4666.
'D e HeerA”
H e t E iland
i6<$6. wierd de Heer Pieter van
Hoorn \ Buiten (femeen-Raad
p j r i . van Indien, en Algemein Ont-
Ao.°i666 &Pger> als Gezant, nevens den
airGe- Heer Nobel, alseerften Raad des Gezant-
zantaan ichaps, en een zeer ftatelyk gevolg, we-
der aan den Tartarifen Keizer afgevaar-
ionden. i9§£ de Schepen V laardingen, Alfen,
Conftancc, de yergulde Tyger, en
Bleyswyk, zodanig, dat de Kooplieden
Nobel en Hartboniver als Hoofüen van den
Handel alles- in Hqkfieuw zouden waar-
-waarnemen.,
Hoe bits de Gezant van .denTsjinees-
fen ö f Täitarifen Veldheer bejegend wierd,
kan men omftatjdig in de belehryviug van
het derde Gezandfchap aan dien Keizer
zien.
H y ging w el na boven, pm aan dien
Vorft den Handel jaarlyks.op-zyn Ryk
te verzoeken ; dog daar quam nfet meer,
dan beyorens,a£;; weshijlvjen hyAo. 166y.
den 17 December weer na Batavia yer-
tr®k, daar hy den 7 January A, 1668. met
drie volladene Schepen we’er ter Rheede
quam, met laft,van den Keizer om de 8
Jaar eens te mögen zien, en van om de 2.
jaar eens , niet in Hokftey w , maar in
Canton, te mögen komcn handelen.
Eh alzoo de Handel in TSJIÜ^ geen
voortgang genomen had, had men 00k
Qudang göedgevonaen, al onzen omflag van het
Eiland<hiekng, ©f Kelang.te hehten, de
■ fterkte daar te flechten , en ’t E ilan d ü i l
Hoy^mber Ao. 1668. te verlaten.
Tsjinee- Ontrent dezen tyd,of A«: 1668;, had-
fcheGe- den de-Tarters 00k Nedertandfe Gezanten
verzogt , maar wete-niet j dat ’er toen der-
opBata-> Waarts vempfckeh; rastax wel dat’er Ao,
via. 1676. na de dood des KeizersJ en by op-
treaiDg van zyn Zoon , we’er'vrye Handel
aan ons töegeftaan., en daar op 00k
1679. in Decepiber twee Tsjineefle Ge-1
zanten uit Hokfieuw op Batavia zyn ge-
weeft, zonder dat egter haar Edelheden
met henpyerhet ftuk van den Handel, om
voor altyd jaar om jaar op hun Land te
varen, \ eens geworden zyn. •
7 Ao. 1684. den 2,3 Juny zonden haar
Edelhedert den Heer Levifon, als Opper-
A0.1Ö84 JjqqP^ van Handel, en als Hoofd over
waarts. 4 Schepen, naTSJINA.
H y had bevorens 4 jaren met de Tsji-
neezen omgegaan, en kendehunnenhan-
3q l, en omrhegang grohdig ; weshalven
men een betei verwagting daar van had,
dan “van Bemard Broeder , die geen Handel
had können bekomen.
De Waren, die hier getrokken werden
, zyn deze:
Sandelhout, waar o f ’t Picol 12 a 14
Thayl koft.
Quikzilver, ’t Picol op 110 Thayl.
Barn-fteen.
b AUerley Coraal,envooralBloed-Coraal.
D e H e e r
■ L e v ifo n
W aren.
h ierg etrokken.
Speceryen; waar van een Picol Naec- 1084.
len 83 Thayl koftfe..
Peper, waar van een Picol tuffchen de
7 en 8 Thayl koft, : ,
* Schuyt-laxl. . . . . . . '
^orax. - 7 '7 V ...- ' 7.7?
Camfer. " .7 7 ;’: '^ ' ...- 7
. piat-lpod, waar afTt Picol op 3 Thayl
6 a 7. Maas. kpmt.
Sn^>hanen.7
Piftolen.
Degens, en allcrjey zeldz^am Gewedr.
Allerley gefnedehe en gefehftdejdéól%-
zen.
Spiegels.
Lakenen, van allerley zoortenwaaj:
a f’t roode drie, dog *t iwarte., &c. twee
Thayl,. 8 Maas gol,d. ,
Pöpetuanen.
