è
Z A ' A K K B 'N '• ■■■
: t 1yk t zy. drnngpn die by-een gropt vuur,,.
waar by zy dan, een gKH3t2Galtrvof L y k- 1
maal Iiebben, e» ¿ eh JEifec .weìnìg,. op ’ t j
gèlùid vaneen T row r iiì^ |
^ 5 "werdendéigeduarig , 9^à"gcn larig-, ver- :
||r pooft , rei^ryÌ ¿et Lyk\noe latìgér hoc
drooger^dòr ’ tiVuur, en geroóft werd, ’t;.
W p geen een grouwelykfe ftank van ¿ eh geeft.
~ Daar nà;\yafichèri zy^her negen-maal,
winden -t. in- eèh matjerij p f iets-anders,
• y zetten ’t pp een hooge fteìlagìè i: en be-
•>. ...hangen het-roiidom met- aljerfey Kleed-
?j7iens, zoo dat- het zieh als inLfeèn Lede-
Kant, ofinTeeriyeld-Tenti' vgtoond, al-
waar h e t^ ^ aren à a n e eh zd a b ly ft leg-
- .c .g en , ter..;t^ : tbè dat hèt- been-droog ìs,
|■ 1 ynar na' 2$ het in hunne huyzeribègraa-
yèn, gev^^^aan de Vrieiidén-yéer een
deftig doò^rffi'aal ; na dai -dicrieders vermögen
* c¡®P ì V ;
V Van dài-
—HgfT^—
vormden
Gods-
dienft.
Zorge
van onte
Natie
voor den
zelven
zederd
A o . 1614
toeìàatv • ■ ;-;• ||
Uit aU£:àezè dingen-.TKi ziet men, dat
J ' dit w e llr i ¿ e h zélve zeer-botte, -.blindty
| en belda^^§^eei‘dige Heydmen zyn>*
| -maar egteg*bèeft het C^'^oenaagd nog.
veelen ^ r iiè lv e to t ketìplfle dei-waarhei^
( gelyk w y |tìrfiet v a ^ ^ & ® ,;3»0fch ) te
brengeir.^**7L .
0 O D S D I E N S T ;
l^^ti^^iäer lahd iefe^Wißitichappy
| ^ S op^ÌÌÌfand T à y om n A K '1624.; fiff-
dergezet , ^én.daar éeri'begin'viii harem
Handel mèt 'de Tsjineezen , eri Van hatel
yglk-plàntìng,. jgemaakthad, heeft zyookj
niet à e r 'i a ^ ’dàac na, na dat zy meer. en
meèè kèhnìf.àiet die woefté Iirihdaard5. en
blinde F o ^ ö ^ H Ä ’begoa
tè l ^ e ä i 'iÄk‘ !.zoig b^toÀen. te drageii^
oìn h e r Ä r d s B Ä
Woorte te '^üden , zöö ,= orci haar eigen
Natie de behoorlyke jgelegenheid tot het
waafriemèn 'vàri ‘ den Ggdsdìérift , en tot
I Het verìùeérdeten van kenriis in1 de grond
a i vari dieri' te geven,vals vòor a l, om
Hét Koriinkfyke Gods ° °k onder; deze
Hèyderieri, aóor de' verkondiging vari *t
Éiuàngelium- der Genade Gods, zoo verr
xe het hen mogelyk was^. uit.te breiden.
