3° B E S e H Rf Y. V I "N G‘ E
^722. .(welken meh in ’t.2 Deel Fol. 78. van N.
enO.Tartaaryen door den Heer. Borgemee-
fter N ie . Witzen , en ook voor aan in het
is&' werk van den Jefiiit Louis le Comte zeer
net na V leven afgebeeld ziet) den 22 dito
daar aan; na dat hy 6c>.jaaren ;;.ymaan
den, en zy dagen bua geworden- was, er
61 jaaren, 10 maanden , en 13 dagen ge-
regeert had, overleden is. -
Hy Het als Vader en Groot-svader 150
Zobnen ; -(kinderen , ofkinds-kinderen)
-behalven de Dogters, na. -r
In zyn plaats nu is weder alsKeizer van
Tsjina en ’t Noorder-Tartaryen: zyn viertle
Zoon , foen-Tsjin , een Vörft-van 40
jaaren, gekooren.
Dat dit een groote verandering in alle
de zaaken desRyks, en ook ontrent die
•:van ’t voortzetten van den Godsdienft der
Jefuiten in *t zelve zal können geven, is
wel te denken ; en wat hier nu verder
van groeyen zal, moet ons de tyd leeren;
dog ik vreeze, (op de flegte gerügten,
van daar overgevlogen, nu nog meer, als
te vooreh) van hunnerit wegen ; dat de ge-
- volgen vöor hen allen, by-de minfte veran-
__ 'Gering der Regering, doodelyk , dat hun
einde verichrikkelyk, en dat’er ook niet
anders, dan een algemeene uitroeying, en
'bittere moord van allen, die dan debely-
Diegeen v30 dat fwak Chnftendomnog zullen
goeden willen ftaande houden, te wagten zal
nitflag , 2yn, hoewel ik voor het naaftgeloove,dat de
nemen meeften, zoo niet allen (alzoo zy dog geen
können, goede gronden van huri getoof hSben)
immers Zoo licht weder zullen afvallen,
als.zy tot dat Naam-Chriftendom gemak-
kelyk overgekomen zyn.
•Nader Het zoude derhalven, myns oordeels,
Mnmerr vry beter z y n d a t alle deze Jefuiten,’
Schry.? om zoö veel-düizenden van beklagens-
yershier weerdige Tsjineezen, die daar mogclyk
over. nog te vergeefs om lyden zullen, te
behouden, o f om hen ten minften van de
ongemakken , die hen daar over zullen
können overkomen „ te bevryden, eens
' beiluit namen, om .dit Ryk ten eer-
ften te verlaten, ten einde aldus een zeke-
re en iware dood, die zy hier maar te
"wagten hebben-, en die hen dog geen
vrugtter wereld geven kan, te ontgaan.
Ik weet we l, dat zy , en veelen met
hen, daar roem in ftellen zullen, omzul-
ken Martel-dood’(zoo zy dat noemen) te
lyden ; maar hoe kan men dog dit zulken
naam geven, daar zy in hungemoed over-
tuigd, en door zoo veel andere van hun
eigen Geloofs-genooten daar af beichul-
digd , of ten minften daar van zeer verd
a t zyn, dat zy het Euangelium Chrifti
noit zelfs zqodanig, als dit by hen hier te
Lande, o f in Europa beleden, en gepre-
dikt werd, aan die Heidenen verkondigd
hebben.
Is dat niet openbaar met God, en met
V a N
g g t eigen belydenis van zyn Geloof fpot- in i;
ten,, te zi^gen-, dat men als een blned-
getiiige, en ftandvaftig Belyder van zyn
Geloove, ßerft, terw-yl men ha zelve
MMrecht daar beleden , nog verkondigd
Zy Zullen daar door nia de allerminfte
«re by de verßandige wereld, enzelfniet
by :de.p,eene Belyders van han Geloove
, mlcggcn, en:; zooczy gelooven, dat
er een God is, die hen rekenlchap van
hungcloove,: en belydenis, mitsrädersvan
Wlk£en:.bednegelyte bediening van hun
Äinp (zoo dat gene,:dat van hen eezeet
werd, waar isj afvorderen zal.zooheb.
M.-.!iJ>PjZU,ken ^helyk-ingebeelden ■
Martel-dood n a anders dan her tydie en
eeuwig rechtveerdig oordrel van een IGch-
S b ä T ^ i ; e r Krssecn2in5scTO,sd
' Behalven dar zy ook op zich laden, om
te moeten verantwoorden-voor zoo ved
düizenden menfchen; als zy door zulk een
^,ei z7 wiftent ^ ^ oni
mogelyk behouden kon, opdezelvegrond
al mede mifleid hebben.
