6o B E S C H R Y V I N G E va^
Deze neemt hy:zelden tot zyn bywy-
ven, hoewel zy mede van de fchoonfte
des Iaods5 zy»; dog hy fchenkt zulk een
wy f wel aan dezen öf genen grooten, dat
eettgröote eer, gelyk aulk een wy f ook
niet weinig moedig en trots daar op is,
^erzekervf zynde, dat haar man haar ner-
gens in, zoo läng die Keizer leefd, zal
aurven verohgjtlyken, ten wäre hy ’s Kei-
2eYs grarafchap, en ook de hare wilde af-
wagteiii^-
Hoe dcja-
■vancnvan
hem af-
haogen.
lödieh de Keizer, ergens ovßr rouw
dragcnde^zyn hair affchrappen laat, werd
dit alomme bekend gemaakt, ten einde een
iegefyk Boven de 16 jaren dit navolge. Indien
’s Keizers fpions iemand, die dit niet
opvolet, ontraoeten, werd voor afalzyn
goed geroofd. Daar n,a Villen zy hem al
t vel boven zyn ooren met hair met al
weg , zoo dat het ganfch bekkeneel bloot
ftaat ,'Tatende hem zoo henen loopen. Ve-
le zyn daar af gefturyen, hoe wel ’er ook
eenige van opkomen. Zomtyds doet hy
Zulke lieden wel tot aan de ooren toe in
ien fcetel niet ziedenden olic^ tot dat al
rt hair van hun hoofd gezengd is , zak-
ken. Ö f ook wel een gloejende yzere
müts op de kop zetten, dat hen ’t Drein
’er doet uitfnerken, en aanftonds dood bly-
ven. De vreeze voor deze (traf maakt, dat
zy hem allen ten eerften gehoorzamen.
En hem in Zoo zy n ’er veel dingen, waar in zy hem
avolten'" bhndeling moeten navolgen. Zoo de Kei-
■8 Pen zer geen Tabak (een foort van drank) Brom
(ten ioort van Tabak met Amfioen ge-
mengd)Madat,ofwatdies meeris,drinkt,
zoo mögen zy ,dien ook niet drinken. Hoe
naderdan b y ’tHof,boe ongelukkiger, en
dan heeft het een fjerg-boer b'eter, als de
grootfte Prinsvan ’t R y k , alzoo die zoo
net niet kan verfpied werden.
Niemaud in ’t ganfch Ryk mag geel
dragen, o f de geele verw gebruiken, dan
alleen de Keizer, diens brieven ook al-
tyd in' geele zyde zakjens gedaan, in een
fchotel, waar over een geel zydekleedis,
gelegt, en onder zulk een zonne-icherm
ged ragen werden. Die dit gebod over-
treed , is een man des doods.
Geen Vorft in Indien, die gewoon is
onze gezanten zoo'veel eer aantedoen,als
deze Keizer.
’s Keizers dogters können hier noit aan
de kroon komen ; dog haar mans, fchoon
jgecDtecht voor hun huwelyk geen Princen van den
tot de bloede geweeft zynde, werden echter
k f O O D * Radins, dat is, Princen van den bloede,
genaamd; en gemeenelyk met hoogeampten
begunftiga.
Zynioko- 's Keizers inkomen beftaat meeft uitde
men* Hoofdgelden. Ieder man hoofd voor
hoofd, diegetrouwd, ofbejaard, of we-
duwenaar is, o f eenige plantagie onder-
hout, moet jaarlyks aan hem twaalf ftui-
vers opbrengen, ’t geen door den grooten
navolgt
moeten.
De geele
verw des
Keizers
vetw allein.
's Keizers
dogters
hebben
Ryksbeftierder (die ook Veld-Heer, eh
üitvindtr van alle verdere of nieuwö in-
komften isj by een gezameld werd.
Nevens dien Heer zyn ’er nog drie andere
grooten in’t R yk , die byna alles na.
hun wdgevallen befliereri, Jätende den
Vorft zieh maar met zyrr wyven, en de
jacht. verluftigen. ....
Behalven de verdere medebeftierders *
bevorens by ons reeds genaamd, zoo zyn
’er bok veel Ömboefe , Loera’s , Jajäkfa’s,
Pattinggi’s , en Baboekoels, zynde Höof-
den van fteden, en dörpen, na datdezcl-
ve groot of kleen zyn.