Dit ¿eden zy aan de eene kant, om aan
de mèeflèrite toonen, hoegrootenyver zv
voor de iaake Gods hadden, eri aan de
àndérè k a n t , tim, door *t voortzetten van
l den .hervormden waren Godsdienft, onder
deze blinde Formozaanen een goeden
grond ¿e l^gen , waar op zy hunne hope
van dèri Zegen des Heeren over hunnen
Handel alhier eenigziris zouden können
grondvéften verzekerd zynde , dat de
-Heere die geenen niet verlaat, en zulken
zegend, die zjmen H- Naatn vreezen, en
die ookanderen, welke nog verrevan hem
afdwalen i tòt kennis dèr waarheid en uit
de duifternis tot het licht tragten over te
brengen.. . .. .. :
In de eerfte tyden»zyn herwaäm^^maar
eenige.- Krank^&ezoekeä^ gezqijderi) 'Sn ,
MichielThfod^^chynt de eerfte'\gewreft^ | I 1 i
en rriet den Heer 6F den' Heer; . ¿ i
*&Mi^Äo. 101^. Hierigekomeri te zyn;:dog P 1
alzoo hy *t wat börit aanftelde, is jD ir^ f
Lctuwrcnsz.oon in-zyn plaäts gefteld, Cri hy
tdoor beyde deze le eren buiten dieral^(^60
¿ » den 10 Januarye Äo. iß z jv bledc^ na 1 |
Bafevia gezonderi ^ jdog die hier iifjzyn
plaats quam, is alhj^ van Ao. rözfyjden
I7lJuly tot Mey AöL-1627. gebleveri^
Ookheeft’er Aoi.i6zy. nog zekenpEor-
tielis facobsaoon de '/fing geweeft, diellden
4 Decembervari hie£<op Batavia veric^en.
Ao. 1626. quamftlen 3 Decembersiftr -
man Brujning medfe'yan hier als Krank*
bezoeker op Bacayia;, die met de Heer de |
With daar gekotö<yr-v7as.
• .De eerffe ;P*edikant, die den 4 y
1627. hier teoePen is , is die vroome H.
Georgine Candidiusgeweeft. hiereer- ■!
I H y nam ;met;zich den Kränk-bezoeker ttePre- -
Jan Jjmztyori ifan Teueren ; ren nfeft og- pikant, t
¿der;dit ruw , woeft ^ enrblind vö|k de eov
^ e gröridentö^iet op^hten väri^riKcrk H
ygel^ t., - die -hier nad^band zoa^Vgnder- j
¿%k 4z®> meri.#ä0 d^ f , . en y an i^ ^ v ia ?
;-‘jia ’tyaderland^hreef~k? geblpejd heeftc^ , ; ; |
^ ¿-Hyheeft ^eg^^veen'wakKer en neCT-
' ftig man 2r5m heft ge<fean '?Qrii
eeHt deö Godjdieffflr' yäri ^it^bltffil fölki'''
n^dar hy ¿ c lr :MvfiÜriricrtääl ~
iriögen geoefierid riadde , te doörgibröfcS,
en daar na, om. hen op deti rechtöi
der rzahghad , ajs een getröuw1 Yveraar,
gejyk' hy ¿ c h over ¿ , daar h y geweeft^
is;v getoorid lieeft £tie leiden wa^dö&ti
Ity;'bÖk alleni^ka^ veel - vfögt^öhide&heii*
gedaan , en yerfcheiden der zelve^ rij§t-
zörider veel mbeite de \mafehttder-'iärii-'
ftemis’ getrokkeri * tot hetKötiinkP^lt vkrii
I den Zoön der - Liefde Gods • öyfer1 gebfägt?
I heeft.
Zyn Eerw/, hier nu’ bntrent-twee;jiäi^filT
j geftaan hebbendeV FcHreef-Abi t6±$.' %edr :
I erriffig om zyrie'verloffing, waar^Öp ftiai
i den 31 Maart go^Vond ’Di Robb&iiüs janius-
tiius Heiwaards tfe hferbepen , die |öqk"dit-^^*.®5* ‘
pur hier gekömen, h b ew e lD < Gandidttts'^* ;
riog tot Ao. 163 t gebleven is ; alzbo^zy--
ne tegemyoordigheid hiqr. nog zeer nöo-
idig was. ' r- r v r'’ ~
Ao. 1^31. vericKeen den 3;;ÄFfil"db:
Krank-bezoeker , Jan de Lange, 00k van
.hier op Batavia , eii den 3 July daar aan De Pro-
befloot men , dat 00k de Proponent, Pe-
trus Bonnus, herwasirds vertrekköi zou. onn
Ondertuflchen beyverde zichsde wak-
kerc Heer funius met weinig, bmHeFor-
j mozaanfehe taal met alleen aan te leeren;
maar om 00k kleerie en groote Vraag-
I boekskensin dezelve,tot önderrigtingvan 1 den Formozaan, op te ftellen; zelts zyn ’er,
die
x6xG. die zeggen, dat hy eenige deelen van.
