j i B E S C H R Y
•en als men. die pas om is, ftrekt de kuft ,
weer drie mylen verre meeft Qöft,cndan
na’t einde toe, een grootc mylverre, wat
noördelyker, o f N. N. (X
Pas buiten de Kiekensbaei heeft men
ook laag land, wie zand, en vefder tot
het einde toe geen grond , dan vuile; ook
ftrekt een myl van dien hoek Ooft-aan,
zig weer eeriig gebergte wel twee mylen
verre (gelyk al gezegt is) tot bet eiQdevan
dk Eiland, gelyk ook van ?t midden der
Kiekens-baei, twee grootc mylen Ooft-aan,
diergelyken laag gebergte is i waar mede
wy vari deze Zuid-zyde affcheiden, alleen
’er byvoegende,dat de zelve Ooften Weft
zeven mylen lang is. - .....
• Aan de Nöord-kant nu ,'daar wy ’t in ’t
zesde beftek gelaten hebben, overgaande,
te weten, ontrent twee mylen beoofteri
Sidapuma, zien wy dat de kuft daar eerft
Z. O. een myl infehiet, en dan tot aan’ t
einde dezes Eilands aan deze kantnogmaar
twee mylen verre, tot aan Kaap Sandano,
zynde den Noord-Ooft-hoek van Java,
loopt, zonder dat wy verder iets, danee-
nig gebergte ten Weiten, öntmoeten, be-
halveri dat zieh ten Noordcn van Kaap
Sandano, een groote myl van de waleen
rots in zee, Muidens-klip genaamd, op-
doet.
De Noörd-
zyde be-
fchreven.
Dus verre nu geheel Java Major tot aan
’t einde van des zelfs Noord-kant ook be-
fchreven hebbende, gaan wy over * om
’t overige van het land in dit laatfte be-
, ftek van ’t Noorden na ’t Zuiden tc be-
icbryven. ,
Dit land
■ran ’t
Noorden '
na bet
Zuiden
Tertoonen-
de.
Van Kaap Sandano dan Zuiden aan gaan-
de, ontmoet men ten eerften al zeer z waar
gebergte, en drie mylen) van dezen Noord-
Ooft-lioek ar din zwareh « r hoogen berg
van Balamboang, die zieh ook al verre
Zuiden-aan uitftrekt, Deze ganfehe kuft
längs loopt ook een fmal Rif.
Ten Ooften van dit gebergte,terplaat-
ze daar het in ’t Noorden ontrent een myl
begonnen heeft, ziet men een half myl
van de wal-Snaeuws Eiland, .pn een myl
verder ’t Harten-Eiland, en de St. Nicolaas
Baei, aan *t Eiland Bali, dat hier bc-
ginty en waar af men ontrent de ft rand het
gebergte de. Dood-Kift, Zuid-Öoft, en
nog een ander zwaarder gebergte land-
-waard in, Ooft en Weft fttckkende,ziet,
en alwaar men tuflchen Java en Bali een
ftraat heeft, gemeenelyk de ftraat Sapi,
o f de ftraat-van Balamboang, anders ook
wel de ftraat van Bali genaamd, die ruim
v y f mylen lang, in ’t Noorden maar een
kleene myl , dog in ’t Zuiden o f ’t Zuid-
Ooften wel twee o f drie mylen breed is.
V I N G E V an
Van .dit gdbergte van Balamboang nu
drie mylen Zuiden aaflgaande , ontmoet
, men de Rivier van Balamboang, en wat
yerder nog een kleene, en, dan een myl
" verder de ftäd van dien naam, met tien o f
twaalfdoipcn ’er ontrent.
Deze ftad, die’tHoofd vancenbyzon-öc Srad
der Vorftendom is, vertcond zieh zeer*0^'
groot, en was al zedert de togten van den ,,g’
vermaarden Engclfchen Francis Drakc,
en Tomas Kanduch bekend.
Zy is wel twee mylen in den omtrek,
vol van Bamboele huizen, en wel tien duizend
huisgezinnen fterk ,ftaande onder een
Balifch Prins , die van niemand athangc*
en diens land nog zeer weinig bekend is,
dan dat men weet, dat het ganfeh beftier
daar meeft op zynEabfch 4s, gelyk wy
hier na breeder toonen.
De ftad legt in een vlakke landftreck,
en heeft geeri gebergte ’er ontrent j maar
doet zieh zeeraangenaam ontrent het ftrand
op \ alwaar men, niet verre van de zelve
een goede zand- en een fchoone anker-grond
heeft.
