cfl ta lis, inquit, at que fugicndus qui f quis fu erit ab Eccleßa feparatus. Perverfus cfi hujufmodi & peccat
& eß h femetipfo damnants, viel, epift. XL. Exhis facile perfpicitur unam prorfùs dt individuamefle
Chrifti Ecclefiam, quamvis plurcs fcbtæ veram fe Ecclefiam Chrifti elfe intendant. Nam plus una elfe
non poteft quæ errare dt fehifmate non poffit everti, de à qua fine fceleie difeedi non poffit. Id atitem
mirince confirmant omnes Cypriani lèntentiæ. Ecclefiam qua & vivit in oeternum & vivificat D cip o-
pulum, p. 127. ita unam elfe contendit, ut fi apud Novatianum fuit, apud Cornelium non fuifie
declaret p. 152. Hinc toties Ecclefia hortus conclufus, fons fignatus dicitur, ut in eadem pagina
1 52. fponfà Chrifti quæ lola filios generare pôteft, quæque cum Chrifto individuis nexibus cohæ-
ret, p. 63. 108. iqo, iqy. 195. Hane Ecclefiæ catholïccsunitatem de divines difpoßtionis dignatione vc-
mentem/p. 128. comparare non dubitat Cyprianus cum imitate Chrifti, p. 132. cum imitate Dei
pag. 202. cum imitate Trinitatis pag. 196.
Atque hic fuit cardo omnium controverfiarum quæ S. Cypriano fupervenerunt. Cum Felicilfimus
dt quinque prefbyteri nonnullos ex lapfis a Cypriani communione abftraxiflènt, ac Ipeciofis caufis Icelus
fuum prætexerent ; quantus dolor exftitit Cypriani in hac animarum fibi creditarum pernicie ! quanto
caritatis ftudio hortatur, ut vitent lupos qui lalutem promittunt, ne qui deliquit verdat adßalutem; qui
Ecclefiam fpondent, dum id agunt, ut qui illis credit in totum ab Eccleßa perçât, ep. x x x vm . dé XL.
Nihil autem aptius videbatur Cypriano ad eos quidecepti fuerantdcterrendos, quam uteos'demon-
ftraret in Ecçlefia cum epifeopis dt plebe Chrifti communicare non pofte, fi fehifinatis duces fêquan-
tur. Révéra fie imprefla erat dé infculpta etiam plebeculæ animis hæc doeftrina, unam prorfus eftè Eccic-
fiain, nec ab ca difçedendi juftam caufiim incidere pofte,lit fehifmatisfignifèri fpe redeundi in Ecclefiam
duccrcnt dé ladlarent quos deceperant; fed fraudem nudavit ordinatioFortunati quem pfeudoepifeopum
Carthaginenfcm conftituerunt. Namque ii,quibus inpresteritum, inquit Cyprianus ep. LV. p. 8y.prcsftigia
obtendebantur& dabantur verbäfallacia,qitodßmulad Eccleßam regrefluridicerentur,pofteaquamvïderùnt
illicpfeudoepifeopumfadumßruftratos & deceptosße eße didiccrunt, &remeant quotidie atque ad Eccleßam
pulfant. Novatiani fatflio, ut pietatis pelle nitidior erat quam Feliciflimi, ita majorentperniciem traxit: ip-
fbrum etiam confeflorum oculos perftrinxit fucatus color; gravavit Cypriänum dé contriftavit, ut ejusver-'
bis utar ex ep. x l iv . dé intolerabilis perculfi perie proftrati pebtoris meeftitia perftrinxit, quod fèmetipfià
Chrifti grege dé ab ejus pace dé concordia fêparàflènt : quod eos de carcere prodeuntes fchiffnatiCus de
hæreticus error excep.ifiet, epift, l i . Non pârum profuit his confeftbribus Cypriani adhortatio, ut
illatum unitati damnum felici reditu réparaient : nam cognito fuo errors, ut ait S. Cornelius epift. XLVi.
