ry8 r.
Riigiert
'hierAa
Ricdus,
' Set. A o .
Ad am
Schaal
A0.163X
hier.
D ie A o .
1664.
_ vervolgd
werd.
De eenfte, die hem op ’t fpoor volgde,
is Michiel Rttgieri, mede een Je'fu'ft, ge-
weeft, .die-Ao. 15-81. in dit Land quam,
om^Chr iftus daar op de wyze .der. Rnnms.
gezinden te prediken; maar deze Vader
is al mede kort daar aan hier overkden.
Hy wierd Ao. 1585. door den Jefuit
Matthew Riccius gevolgd-, dieeenen Di-
daetts Pantoya Roger, en naeer anderen tot
zyn, fttilp hvzich gehad, _en ’t.rmddri ge-
vonden heeft, om aller eerft tot in 3t Hof
van Peking (na dat hy zieh lang in Nan-
lringonthouden.had) door te dringen, en
zieh by den Keizer Vanli, Ao. 1600, en
in de volgende jaaren, zeer bemind te
maken; hebbende in de ' voorige jaaren nu
al 4 Kerken in dit R yk , te Macauw, te
Canton, te Nanking s en te Nanchan, opge-
ficht eekr^etr.' .
- Debeginzelen, die op zyne t^erc volg-
den, waren vry eelukkig, maar zy duur-
den niet lang, alzoo ’er Ao. i6 i f . na de
dood van Riedas, en met hetondergaan
van de Regeering van dezen Vorft? een
iware vervolging opquam, door eenen
Tsjinkio , eäi Nankings Mandaryn-, onderfteund
door de Portugeezen van Ma-
“ uw (die de Jefinten een doodelyfcen
haat toedroegen) eerft wel zeer hevig on-
deraomen, alzoo men zieh niet.ontzagde^
ze Vaders (waar onder Martine*, mede
was) alomntegevangen te nemen, te plagen
, tc flaan, ce tonnen , en hen alle
finaadheden , 00k zelfs met het omverre
halen van Kerken, aan te doen ( maar die]
egter mede van geen langen duur was, alzoo
men aan de eene zydezyn bedrog, en
aan de andere zydede onfchulddezerVaders,
zonneldaar ontdekte, waar op zy ontfla-
gen, en, gdyk bevorens, Weer een langen
tyd zeer wel gehandeld wierden.
Onderüiffehencüagde AdanrSrhaal, een
Keulenaar, hier op, die deze Kerk groo-
ten dienftdede, en in groot aanzien aan het
Hof Ao. 1651. was, breidende zyn Kerk
wakker uit »terwyl hyVoorzitter dcrWis-
kundeonder Tsjuntsji ofZunte,geworden
Dit duurde tot Ao. 1664., wanneer een
groot T&jineefch Vervolger, Jamkam-xjen, zieh weer met veel drift regen deze Paters
aankantede, en die dezen Jefuit, Adam
Schaal, met alle die van zyn Gezelfchap
(waar onder 00k Francois Fab er, een
Franichman van geboorte,) ten uiterften
Veryolgde. Hy bewerkte met zynen aan-
bang, dat hy in de ketenen geraakte, ja
dat alle de Geeftelyken, die men maar kry- fen kon, gevangen genomen , en dat al
unne Boeken, Paternofters, &e. ver-
brand wierden.
Men verwees hem eerft, om geworgd,
daar na om in duizend ftukken gçhakt te 1
werden ; hoewel een tuiTçhen beide voor-
gevallene aardbeving aanleiding gaf, om
hem van zyne banden te ontflaan ; ¿1 in
Hne volle, vryhdd te herftellen, dog hv
ltiert met lang na alle deze maitelihgen te
wecen, den 15-Augufti Ao. 16%. d
*s waar, dat deze ^amkam-z.ten in
Adam Schanis plaats Voorzitter der Wis-
kundigen .wierd; dog hy quam, vermits
hem ook de zorg van den Almanach-te
maken opgelegt was , niet zeer veel eere
dm py in te leggen, alzoo de wakkere
Jeluit, Ferdinand Verhieß, zieh openbaar
r^en hem aankantede, encinhet bywezen
/an den Keizer zelf-hem, aanwees, dat zy-
m gnondm me^goed waren, cn -dat hy
dierhalyen onweerdig was , die plaats
bekleeden , gelyk hy daar over ook ver*
wezen wierd, met alleen om zyn Ampt te
vertaten, maar ook om zyh leven te ver-
liezen, *t geen de . Keizer om zyn hooge
jaaren belettede, hoewel: hy egter niet lang
daar na door een ojigemak , *6 geen hem;
aantaftte, quam te fterven. -• :
-K o r t ;te voren , o f Ao* 16fy. $ quam
rerdmand Verhieß in. zeer groot aanrimj
ep in .veel. agting. by den Keizer Camhi,
en nu nogmeer, alzoo die hem tot Hooftl
der Wiskunde A0. rödri. aanftelde, en,
op zyn yoorbeede, ook de gunft .dede.
van de andere Zendel ingen weder toc "te
laten tot hunne. oude Kerken, diezy reeds
indirLand hadden, weder te keeren, hoe-
wel hen wel uitdrukkelyk verboden wierd?