DezeVorft heeft daar een fchoon Pa-
leis, voerende een grooten en Koninkly-
lcen ftaat. Hy is met een van Soerapati's
dogters getrout, en laat zieh dierhalvcn
weinig aan denSoefoehoenan gelegen, maar
is zyn vyand. . .. ~
De dorpen hier ontrent, hoedanige ’er
zeer veel zyn, die hier nietuitgedruktwer?
den, zyn ontrent drie duizend huisgezinnen
fterk j maar men oordeelt, dat dit
land alleen wel vyftig duizend huisgezinnen
opbrengen kan.. ,
Twee mylen bezuiden-de-eerfte groote
Rivier, heeft men’er nog een, al waar, de-
ze kuft, na dat men een naive myl verder
geraakt is, eerft wat na’t Zuid-Weiten ,
dan weer na ’t Ooften door ’t Zuidaj.en
zoo yerder na ’t Noorden ^ myl -draeit,
makende (buiten;y‘t :R i f dat doorgaaps
ook hier längs de walloopt) eenrgy^e inbögt,
die'wel twee mylen diep, agteraan
een groote, en voor aan een kleene myl
breet, en yoor de welke ook anker-grond
is. Z y werd de baei vap Balamboang, en
de Noord-hoek der zelve den hoek van
Goenong lkan , dat is van de Viich-berg.
genaemd. Deze hoek (diewaar een vier-
de vaji een myrbreed isj-om zynde ge-
gaan, ftrekt de.kplt-hier ontrent drie mylen
verder Zuiden-ten Ooften aan (daar
ook op twee plaatzen - anker-grond is)
draejendc dan allenskens na het Ooften ten
Zuiden een myl of twee verre met een
kleene bogt, en dan verder Z.uid-Öoft-
aan nog Wel twee of drie mylen verre tot
aan den Zuid-Ooft-hoek toe, van wel-
ken tot aan die Noord-jhoek van de baei
van Balamboang- men iapgs deze wal aan
de Noo/d-Öoft-.kant niet anders dan zeer
hoog gebergte heeft j waar mßdf wy
dit laatfte beitck ook geheel afgedaan, en
’er niet anders by te vpegen hebben, dim
dat zieh in ’t zelve 9/buiten die eene ftad,
nog twaalf dorpen zonder naam,. nevpns
, veel- andere, hier met uitgedrukt ,'ppdpen,
te zamen rüim Vyftig duizend huisgezin-
Het gctal
der Steden
Dorpen >
Zielen> en
der byzon-
dere Op-
pervorften
tan Java.
G K O O T J A V A. 53
nen, en wel dfie'mäal hönderd duizend in- \ zeventien duizend , agt honderd en vyftig
gezetenen uitleveren. zielen ftaan, waar by men de raagt vaP
Waar mede wy ganfeh Java Major dezen Vorft zeer licht kan afmeten, fchoon
volgens deze kaärt, en hare zeven befteki’ i ’er nog bneindig meer dorpen en zielen
kra, zoo net en naauwkeurig, als het buiten de bovengemeldej in zyne landen
ohs inögelyk was, belehreven hebben. ’ 1
* Dus bevinden wy dan, alles by den anderen
verzamelende,' dat ’er in ’t geheel
op dit Eiland Java agt o f negen en dertig
vöorname fteden, vier duizend vier hon-
derd en zes en negentig dorpen, mitsga-
ders een en dertig millioenenj hönderd
een en zeitig duizend twee honderd en
yyftig zielen zyn, waar van onder den
Keizer van Java alleen een en dertig fteden,
drie duizend hegen honderd en twee
dorpen, en twee milliocnen, vter hohä^rd
te vinden zyn.
Wy zien hier ook} uit deze beiebry-
ving, dat zieh op'Java, vyf byzondere..-
Mögendheden opdpen^die van malkande-
ren niet afhangen, en die ieder öp zieh
zelven Oppervörften zyn, van welke de
Soefoehoenan, of Keizer van Java,deeer-
fte, de Koning >van Bantam de tweede,
de Princen van Tsjeribön de derde , de,
Vorft van, Balambpapg de vierde, en de
E. Maatfchappy de vytde in rang, dog
wel de zwaarfte van gewigt is.
V Y t ’ D E H O O F D S T Ü K .