H a wate te wenfehen , dat zyzich aan
zoo wel elendige zoogenaamde JapanMäe
Chnftenen, en aan her afgryflayk'einde
wm hunne bmederen ald®r, vtelliever
ipiegtilden, op dat zy mede nia hier,- so.
ly t die zoo japimerlyk gemartelde J e f e
ten an Japan , den grond mogten leegen,
™denTOgbaanen, om nahm d ö Ä ^
alleen die Naam-Chriffenen, die dan z i^ -
j om zoo eenen Naam- B
Ghnllen,dtenitt deallerminfte erondnöe
kenms van zyn voorgewend gclooveheeC P
op de wreedlle wyzete zien aan hun ein-
debrengen, tp gchal uitroeyen. S i
Ik zegge dit met een ongeveinfde mei- Gron,
mng om dat dt veel grond-hebbe, van
weTte mögen gelooyen; dat h a m i c d s t ^ n ,
werk van hunne bekeering nia minder ™“ n"
dan zoo bieed, als zy daar van opgeven’ ra<&s-
m m altoos zoo ik eenig-geloove San veji
fcheide eerlyke’rsjmeezen, welke ik over
dit ftuk eefproken heb, geven mag,
want che hebben my eenjang verzekeft
dat de Tsjineezen in hun Land, die de '
naam vanbekeerdendragen. daaromaecnzms
nalaten^aan hunne Afgoden, en aan
den Dmvel, even eens,-gelyk toen zy
nog Heidenen waren, te offiren; :en- dat
zy evem eens, als bevorens-; hun goedb
quade ckgen yerkiezende, vooiigaah
by hun; oud bygeloof «e deven, en alle
hunne :bedryven dagelyks daar na te rieh,
ten.
Waar uit .ik dan immers met redenzeg-
gen mag, dat dit geen wäre Roomfchc
Belceerden , maar alleen . Naam-ehrifte-
nen zyn, die dierhalven ook niet verdip;
uen , :dat men om dezelye 200 veel ons
HOQM
M I N A; *7
dbor Gezañten aan dit Hbf doen verzöei
ken, om weer hier te mögen komen.
De MOHHAMMEDAANSCHE
GODSDIENST
Van de Dat de Mohhammedaanfche Godsdienft
tó°me- hier en daar in dit Land mededoorgedrqn-
daanfehe gen is, kan die genen, die maar eenig-
Gods- zins kemiis van dit Land hebben j, niet
dienft. onbekend zyn.'
t YLy hebben tot Hamtsjectó, de Hóóíd-
ftad der Landvoogdye van Tsjekiam,
zelf een openbaren Tempel, waar in. zÿ
hunnen Godsdienft in alle vryheid plagen.'
_ -■
' Opk is ’t Wefter-Deel der Landvoog-
3 dy Xenii vol Mooren*
Enhet is zeketj dat de Veel-Wyvery,
dje men by de Mooren ein by db Tsjmëè-
zen even. fterk - vind, groote aanleiding
hier toe heeft gegeven,"behalven, dat ook
de Tsjineeiche Vrbuwen doorgaans zeér genegen
zyn, om de Hhakajats, en vertel-
■ lineen, die de Mooriche Priefters, daar
f zy hunne, vergaderingen- hebben , voorle*-
zen, rte gaan hobren, daar toe geen tÿd,
en- zelf de nachten niet, bntziende ; »waar-
omook doorgaans eerft deVrouwen door
die Möoriche Priefters gewonnen werden,
die haderhand ook h^i'e Mans wetefí te
bverreeden.
Welke Dm nogtans over de uitbreiding dei
Bebdas Mohhgjnmedaanen zeer veel te roemen,
hiçrze^f.-; daaf:5TSBl5i5ï®^b- P j ; i e f t e E s , . * . d e r M o o r e n » , ,
Jeíni§»: fchoon zy’er hun beft genoeg toe doen, ’
xSsha geen reden toe. Mèn kan nièt looche-
alge- nëri," dat zy’ér zyñ m ^ 1 men ihoèt zeg-'
weeft gen, dàt hun getal, in vergelyking van
zyn.. ; awJereri, zeer kleen is , behalven dat zy ’er
P ook maar by oogluiking geduld werden ;
zoo dät van dezelve met veel te zeggen
valt, dan dat zy ’er egter wel 300 jaaiien
al bekend , en beftierders van de Wiskun-
de geweeft zyn, gelyk zy dat tot dekomft
van Adam Schaal in géhouden hebben, aan
den welken de Kéizer van TSJINA dit
overgaf.
