een volflagen bofch
zynde* van de Utrechtze poort aftot aan
. de Rivier van Angkèe eeril Ao. j 660 in
eene gift aan den Advocaat Fifcaal, Gerard
Jrierberts, uitgedçeld zyn, die het bofch .. _
"^•rrYhakkga^n tot thuinen err zaeilanden
bereiden lieft^ttfc-i^^^ci^andcre'ge- m
volgt, hebben. Ieder Soldaat moeftjçeyo-
rën, een maand foldy, wegens tomhak-
ken van.’t bofch , miilèn, ö f anders mede
zelf daar aan helpen , dat over *.tganf«ái
gebied der E, Maatfchappy ging, en zoo
lang duurde,, tot dat wel twintig jaren ’er
na, dit aan de Heer Herberts g^even is.
Omtrentdie thuinen heeft men hier en
daar, vooral aan de Ooft-zyde,ookfchoo-
ne bleekeryen, zoo om ’t linnen , als om
het wafch, dat men daar brand, te bleé-
ken, alzoo men hier, en elders in Indien,
niet dan wafçh-kaarzen;, en die.zee.r wiç,
gewQon.is té branden.
Men plagt in vorige tyden buiten de
Dieft-poort* ter zyden de weg van Angkèe,
ook een Lazarus-huis te hebben, behalven
, dat zig veel lieden van fatzoen, en
door die gevaarlyke en befmettelykequaal
aangetaft, in hun thuinen onthielden.,gelyk
nog wel gefchied, dog vermits djt
quaad flerker doorgebroken is, hebben haar
Edelheden goedgevonden het Eiland Pur-
merent, ontrent; drie my len yan- Batavia
gelegen* tot een Lazarus-huis.te houden,
daar zulke zieken veel veiliger , en beter
können behandeld werden. Ook zyn. ’er
veel araks -branderyen, fteenbakkeryen,
Padi- of;Ry ft-velden, fchoone weyen, 244Í-
ker-riet- en meer andere yelden in mçç-
nigte.
Hh a T W E Ê -