De Waren , die hier vallen , zyn de- ^n<üe
ze: ■ ’ J. -7-7 hiervalr
Allerley ruwe Zyde, zoo eprfte Cabes- ^Cn*
fc j tegen 190 Thayl een Picol, áls (fe
eerfte en tweede Barka ’t Picol a x8? en
i8 oT h a y l.r: • *
peze Zycfe kprot yii tsjinahiet alleäj;
maar 00k uit Gambodia , Bengale , en
Pemen j de | laatftc is de fterkfte eh f|e
-dferffe i dog deTjsj%^pnede fyn^e , en
de Ben^allche tqftchep beyd5 j
werd meeft met de Tjineefaie v e rw a ^
Alleriw Bamat o r- --^r> ■
-Zyde Rollen.
- P c l a n g s .
Panries, grootß en kleene ; de eeäB
een Thayl . 7 Maas ’t ftuk, en de kfeäpe
een Thayl, 3 Maas, jr.Co.ndryO-:
Hokjens.4 . , ;
Gilams, a ieder een Thayl, 7 ¿ 5
Maas.
Speauter , [tegen 5 Thayh, z a
t Pical*_^^ ;; f
Aluyh» .
Radix Tsjina. 'r
Thee, van allerl^ zoort,
Porcelyn.
Som, o f Ginleng.
Galiga.
Yzere Pannen, om inte braden.
Samploe, o f Tsjinees Bier.
Geconfyte Limoenen, en allerley andere
Confituuren.
Latiea of Tsjineefle Gaftanien.
Tjinees Papier, m
AUerley Huisraad van zeker Metaal,
zynde ’t naäft aan 3p zilver.
Sonneichermen, groote en kleene*
Sandelhoute Beeldjens.
Spek-fteene ditoos , Bekers, &c. van
die Steen.
Tsjineefle Waeyers, groote cn kleene.
Een Mineraal ofBergrftoffe, Calin ga-
naamt, die hier, en in Pegu mede, valt^
zynde een zoort tuflehen hetTinenLood,
dog dat zoo heerlyk van glans isa dat men
het
het Voor zilver zou aanzien, ‘gelyk het in
' piys 09k ontrent maar een vierde ver-
dchild j en hoe’it langer gebrüikt, hoe’c
- fehoonder en glanfigerwerd, en meer na
Mg zilver gelykt,: f 7 <- ■
Dc Hce- Men VOnd A01 46$f. 00k >op Batavia
rCD(je*ats goed , twee ßezariten derwaarts te zenden,
Kefcer alzqn men verftond, dat de Tsjineeiennh
als Ge- vryhrid gegeven hadden aan VreeindeHn-
« gen, om derwaartstezeilen, en hun Land
^ te beaoeken, wakr toe als de laatfte, die
waarts. ik wete, dat derwaarts gingen j'rdc Heeren
Vincent Paats, van Rotterdam, en
Df. Louis de Keiner, verkoren , gelyk die
©ök in. dat zelve jaar met ?t Sehip Kroo-
rienburg, en ’t Huys te Merwc, met
groote Gelehenken aan djen Keizer ver^
trokken zyn ,• dog haar Edelheden hebben
* oolc toen het groot oogwit, vaq jaarlyks
©p dieKuft te mögen handelen, metkonc
nen bereykiehr Men heeft my bericht^
datier zedert n<^ eien Scheepje, Drake?
fteyri genaamt, geweeft is ; maar zonder
dat4«' toen ook eenige verandering in'die
ftuk gevallen is.
Groote : Oidertuflchen Zyn naderhand van jaar
Baadd ^rydr zoo veele Tsjmeefle Jonken met
neefe allerley Waren bp Batavia gekomen , dat
Jonken men verder onnoodig achtte den Handel
opBata- op-dat Land weder met zulke zware on-
va* koften, zoo van Gdchenken ,als vah-zulk
een Gezantfchap ,teverzoeken, alzoo men
döctfbdkJkfflfcfiliJgin alles, watmenvren-
Jeheh K Ö H , l y f o i i f 3fE v o o r x i e n w i e r d ,
halven dat Oök : deze Jonken , zeer ved
Waren jaarlyks van Batavia na hon Land,
en , voor a l , zeer veel Peper derwaarts
voerden , waar onder ( gelyk *nen Ao.
1713. ontdekte) 00k wel andere veibo-
dene Speceiyen geloopen , en waar over
Verfch^.dene Tsjineezen r opmbare fchan-
dalen ondergaan en geleden hebben.
Die Ao. Het wäre voor Batavia te wenfcjien ge.