Boven gemeld hoofd-gdd moeten de
onderdaanen voor hem nu en_dapd§g^n
gene Hof-dienftepjißen, en zomtyds ook
wel de tiende van Küririe vru^eo eeven.
De pagten en tollen, langsaeKivieren
en ftranden, brengen hem mede fraeigeld
op, alzoo hy overal tclhuizen heeft, van
welke gemeenelyk een Chinees Tollehaar
is. Dewyl nu deChineeien, en alle.an-
dere völken ,uit kragt vaneen verbontmet
den Soeiöehoenan gemaakt, onder de E.
Maatfchappy behooren, en buitenweeten
van de zelve geen pagten mögen aänvaar-
den, zoo werd hen van de Ryksbeftierder
uit naam des Soefoehoenans een pagt-
brief gegeven, inhoudende, hoe veeLgeld
hy jaarlyks aan dien Vorft voor dezee-tol
betaalen moet.
Hier uit nu können w y , zeer het die
zyii inkomen narekenen, dat ontrent yoöoo .
Ryksdaalders in ’t jaar komtje bedragen,
waar van de volgende fteden en pläatien
ruim het zesde deel opbrengen.
Samarang , en Galligawe.
pamak.
ÖreiSc.
Japara, en’tDorpTedoenang.
Soerabaja.
Tagal.
Cidajoc.
Rembäng.
Goemoela.
Caliwongoe.'
Candäl.
Torrabaja,
Pareredefi.
Wallahan.
Brehan, en
Soerawidadi.
De verdere kreekep, bogten, en Rivic-
ren te noemen,daar hy pagtersheeft^zou
te moejelyk wezen, alzoo ’er veel zyn, die
maar tien ryxdaalders fn ’t jaar opbrengen.
Ook kan niemand pagter werden, zonder
dat’er een gefchenk yQoraJfgaat, dat mede
al veel opbrengt. - ' .
Wat inkomen hy binnen ’s lands heeft,
is niet wel na te rekenen, omdat hyaltyd
arm fchynen wil.
In vorige tyden plachten hier veel kleden
getrokken te zyn j dog nu behelpen zy
Laften
6 m ' i
zig'me^hWt^äh^gsh^eweeffle klfeedfen.r-
Laßen vallen hier zeer weinig, en van
veftingen tei maken weten zy niet,zoodäT
zy daar aan geen onkoften terwereld hebben.
Ook niet aan ’t krygsvolk, dat zig
zelven verzorgen moet.
Aard der W,at,nu,:deze völkeyen in zieh Zelven,
javaanen. cn jjUnnen imij0rft ( van' welke wy al ee-
l nigzins geiproken hebben) aangaat, zy zyn
doorgaans zeer haaft geraakt, en wraak-
zugtig zonder oit te willen verzoene.n,
waar in zy den betten Italiaan niet toege-::
'ven.
Van diclaatftezagmen een duidelyk ge-c-
val op een pragtige maaltyd, die Manga-
none,een mageig Ryksraad,en Temang-
gong van Pati, Dy ’t leven van den Keizer
Amangcoerat, aan de Heer Durant,
Opperhooid van Java, in’e laacftbv^) ÄP.
en aan vertehttule andere Hoilah-
defö^i'gafU.o 10.,0'ei '<.0_«•'!?' olh,'Jr7~‘ r;
..-De^altydi \väizee^p#agt^ j waarover!
^Öpperköofö- hem rnaB&een- k tetffle'fteck
ze^r önVDorZigtig1 gaf - ^Hy fprak^et geen
een woord op ;*'^^ betoötide, fchoonihy
wat mank ging,dat het hem aan ’t hoofd niet
ichortte. Hy bezorgde (ziet eens hoever-
re hunne wraak gaat) dat geen van de Holländers
van tafel ging, die niet vefgeven
was. Zy quamenzlle ,wel t’hqisjdogkon-
den, Koe vriendelyk hy affcheid van hun
nam, echter wel voelen, dat zy ’t Ipek
weg’hadden. . y
De Heer Puraiit ftierf'kort daar na, en
ik „heb ’er eenige van gefproken, . die
na twee jaren nog daar af meenden te
fterven; noewel z y dien dans (daar al de
andere aan geborften zyn) nog g eluk k ig
ontiprqngcn.
Men ziet hier uit klaar, datzy oök groo- I
te’, vergiftigers zyn j en dat meq zich^wag-
.’tpa moec yan hen quajyk te bejegenen,
aangezien zy aiets? ter wereld können v er-
* dragen. Het bette, van; hen is-*dat zymal-
kanderen noit fchelden. Het hoogfte,
cdat de kinderen zeif tegen malkanderen
I ze^en ,is ,G y ongelukkige.
