ook dan wanneer er verschil was tusschen de waarde
van den Groot Tournooisch en de waarde van den
Groot Vlaamsch (i).
In het begin der izf® eeuw en reeds vroeger was het
geldwezen in Holland gebaseerd op den Groot Tournooisch.
Het rekenpond Hollandscb was toen in waarde
gelijk aan bet een acbtste van dezen groot.
In het tweede kwart dier eeuw werden er, ingevolge
eene overeenkomst, — waarvan, voor zoover mij bekend,
de oorkonde nog niet is terug gevonden, doch aan wier
bestaan niet kan worden getwijfeld —. door den Graat
van Vlaanderen, door den Herlog van Brabant, door
den Graaf van Holland en door den Hertog van Gel re,
ieder voor zieh, grooten aangemunt van een ' zelfde
gewicht en eenzelfde geh alte op d e n vo et van de n
Vlaamschen Groot (2). Deze monnaie de convention
ontving buiten Vlaanderen al spoedig den naam van
Gezel (in lietlatijn Socius) en wordt onder dezen naam
in Hollandscbe oorkonden voor het eerst aangetroflen
ten jare i 33q. Gelijk wij later zien zullen, bracht bet in
omloop brengen van dezen nieuwen groot een geheelen
omkeer in het Hollandscbe muntwezen.
De Gezel, die in Vlaanderen bet tastbaar beeid was
van den fictieven groot der daar gebruikelijke reken-
munt. vervulde buiten Vlaanderen, en dus ook in
Holland, een rol gebeel gelijk aan dien van elk ander
muntstuk. Hij werd bij muntordonnanlien eenvoudig
geevalueerd in de gebruikelijke lekenmunt en veran-
(1) Zie. b. v., De rekeningen der GrafelijkheidZeeland, van Dr H a m a k e r ,
deel II, biz. 5o en 63.
(2) Vergelijkt de müntevaluatie van J a n v a n D i e s t , Bisschop van Utrecht,
afgedrukt in de inleiding van De registers en rekeningen van het Bisdom
Utrecht,1 32p-i 336, uitg eg even door Mr S. M u l l e r Fz., 1889-1891, biz1. LXV.
derde ten aanzien van die rekenmunt, even als alle
andere munten. voortdurend in waarde. In Holland
gold de Gezel oorspronkelijk 7 1/2 penning Hollandscb
of i 5 penning Zwart Tournooisch. Zijne waarde werd
in 1342 wettig vastgesteld op 7 penningen Hollandsch
of 14 penningen Zwart Tournooisch en daalde al spoedig
tot 6 penningen Hollandsch of 12 penningen Zwart
Tournooisch (1).
De Gezel, legen gelijke waarde loop hebbende in vier
aanzienlijke landen, werd bij toenemend internationaal
handelsverkeer een zeer gewaardeerd ruilmiddel, en al
zeer spoedig na zijne verschijning werden geldsommen
door middel van den Gezel (per ponden, schellingen en
penningen) uitgedrukt. Zoo ontstond er een nieuwe
rekenmunt , — eene fictie met den Gezel als tastbaar
beeid —. die in Holland oorspronkelijk werd
aangeduid als Pond Gezellen. ook wel als Pond Groot,
den Gezel voor een Groot gerekend, doch later eenvoudig
Pond Vlaamsch werd genoemd. Om onderdeelen aan te
duiden. werd hetzelfde middel gebruikt, dat ik hiervoor
ten aanzien van den Groot Tournooisch heb aangegeven
en zoo zien wij op een en b e t z e l f d e oogenbl ik b. v.
bet woord Sterling gebruikt. zoowel om bet een derde
van den Tournooischen Groot als om het een derde van
den Gezel — , de woorden Hollandsche Penning zoowel
om het een acbtste van den Tournooischen Groot als om
bet een achtste van den Gezel, uit te drukken. De
invoering van den Gezel als rekenmunt had van zelfde
ge bo or te van een n i e uw P o n d Ho l l a n d s c h
t en gevolge, dat n a a s t en t e g e l i j k e r t i j d met
(1) Ter vergelijking raadplege men de voor aangehaalde, doorD*Hamaker
uitgegeven rekeningen der grafelijkheid van Holland en van Zeeland.