'H P Gods Woord in die taal o v e r g ^ heeft.
D.Can- „ Ondertuflchen was D.Candidius opBa-
i aius ¿ via wel beroepen; maar zyn hert was
iS J S J a a n die ngodlydende Kerk van Fonnofa
ffifv ‘ fanreen Predikant, hoe wakker een nwnde
Heer Junius-pok yra$y het noodige alom-
’4 me onmogelyk verrigten kon, nog zöo
vaft j dat h y zieh den 5 Mey Ao. 1633
ten tweedemaal derwaards, en na Sakam,
beroepen lieto-en ditberoep opzekere voor-
Waaraen aannam, verzoekende:
1. Een Steenen Huis.
B .-2.’ Dat, by zyneterugge-komft, weder
•’ ir . - Prgchkant pp Batavia zpu zyn.
»v.^.-Etat hyaltydzyne Maand-geldenzpu
mögen ontfapgen , als hy wilde.
• 411? welke verzoeken hem .den 12 dito
toegeftaan zyn.
, H y yertrok ;dan weer herwaards , en
nam- b y, zyn kopift alhier.zyn verblyf 111
’ t Do'^h Sakam , daar-00k zyn Mede-
... Broeder, D. Jtttiius, zig onthield., /
Ä i 1634- den i y ju ’ny befloot de-Ker-
^r:^ji^.c7lin-Raad van- Batavia V dat de Krankbezoeker
, m k te met zynVrouw (de ecrjle Prtxli- I<;57-
kants o f Hollandiche Vrouw-, die de Ja-
papders zagen ) in Oktober in Japan, daar
zy met een. gebroken, been op Decima
quam, en . met veel yefwöndering van de
Japariders aarflchouwd wjerd. . m
CornelisCarre heiwaards veitrek-:
ken -zou, om Andries£irksz.oon te vervan-
gen. ' .
Ko. 161$. den 22 Maart quam Pieter;
Douweszioon van hier op Batavia, na dat
- . hier eenigen - tyd geweeft was.
ToöJror'- ^Dit iaar- was- het, ¿oor den yver yan D.
' Gandidius en Junius f t 00 verre gebragt,
f daVa .ü u ^ ? p o ' Foirraozaarien door hem
ged o pt -¡waren. —
ttd isg kreeg^meai den.2,4 April op ßata-
Yja,3B.y[ een Brief -van D. D . Candidiur en
Junius vaxi den 11 Imaft 1^36, waar b y
bleek , dat ’e r , .by zeketen Land-Tocht
door . den Heer Landvoogd Putmans ge-
- t daan , zulk een groote Deure tot mtbreiding
van het Euangelium onder de For-
mozaanen .geopend w a s , dat ’er, na hun-
ne' gedagteri wel i a a 2.0 Predikanten
( z p p % te bekomen waren) zouden van
nooden zyn ; dog veraogten voor eerft
zeer ernftig om een Predikant, en diegee-
nen, die nu herwaards gezoriden wier-
den, dienden 00k, na hun oordeel, on-
jder -een langer - verband , 7dan wel in t
gemeen , aangenomen te werden ; waar
.pp. (¿n den 28 April D . AJfuerus Hooge-
^ n.^00* fl^1n eenparig beroepen, dat 00k den eer-
l f £ ya ften Mey by haar Edelheden goedgekeurd
I^iudc- I S . • . v+ , r>
borri Den- 26 July vond men m Kerken-Ka-
de van Batavia 00k goed, om D. Joannes
Lindeborn , wel eer Predikant tot Erke-
lens, maar door den Oorlog verdreven,
' en rilet de Fluyt Ooft-KappeT den n di-
. to - als* Krank-bezoeker mtgekomen, -vol-