W T ^ aren ’ &*eren» Fo&kn , e»z. higr vollende. Het wezen der Javaanen. De
W Mannen, en hun dracht. De Vrouwen. Hare kleedjng. ¡Vapenen der Javaanen.
Trappen van waardigbeid in dit Ryk, Eernaamen der Grooten. De grootfie Heeren
des Ryks. Hoe veel Landvoogdyen van öuds tot Java behoorden, en hoe die beflierd
vjicrden. De verdere Beftier ders van dit Ryk. 's Keizers krygsmagt. De ßaaf-
agtige dienfi der Grooten. Hoe dikwtls de Keizer buiten zyn H u f gaat. Zyne be-
bandeling der Gerichts-en der Ryks-zaken.- ■ Zyn.SpiegeUgevegt. Zyn binnen-vjagt
- van vroimen. Hoe de Javaanen van hem afhangen. De geele verf is die des Ketzers:
alleen. Zyn dogtfrs hebben geen, recht tot de kroon. Zyn inkomen. Aard der Javaa-
. nen. Hoe veel Amfieen Java alleen vertiert. Staat-voering der Grooten. Hunne Taal.
. Letters> En hrieven, Het Vader Ons, in ’t hoog en laag Javaanfch. Bewys.dat Ur
tvoeedcrJei Javaanfch is.
Waaren,
Dieren,
Vogels,
cnz.hier
vallende.
D E voornaamfte waaren, die dit groöt
Eiland uitleverd, zyn R y ft, Kar-,
daraora, Zuiker, Zout, Peper, Indigo,
Kattoen, Kattoene Garen, Vogel-
nesjens, enz. ook is hier overvloed van
Koebeeften, en fchoone paarden; zy val-
len in^Koedoes veel hooger, als de ßi-
maneeiche. Van de gewaflehen, dieren,
viffch^, en vogel^n van dit land zal ik
nieTipreeken ^ fzoo '6td"dat de meefte ori-
der^AmbpinaTe^ds aangehaald, als öm dät
de ändere genöe^bekent zyn.
De Rhirioceros^n de Tyger , zyn dieren
aantJava'eigen;“eh hiermde Böflchen
övervlpedig. Zy7;yn py Jonfton, en ändere
reeds befchrevcn, eß^afgebeelt,waar
aan. wy ons gedragen.
Van den Gekko, die hier byzonder
valt , is ook al gelprooken.
Onder de vogels zyn de Galaticks (die
blaauw van lyf,envoör aan den bek wät
wit, zwart en rood, byna als onze Put-
terkens zyn) mede zeer eigen aan dit länd,
die zieh by ti’oppen indeRyftveldenont-
houden. Ook heeft men hier een onge-
meen kleen gröen Papegaeitje, wat rood
aan de buik, of onder ae vlerken, en zeer
ffaeiis, gelyk wy daar at onder Ämboina
al iets»gezegt hebben.
Dus zou men onder de boomen, planten
, viflehen, hdornkens, enz. nög wei
iet können vinden, dat hier byzonder valtj
dog ’t gene wy daar over onderÄmboina
reeds gezegt hebhen, meenen wy dat zeer
wel zal können vol ftaan; weshalyen wy
het daar by zullen laten beruften. . "
Dp Ingäetenen van .dit land, JaVanen Het wezca
tenaamd, zyri niet igelykzommigen wil-" der Javaa*
en, van weZen byUä, als de Chipeezen , ncü*
maar veel bhiiner, eri niet veei van een
Amboinees in verw verichillende ,höewet
Zy niet wel zoo bruin, en een weinig meer
aan de blecke kant , o f bleek-bruin zyn.
Gemeenelyk heb ik de zelve breed van
aangezicht, hoog en uitpuilend van ka-
ken, platagtig van neus, groot en rond
van oogen (daar die der Chineezen zieh
kleen en als een fmalle fneede vertöonen )
uitpuilende van oogen-leden, meeft mä-
tig van lengte (hoewel ik ook • verfcheide
vry lange Javanen heb gezienj en zeer weinigen
onder hen vet,maar doorgaans aaa
de magere kant, dog anders redelyk grof
van gebeente bevonden. Z y hebben ook
geen baard, aangezien zy gewoon. zyn alle
de häiren ten eerften met kleene tanget-
jens üit te trekken.
De mäns zyn doorgaans moorddadige,Dc Man,
trouwlöoze, en wrede inenichcn, op de nen.
welke-zeer weinig ftaät te maken is, en
G 3 die