De ROOMSCHE GODSDIENST.
De
Roomfche
Godsdienft.
Behalven de HeidenÎchë, en Mohham-
medaaniche, kend men hier ook, zedert
éeriigë honderd jaaren ,c: den Roomichen
Godsdienft.
De Portugeezen, die zieh al vroeg in
Indien vertoonden, hebben ook van eer-
ften áf aán huñ beft gedaan, om hunnen
Godsdienft alomme , en dus voor al in
TSJINA, voort te zetten.
• De eerfteChriften egter, diemenvoor- feeft, dat in TSJINA geweeft, en het
iuangelium Chrifti daar verkondigd zou
hebben , zou de Apoftel Thomas geweeft
zyn j dog bewyzen daar. van verdienen
-IV. D e e l .
by ons-geen geloöf. • j < . ..
Ik weet wel ; dat die vàn ae Röomiche
Kerk voorgeven, dat’er Op Malabar in Thomas
een oiid Ghaldeefch 'Breviarium geíezen werd ge-
werd, dät de Tsjineezen en Æ^hiopiers
door den H. Thomas bekeèrd zyn\ en dat
hy 00k Indien, T S J IN A ; Perfieii, en tetynv -~
meer Oofterfe-Landen döorreifil Zöu heb*,
ben ; maar wy können aan dit Seggen*
zonder eenig bewys , geen meer geloof
dan aàn veel andere verdichtzelen van dien
aard, waar van deze Kerke völ is ; ge¿
veniW
y öelleh däö als'den (&rft^j.'dife'nä
TSJINA gezeild is , om de Heidenen te yerAo.
bekeeren, dien vermaarden POrtùgeefcheri 1550.
Leeraar Franrtfcu* Xaveriüs, gemeenlyk
den Apöftel van Indien genaamt, die ’er
Ao. lyyo. uit Japan eerft aanquam.
Hy"vertrok den iy April Ao* lyyz.
met den Vader Pereira £n % anderen , nog
geen Priefters zynde, mitsgaders <met een
jongen Tsjinees van Goa, nà Malakka'^
met voornèmen, om nu die zoo“ lang gé-
wenichtetocht na TSJINA, die hëmdoor
den vorigen Malakichen Lándvoogd, Don
Alvares.Ataido, belet Wás, 'te hervatten.
Hy ondernäm dit derhaîven nu vanMá-
lalcka, en quam allereerft op het Eiland
Sansjan, onder de Landvoogdy vàn Cantón,
zynde dit in zieh zelVén een zeetf
woeft Eiland in TSJINA, ontrent dértig
mylen van deStad Canton gelegen, dáar
hy bevorens. by zyn komft uit Japan ál
jangey^ceít w a s . -
Hy héeft wel getrachr; 'om líét weík
der bekeering hier wakker voort te zetten; 5 koit
dog heëft niet lang daar na geleefd, alzóo
hy op dit zelve Eiland den 2 December
des zelven jaars iyy2. overjleden is. -
Men begroef hem in levende kalk, eri
hy was (zoo de Jeiuït yarricus zegt)
eenige maanden daar na nog in zÿn geheel
in de aarde, en is zoo van daar eerft nà
Malakka, en verder na Goa vervoerd, al-
waar die Heilig lang na zyn dood nog
veel Paapíché wonderen gedaan heeft, die
veel meer befpomng, dan geloove (zelf
by de vèrftandigen onder hen j verdienen,
en door hoedamge verdichte wonderdadeil
zy veel Heidenen aan de waarheid en ¿ui-
verheid van hunnen Godsdienft met veel
reden doen twyffelen : want dat deze dorre
doodsbeenderen de kragt zouden gehad
hebben, Om Ao 155-3. ^en 22 Máari een
menfch tot Malakka van iware pyn, of
om die Stad van de Peft, te verloflèn, is
immers een zaak , die geen mail van vet*
ftand zal, of kan gelooven.
' Men ziet hier dan; dat Xavier eigent-
lyk maar voor, en niet jn TSJINA ge¿
weeft is.' r
Op deze gronden hu hebbéri hem atv
deren gevolgd-, die naderhand o o k 'in te
Land doorgedrongen zyn .'^ ;
D 2 Dc