C H .E; Z A A K E N
io8 J A V A A N S
nu in ftaat was, om de Kerfc van Amboina
in de Maleitfe taal met den dienft
in de Zelve aldaar volflagen waar te
nemen, veel dienft te doen , zullende
nu tot een gemeinte gaan, daar hem
die :tdal. niet te pas quam, en daar. zyn
Eerw: die, na de zelve met zoo vedl
moeite aan gcleerd te hebben, nü weer
2oii moetcn vergeten.
Dit is het werk der bekeering ganfch
om verte ftooten en veragteren, in plaats
van het te beyorderen. Ook blykthier uit
niet duifter, wat agting men voor taal-
kündige mannen heeft, welker zo moeje-
lyk verkregengave van taalkurfde men zo
onverantwooraelyk qualyk behandeld,
en welker arbeid men zo onvoorzigtig ver-
ydeld. Daar de Heeren in ’t Vaderland
wel met crnft op mögen letten, omdaar
andre ordre in te «eilen.
Den 30 Odtbber landde D . Pokman
hier aan, dog was niet in ftaat, om in
de Portugefche taaleenigen dienft te doenj
dog zyn Eerw: nam aan zig te beneerfti-
gen, in hoope van in körten tyd in ftaat
te zullen zyn, om in dtf zelve te können
prediken, gelyk zyn Eerw: zig daar in
ook zeer beneerftigd, en na die weder
ran voren af op zyn oude gronden [die
zyn Eerw: veel hielpenjgeleerd te hebben,
zo verre geraakt is, dat hy die 3 maan-
dcn en een halve daasna alprediktc, gelyk
zyn Eerw: dat tot nog toe met veel
nut doet.
In dit zelve jaar zyn hier ook uit het
Vaderland verfchenen, D . Carolus Georgias
Serruus, en D.Jacobus van Helsdingen.
In ’t laaft van dit jaar befloten haar Eco'per
na delheden ook D . Boterkooper om zyn
Temate. taalkunde (fchaon hy geen Maleits, gelyk
zy mcenden, dog dat zy haddeh behoo-
ien te weten, kende) voor een jaar uit
Banda na Temate tezenden,7 daarhy A.
1712 ook na toe ging.
17 1 t .
1712.
I D. van
Helsdin-
gen.
In dit jaar ftierf D . van Helsdingen, die
na Malackaberoepenwas, den 21. January
, -D. Serruus wierd na Banda gezon*
den, en den zp. April ftierfD. Gisbertus
D. van van Crimpen, als Predicant uitgekomen,
Crimpes in de ftraat Sunda, hoewel aridre mee-
overlcdenineir?dat dit A. 17X1. alvoorgevallcrizy,
dat ik niet recht weet.
. - ■ Ook verichenen in’t begin van dit jaar
I>; ^n .h ie , D. Lambertus van den Bofch, die
naMaou-ten Cer^enaMacaflarverzonden was, en
fir. op die zelve tyd D. Jacobus van Spyk\
die in May na Malacka vertrok, om D.
Jacobus van der Vorm te vervangen.
D. Groe- Men zond van hier dit jaat ook na
newoiit Amboina D. Nicolaus Groenevioud om de
boiM™' dit werk te vervangen.
ouia* Den zp JUni verfcheen ik hier in de
vergadering, en wierd zeer minnelyk ont-
fangen, en als Lid erkend; _ iPp!
- Terwyl ik dit jaar hier meede zat , ^ £ f -
wierd een vorig befluit van de Vergadering
over den doop byzeker voor-
val vernieuwd, o f op nieu eenoomen,
te weten, van alle, die in de gronden
des geloofs van ons verfchillen, als Lu-
theranen, Arminiaanen &c: (uitgenoo*
men alleen de Papiften en Heidenen) vlak Aücriey
tegen Art. 46. van de Batavifche Kerk- Ppopge-
ordre, over Kinderen ten döop te latent®0’
ftaan, ichöon die Kerken-ordre dit zeer men Pain
klaar aan geen andre toeltaat, dandiede Heid.hiei
zuivere hervormde Godsdienft tocgedaan, toegelatet
en vroom van wandel zyn. Men gaf
daar af een berigt aan haar Edelheeden
over,op hunne vordering van ’t oordeel van
haarE: over die zaak, waarbybleek, dat
’er over dit ftuk A. idy 3 in September ,
A. 1670, en iö8z in Oktober, en idpo
meede eenige befluiten van dien aard,
waar by alle de Papiften uitgezondefE
wierden, genomen waren, enmenvond
Q»ok eindelyk goedalle vaders over hunne
kinders, dog geen andre dan heivonnde
getuigen, daar over te laaten ftaan, als
zy maar op de drie Artikelendes Doops,
hen van den Voorzitter der vergadering in ^
’t byzonder afgevraagd, en voor gehou*
den, ja zeiden.