Amfioen i ^ et Madat-rookers„ en* Amfioen-
java allecn^rs uitnemendheid, meenende d?t dit
vertierd. hen dapper in den oorlog, en flerkby de
.vrpnwen (daar zy dog zeer op vernikkerd
¿yn) maakt. Men zäl dit licht geloo-
ven, als men maar verneemd, dat Java
alleen 350 pak Amfioen, ieder van 13 6
eati, hoewel zy by de E. Maatfchappy
147 cati doen, ’s maands vertierd , daar
de E. Maatfchappy jaarlyks maar ontrent
1000 pak bekomt. Egter heeft men ze-
dert den oorlog een merkelykeverflapping
op dit Eiland m den aftrek vernomen, om
dat de Javaan geen pitjes meervinden kon,
en zyn doosje ledig was.
De groote Ooft, Macaflär, en Bantam,
fchoon het zeer ftreng door den laatften
Koning verboden is,trekt mede wel veel,
f Jlf V & 6 v
‘dc^dat feoh ifyvcrtc'nabyJära’nicthalen. .
: De Princen en Groöten'bodier ‘hen .iqüS«aw°e-
^lübor de bank niet alleen trots en moedig}
maar voeren ook grooten ftaat, hebbende
gemeenelyk een' pyzondere groote \ fleep
agter zien : behalven hun * Jyfwagt van
fchoone lange pieken^ met zilver betlagen,
' zyn nog deze lieden in hun gevolg:
Eeh met een piek van ftaat, die met
goud o f zrlver ingelegt is.
Een met .eencuspidoor, o f ipuw-pptje.
Een. met een inatje, om op fe zitteh.
Een met een riet, om tabak uit teroo- ,
ken.
Een met een kalappus-dbp met goud o f
zjj^r beilagen, om(’cr: tapafc,,.or bong-
koezen (dat is tabak in bladen opgeröld)
in te leggen.
Een aief een-bfäödehd hout, otrfdetg-
baft ce - 00 r
- Eeni tftec ©$rt :pinang-döos met^nang.'
Een met een fchild.
:r Eei¥ rfiet'een zwaai51> 2 1 • - '
Een met een gorgelet met goud o f zil-
yer betlägeä,. öm 'drink-water By zieh te
hebben.— 7 « .
By alle welke zoramigep nog een mui-
len- p f Tsjeripoe-drager j nevens -ver-
fcheide anderen voegen.
Daar ziet gy het voornaamfte,dat’cr van
het Eiland Java Major , of Groot Java te
zeggen valt, waar mede- wy veel zaken
voor het 00g der werelcfblootgefteld hebben
, die te voren nog onbekend waren.
Het verdere, iwegens Jakatra, Batavia,
en Bantam, zullen wy naderhand
ieder op zieh zelven, befchryven, na dat
wy over de zaken van (Java ge/proken
zullen hebben. Waar mede wy dan hier
van aflcheiden,. |
. Wat nu de Javaanfche taal belangd ,zy Hunne
is , o f de Hofe of dcgemcenetaal, diezeer ^aa1,
veel. van iaaljk^der verfchild. Z y is zeer
Ryk, Zoo dat ieder zaak verfchqden , en
zommige wel tien namen. van cen en de- 7 .<t
zelyp betekenis hebben, - hoewel hier of
daar door eenigzins onderfcheiden.
; • By voorbeeld, Sari betekend flapen, en '
Toeroe mede j dog ’t laatfte werd niet als
van een Vorft*, dog ’t ecrfte noit anders,
als van geringe lieden, gebruikt.
Z y fpreken hun taal zoo uit, als zy ge-
fchreven ftaat,dog ’t geluid van deamren
zy byna als of heteengriekze-«ofeendub-
ble o was; zoo dat zy Djoopooroo in
plaats van Djapara zeggen. Ook ftaan zy
doorgaans zeer lang op de tweede fyllabc,
en fpreken die zeer lymende uit.
Zy zyn ook gewoon van de linker na de
rechter-band te fchryven. Z y hebben 20
letters, die ieder een byzondere tongval
uitmaken,maar door zekere kromme ftreep-
kens of trekken, die elf in getal zyn, tot
klinkers werden gemaakt , waar door die
letter dan een geheel anderen klank krygt.
H 3 Ie- :