1717.de weeft, dat men dit komen der Jonken uit
laatfte- TSJINA aäagehouden had j dog wy heb-
däver- ben onder <Je ftoife van Batavia aangewe-
fchenen. zen, hoe zy ten tyde van den Heer Op-
per-Landvoogd van Swol opgehouden heb*
ß n daar te körnen, om dat haar Edelheden
hen gedwongeri ladden hunne Thee,
Veel beter ko^p , dah hen doenlyk was,
en zelf tot lninne groote fchade ( Zoo
iäy bericht is) aan de E. Maatlbhappy
Over te laten, o f and««, zonder hun La-
ding te breken, te vertaekken.
Dm dat - Denohd dwong hen van twee quaden
te het befte te kiezen, en dus een Picol Thee
meng
gehan- I ‘ die1 geftelde prys, fehoon ’t haár
deid zelfe veel meer koftte , aan de E. Maat-
wierden. fehappy over te laten j dog zy iwoeren,
dat zy rioit weder zouden komen, behal-
ven dat hen dit 00k uitdmkkelyk door
hunnen Keizer verboden wierd , en na
dien tyd zyn’er 00k geen Jonken weder
terfehenen; dog na de dood van ¿en
Keizer Zyn ’er Ap. i^z|. j op todating td8y.
väh den nieüwen Keizer w e ’er een^e
Jonken op Batavia gekömen, dat zd-
dert jaarlyks 'gefchiöd is. - Buiten ¿tVaart .
die Jonken hu hevorens op Batavia qüa- der BatÜ-
men, zyn?er 00k wd toentendopr defe y ^ w .
en .gedie Viylieden van Batavia j te we- deijop.
ten , döor Leehderd l?cennatis \^ en jinecr dicKtiib
anderen cMidernomen ,’dih‘aUcrley .koftely«-
ke Tsjineefle Waren pp Batayia bragten,s
hoedanige ik geloVe datier rih nög wd
geichieddm ' . 7^7
Na dat nh de Tsjineefche Jonkeri öpBäi-
tavia niet meer quamen, eh dhs de^ge- tugeezrit;
heele-Tsjineeiche Handel als in de airaie <>pBata-
lag , zyn’er eenige Portugecfle Schepen na ,;
van Macauw met allerley Tsjinedle Wa-
ren op Batayia verieheenen, gdykdat tfit .
nog toe zynen gane gaat; triaai daar fe
een groöt onderrcheid ontrent het inkop-
pen van die Waren van hen , pLontrent
däi'irikoop der zelve van deTsjmeezen^
alzoo die laatften. dezelve veel Beter koop
overlieten. ■ ; - 7 ‘ * « . •
Echter ledEde men in ¿ e boope, dat
de wakkere , zeer Beicheiden ^ en ver- fcheide "
ftandige- Heer Swaardekroon metter tyd zoorten
nog wd gelegentheid maken , en uitvin- van
den zou j dm dien voordeeligen Handel als
bevorens te herftellen, gelpt dat ookAo. en'ty^
1 7 x 3 . gevolgd lS. , ' ; *, ‘ 7. dere daäi
Een-van. de beroemfte gewaflehen Van *oebe: . ,
Tsjina is de Thfe a djens pefcame ~diänE “ •
^f®ur©pai5Sg^n&:'feh^s'Bdtehd;>geWeefli
Daar men m de eerfte tyden, A°. iß^Ö.
en 1680/ maar van Bpey Thee^ pnGroe-
ne Thee wftt, zoo heeft men die latef
tyden vah verfcheide andere zoorten bg?
ginnen te melden : want nu weet men te
Ipreken van .Thee Conge , zynde , zoo
zommige zeggen , ’t eerfte uitbotzd der
takjens, en wel het duurzaamfte van alle
Thee, körnende van blad, en weerde,
’t naaft aan de Thee Pegö, zoo men voor-
geefc
De Thee Pegö is , zoo men al mede
voorgeeft, ’t eerft uitbottend t?lad ( dat
wat meer, dan ’t eerfte uithotzd is) heb-
bende witte punten ; dog niet boven een
jaar könnende duuren, eh zy Werd (zop
men al mede zegtj op Nieuwejaar ge-
meenlyk en buiten dien nog öp tyree andere
oyzhndere tyden in 9t j a a r , ieder z
maanden na malkanderen, geplukt.
De-Thee Tongge zou het derde a vierde
blad Zyn 5 dog öok geen jaar können
duuren , waarom zy 00k niet verre kan
vorvoerd werden.
By alle welke zoorten men de Raima-
ryn-Thee welvoegen mag,zynde zeldzaarrij
eh zeer dier, alzoo *er voor een pönd Ao.
1 7 1 4 . wel f© gülden betaald is.
De Lief hebfters en rechte Kenftens van
de Thee hebben 00k hier te Lande ( want
• in Indien kennen de Tjinetzen geenande-
B 3 re