Ook heb ik by myn aantveZeä
een voornaam Armimaan, over een Kind
ten doop zien ftaan, ten blyke, dat dit
de gewoonte dezer Kerk is.
Hoe nu die Doopvaders op de 2. 0
3. vrage .des Doops können ja zeggen,
en hoe die Kerkenraad met een goed ge*
moed zulke Doopvaders, tegen haar beter
weten , over zulke Kinderen kan
laaten ftaan , kan ik niet begrypen: wantOnreede-
dat is zeker, dat geen Arminiaan, Lüte- lylsb^d
raan, ofdiefgelyke, van ons verfchillen*van
de, toeftaanzal, dat die Leere, die in',
onze Kerk geleerd werd, de waarägtigg
en volkomene Leere der Zaligheid is,
egter zegt hy, regen zyn gewift aan,
daar ja op, en dat weten ook die geen,
die zulk een als Doopvader laten ttaarij
ook beloofd hy dat Kind,' waar over hy
llaat, :in deezeonze Leere, die Hy in
zyn Kerk quaadkeurt, te zullen opbren«
gen, waar aan hy, zoo hy dat waarlyk
geloofd, qualyk doet, zo wel als diezulk
een toelaat Qm te ftaan, behalven'dat
’er op zulk eendubbelhertigebelofteniet
veel ftaat te makcn.vak.
Beter deed daar ontrent (niyns obr*
deels) de Kerkenraad van Amboina, die
goed vönd gben andre, dan van onZen
godsdienft, en die daar af belydcni* beiSiSuef
den, o f zig genegen toonden, datby tfeovervan
eerfte gelegentheid te willen doen, tc la- dic van
tenftaan, oordeelende, dat men niemand Amboil1*-
tegen zyn gevoelen en beter weten aan,
maar
Väil den G Ö B
maar ja moet laten zeggen op vraagen,
die men in gemoedeweet dat hy afkeqrt ,
veej minder vergen dat hy beloye.,. tegen
zyn gevoelen.,en geloove aan te gaan'i
te meer, alzoo wel’t waarfchynelykftis,
^ d a t hy die belofte ook niet zal hakoo-
men. / /
Dat nu de Kerkenraad van Amboina
dit ftuk, fchoon by die van Batavia dit
jaar, als hun gevoelen ’er over gevergd
• wierd, afgekeurd, zoo qualyk niet be-
-grepen had, blykt niet duifter ^ zoo aan
ue reden zelf, als om dat de Kerk van de
Kuft van Ghoromandel, wanneer D .
Groenewoud en D. Slangenburg daar nog
lagen, over dit ftuk even zulk een befluit
uit zig zelve genomen heeft, het welk, I
zoo dat eens voor een Synodus komen
moeft, zekerlyk goed, en beter als dat
van den Kerkenraad van Batavia, zoude
gekeyrd worden,behalvendat hen met ree-
den zou können gevraagd werden, wie hen
de magt tot zulk een befluit, en tot het in-
Vperen van zulke aanftotelyke, onreede-
lyke en ongegronde gewoonte , gegee-
Ven heeft, behalven dat dit ook ganfch
; Indien dpor op eene Voet, en zoo als in
ons Vaderland is.
z. Auguftus wierd D . Le Boucq
jßoücq door haare Edelheden hprfteld , en na
krfteid. Ceylon beroepen, daar hy den z September
na toe vertrok.
D. van der Den 17. September verfcheen hier D.
Vorm van Jambus van der-Vorm Van Malacka, en
- a- D . Slangenburg den z o Oktober van de
Kuft', oo k zag men den 4. DecemberD.
1 'Nicolaas van Schie per Arentsduin, en den
f . dito D . Dominicas Sei per Arion, bei-
- de vandeClaflisvanAmfterdam, als Pre-
dicanten verfchynen.