komen in zyn Ampt te herftellen, en na
Taypuan te zenden. . - -y
L y vertrokkeri ieder opeenbyzonderen
Bodem herwaards ; dog D. Lmdebom _ge-
Hy quam,den io.Noveaiber in Ta-
youan .aan. £^rid; dog, m y b lykt riergens,
hoe lang hy daar gewesft is. ' D Caa-
. Ondertuflchen hadjD. Candidius om zy- dlj ius
ne verlofljng verzogt-, aan welken zyn opkomft
Edelheid , den Heer van Diemen, belaltte .toege-
te fcliryven , dat hy * : volgens zyn. ver> rftaaa-
zoek, overlcomen kon , om te trouwen;
dog zoo hy. quam, om op Batavi?r.te’bly-
ven, dat dan Staat moeft maken, om, o f
na ’ t Vaderland , ö f weer na Sakäm te
vertrekken , ¿ ch in ’ t minfte niet bekreu*, M
nende aan ’t geene zyn Eerw. by zyn ver-, {
trek, en volgens voorbeding , door zy-
nen Voorzaat. w e f uitdrukkelyk belppfd ,,
was. - Een-zeer flecht loon voor zuUc een
getreu wen dienft , die hy , ¿ s de-eerfter
Ysbreker , en Grond vefter van deze Kerk,
daar met zoo veel hartelykheid rbcwezen
had. ' ‘ .Lisi m. -;r „
B y een Brief van D .D . Junius cn*JHoo- ö- Hoo-
geftejn zag men den iy December dezes'|®^
jaärs öok , dat, zyn Eerw- daar behouden ^er.
aangekomen was. ( : n
Den 30 A p iil Äo. 1637. verfcheen D .^ d iä ."
Candidius uit Tayouan- op Batavia ¿ en opBaja-^
wierd wel van de-Brpeders ontfiuigenÄ>;. - -viaf
. Men had-een Brief_ ywiip. J ^ iu s
ziph- zelve .zoo. flecht gedragen had;, riat)!fchorf.
men* hem vbor een tyd^van zyn dienft;fing.
häd moetenTafzetten, al ’ t welke D. Can~
didius beveftigde : waar door D. funius
riu alleen in Sakam ( o f Sinlcäm) bleef,
¿zoo D. Hoogefteyn, Predikant in Sal^äm,
reedsoverledenwas, weshdven zyn Eerw., D. H06-
die nu om de maand pas maar eens aan ’ t gefteyns
Kafteel Zeelandia kon komen prediken, dood*
zeer ernftig om een a twee Predikanten,
en om eemge Proponenten en Ki’ank-be-
zoekers voor Tayouan veraogt, alzoo de
oegft en aanwaicjti hier zeer groot, en maar
een Arbeyder onder zulken groote fchaa-
re veel te weinig was. Na dezen tyd leeze
niets meer van D . Lindebom , weshalven
geloove, «lat h'y dit jaar buiten dienft over-
ledenis.
Men verzogt en bad D. Candidius den
13 Julius zeer ernftig, dat hy d og, om
zyne groote kerinis .van de Sakamfche taal,
zieh wilde laten bewegen van weder derwaards
te teeren ; maär die goedp Heer,
¿ende, hoe pnbillyk men met hem, ten
loon van alle zype dienften., handelde, .
floeg dit zeer zedig a f, en verklaarae ge-; :
negen te zyn , om ria ’t Vaderland te gaan,.
gelyic hy vervolgens. dede , waar op men. D. Leeui
dan op dezen zelyen dagS^.GerarduslLeeu» wius Äd.
wius verkoos, om. *na Tayouan^tc; trek- xö37*
ken,