geen nieuwe aan tejbouwen: •. a .¿7
^Oodertufichen kreeg Prvfper Jntoreett
i v “®? da-'Wüiteri in .Hamtsjeoe , de
HofddM van deJUrndvoi^d^lwaaSS;1
“ o wegens achzélven, d a r a d e r fS o d f
wegem de Jefui'ten, die Ao, i6Sf , ni In»
dien quinnen, groote.moeyeiykhejeninet
den Landvoogd van Hamtsieee,en met den
Under-Konmg van Tsjdiam, die door
huIpderTsjmeefeheGeeifciyken, enBon-
zes, deCftiftenen ’er gebeel en al.zogten
uit,-B dirven , maen welker aanflaeen
, zieh de Jefiut Verhieß, door Zyn groot
vermMen by den Keizer. ( na dat Jmtr-
ertta al in het uitsrfte gevaar geraakt was )
zoo fterk aankantte, 3at hy volflagenein-
delyk de overhand, en zoodanigen voór-
fchryvèns kreeg .; waar door niet alleen
hy, maar ook alle de anderen, die met hem
leden. ( onder. weHce; mede was)
gered , .en verloft wilden ; doguitnemend
yeel verloren dezer Zendelingep *an -dezen
Heer, die Ao. 1688. quam te fterven.
Met hoc groot? ftaöe hy begraven wierd.
riet men by Pere le Gobi?»,
Hoe grqotea yoortgang nu deze zaaken
der bekeering van dieze Jefiuten tot nog
tqegehad hadden, meind men egter, dat
die. nog fterker yoortgang kregen, pa dat
Komng, Lodewyk de XIV. zes Wiskundir
A°* 16^5 • na> Ind.iengezonden heeft.
Dit waren de Vaders, Tachart, Fonttfj]
ne) t te Qomte, Gerbfllon , de Vtsdelon, ep
i6f 7 -
Ferdinand
Verbieft
Voo rz itter
der
Wiskunde
A o .
*657.
'D ie de
Jeflritea
red.
Franiche
Wiskun-
dig eje-
fui'ten,
A0.1Ó85
uitge-
zonden
na Indien,
. nöozel Blocd ftorten zal, als daarom wel
metter tyd vrugteloos zou können vergoren
werden.
Het bericht, dat ik met het Delfs Schip
in de pas verledene maand Növember
dezes jaars bekomen heb , behelft een ry-
ding, waarby de Gordyne vaiiditTreur-
toneel voor ae Jefuiten, en hunne elendige
Leerlingen, zoo al van verre begon
geopend te werden.
De Keizer had zyn ganfeh Ryk door
laft gegeven, om in yder Stad, Vlek, en
Dorp, ’t getal de naamen niet alleen van alle,
de Jefuiten , maar ook van alle de zoo
eenaamde Chriftenen, op te nemen, zon-^
der voor eerft nog aan iemand te laten
blyken, met wat oogmerk hy dit aloin-
me zoo geboden had.
En op dat zy dog niet denken mochten,
dat ditten quade gefchiedde, had hy
aan zyne groote Mandaryns doen bela-
ften, dat zy hen zelfs beter en minnely-
ker, dan bevorens, wilden handelen, om
hen (zoo men zegt) dog allen in de val
te kryjgen.
Ook had hy zommigen van hen,die al
bevorens uit het Hof geboend waren, ’er
zeer liftigweer in gelokt,en zelft eenigen
lehyn gegeven , als of hy zelf ook wel
naaer wegens hunnen Godsdienft onder-
richt, en op den rechten weg der zahg-
heid wüde gebragt werden, waar op deze Je-
iuiten vry ver&r , dan oit, uitgekomen
waren, en rieh, zdven ook verftout hadden
mir^de '4 üiterfte. vo^güng van den
Godsdienft der Tsjineezen, meer dan zy
pit bevorens gedaan hadden, te fpreeken,
het welk dezen Vorft eindelyk verveelen-
de, vond hy goed dit alles zeer plotfelyk
I af te fnyden, en hen zeer fors te beveelen
I uit zyn gezicht, en Hof te gaan, zonder >■
oit daar weder in te komen | alzoo hy nu
t in den grond met eigen ooren gehoord
| had , waar in hunne leere beftond , en
hoedanig zoort Van Leeiaars zy wahren.
Daar op begon het blaadje zeer ichie-
lyk over al om te keeTen, en de Keizer v
trok, by een ftreng Placcaat voor af .den
j laft in, door zyn overleden Vader gegeven,
1 van hunnen Godsdienft en Leere alomme
in ’tj Ryk .te können voortzetten, op
ftrafte des,doods dit, zoo aan de Jefuiten,
als mede het aannemen van die Leere aan
alle zyne onderzaaten verbiedende.
'Dit zyn de beginzelen en voorloopers Diejnft
van veel grooter -rampen vöor hen . en een wens
voor veel elendige Chriften-Tsjineezen, befloteö
die ik middag-klaar voorzie , dog wen- wor *
fche, dat God dezelve genadelyk gelieye
af te wenden, en het bloed van zoo,veel
fchuldigen onder de Jeiu’iten, en van zoo
veel bekl^ensweerdigen onder die' blinde
Chriftenen, tot een beter einde gelieve te
fpaaren, en dat het God behage eens hen
zelf, en ook zoo veel blinde en zoo diep
in hunne Afgodery gedompelde Tsjineezen
en Tartaaren door ’c wäre licht des Euan*
gdiums tebekeeren, en deze zoo elendig
dwalende ichapen tot de fchaapskoye van
dien grooten en opperften Herder Jefus
te brengen; waar mede wy ons bericht
van Tsjina fluiten, om tot de zaaken van
Formofa, of Tayouan, over te gaan.
BESCHRY