De eOrfte wierd den i p dito ria Banda,
en de tweede na Temate beroepen,
gelyk zy in ’t volgende jaar derwaarts Ver-
trokköa zyn.
h ä -w OpdezenzelvendaghaddenhaarEdel-
"heden ook befloten, dat ik na Temate
Temate. vertrekken zöu , niettegenftaande zy zeer
wel wiften, dat dit een openbaar en een
tweede gewcld was , tny tegen de uit-
drukkelyke laft der Heeren lynenaange-
daan, en dat zy nietbevoegd waren, om
my dit op te leggen i dog gelyk'zy al
by myn komft A. 1706 getoond hadden
dien laft der Heeren 17:101 zeer weinig te
Jagten, dwingendemy om op dientogtin
de Treyn van Java tegens den laft dezer
Heeren te, gaan , en gelyk zy toen al
niet anders Zogten, dan dat ik maar we*
der na’t Vaderland zou keeren , alzoo
toondfen Zy nu weer , dat zy , om zig
iaan die Heeren, die zulken laft aan my
ineedfe gaven, en ook aan my, die Zy
doch niet hadden können weg krygen,
(alzoo ik die onverdiiwdyke trein-togt te-
geniiaar gedagten aannam) te wreeken,
S B t e isr s T . t o p
niet anders beoogden, als my, o f na *t Va- tim-
derland weg te zenden, o f te d wingen,
oni, tegen den laft der Heeren in ’t Vaderland,
my meede gegeeven (aan welken
ik my alleen verbonden had in Amboina,
aari ’t Cafteel Viktoria, en op geen an*?
derfi plaats zelf in die Landvoo^ay, veel
min op een andre plaats'van Indien, den
dienft te zullen doen) na het flegtfteComp*
I; toir van geheel Indien te gaan, daar de
zwaarfte Kerkdienft valt, met zoo veel
bpiten-Eilanden '60 a 70 mylen over Zee
te bezoeken, van welke twee ik noch
zeer zwak zynde, beft gekeurd heb het
eerfte te kiezen, en ’t katfte op de ze-
digfte en beleefdfte wy ze (na dat alle my-
ne nedrige verzoeken en vertoogen,
waarom dit, zoo van wegen myn zwak-
heid, als om de belofte en grond waar
op by de Heeren iynen aangeno-
men was, niet doen kon , veragtelyle
verworpen waren) te weigeren , alzoö
niet yerpligt was dit aari te nemen.
Buiten d»t beflotene över de drie voor- ^an ¿er,
noemde Predicanten, hadden haar Edel-Y01?“ .1?
heden D. Joannes van der Vorm ook weer m m
na Amboina beroepen, daar die Heer met
zyn Maleitfe Taalkunde veel dienft doeri
kon. Ook vertrok dit jaarD-. Camper na
’tLVaderland.
A. 1713.
In dfen beginrie dezes jaars vertrokken *7i4*
de Heerai van Schie, en* Sei na hunne
befcheide plaatzen, de eerfte na Banda,
en de laatfte ria Ternate.
Den 3 Janu«y verzogt ik wel Weerby-DesSchryä
een • Smeekfchrift van dien tocht na Ter- vers vef‘
nate bevryd te zyn, maar inyn verzoek,zoeki
hoe billyk en wel gegrond, had geen in*
gang ter wereld by haar Edelheden: en
de Kerkenraad (dat onbegrypelyk is) ge*
bruikte alle reedenen van beweging om my
tot het aannemen van dien over te halen,
niettegenftaande ik hen by myn ade ,
door den AdvocaatvanD. E. Maatfchap*
py geteekend , aanwees hier toe niet
vprpligt te zyn, weshalven het veel eer
hen betaamd zou h^benmyn recht voof
te ftaan, by haar Edelheden j itaaar zy
dorften zig (zoö ik geloove, alzo ’t dog
niet geholpen zou hebben) om zulken geringe
zaak niet bloöt zetten, behalven
dat ’er in die vergadering waren, dielie-
ver zagen, dat ik maar na ’t Vaderland
ging, dan dat ik bleef.
Gelyk nu haar Edelheden by hun be- jj- ^0j.
fluit bleven, alzo ik meede, van lieverhardom
ria ’t Vaderland, dan na Ternate, tewil-na ’t Vi*
len gaan. - . , derland te
Ik had niet zo ras dit in de Vergade*^ scht^
ring gezegt, o f daags ’er aan wierd ikdöor vergedag*
den Advocaat Fifcaal voor den Raad.vanvaard.
Juftitie gedagvaard, een zaak , waaro-
O 3 vei