ad Eccleßam unde exierant ß/nplici vohàuate. venerum. Confeffi funt eirorem coram Cornelio, &
quinque aliis epifeopis, dé Romano.prelbytero dé ipfii plebe, cujus magnus concurfiis fadlus fiierat,
deejararunt finceram fiiam. men tern femper in Ecclefia fiiifle; neque enirn fe ignorare umiin Deum-
eße, èr unum Chrißum eße Dominum, umirn Spirit um ßanäinn, unum epißcopum in Eccleßa catholica eße■
debcre. Si qua tarnen lecfa lchifmatis notam efïiigere, dé veræ Ecclefiæ pars videri pofiet, id fibi im-:
primis Novatiani ledla vindicaret, ut quæ nec Ecclefiæ dogmata fiiltem in prîmordiis, nec exteriorem
religionis formam violaret. Sed Cyprianus contendit parvi referre quid Novatianus doceat cumforis
doceat. Qiiifqiiis Ule efi, inquit epift. Lll. pag. -73. & qualißciimqüc eß; Chrißianus'non cfl.qui in E ccleßa
Chrifli npnjß. Idem docet pluribusaliis in locis, præfertim in epiftola adMagnum, ubi fic lo->
quittijr pag. 15.1. Neque enimDominus nofter Jeßus Chriflus, inquit, cum in Eyangelio ßioteflam ur ad-
verßarios ßuosieße. cos qui ßecmnnon eßent, aliquam ßpeciem hccreßeos dcßgnavit-, fled omnes omnino qui
fecum non eßent, & flecum hon colligent es gregem fuum ßpargerent adverfarios fuos eße’öflendit, dicens:
Qui non eft mecum, adverftim me eft; dé qui mecum non colligit, dilpergit. Itendlearns Joannes
Apoflolus, necipße u l lam freereßn mit ßchißna dißerevit, aut aliquos fpecia(imfepares poßiit,fêd-uhïverfos
qui de Eccleßa exitßent, quique contra Eccleßam facerent, antichriflos.appcllavit d^c. Quamobrem déclarât
S. Martyr ne martyrium quidem extra Ecclefiam a damnationë 1 iberäte; ’'ArdeiintEcet-flmnfnisy
inquit in libro.de Unit. Ecclefi pag. 199. & ignibus traditi velob/eäi befliisanimas ßüasfon'antyhöh em
ilja fid ei cörona fed.poena perfidies, nec religio fee virturis exitus glöriöfus)fe d ' defperätionis interitus.
Occidi talis potefl, coronari non poteft. Eadem fententia fiepe alias occurrit, ut in eodem libro de Unit,
pag. l^)8. dt in epift. lii. pag. 7.1. & in l v ii. pag. 9 s.
Si quis autem fulpicetur Cypriänum amore unitatis lohgius quam.par eft efferri; is admonen--
düs eft cæteras omnesecclefias cum Cypriano de bis principiis conlenfifte, quam vis non eafdem
aç ille confequutiones deducerent, nec baptifma rejicerent hæreticorum'. Hoc enim argumento ad^-
verfario.s fuos refellebat Cyprianus, quod Spiritum fandtum extra Ecclefiam nec haberi nec darf
pofte faterentur. Qui qmmquam pertinaces alias & indociles, inquit epift LXXVI. päg. 1 y y vei twe
tarnen conßtentur, quod miverßßvc leeretieißve fchifmatici non habeant Spiritum fanfium, & ideo bap
i fare- quidem poffunt, dare autem Spiritum fanttuin non pofjiint, in hoc ipfo a nobis tenentur ut oflen-
damus nec baptiiare eos omnino pofj'e qui non habeant Spiritum ftindum. Eodem argumento cum
ipfe Cyprianus paffim utitur," tum etiam Firmilianus, pag. 147. Perfpicuum ergo eft dt C y priani
teftimonio dt omnium qui tunc erant Chriftianorum confenfu, inter varias focietates, quæ
fibi Çhriftianæ religionis profeflionem arrogant, unam aliquam efte, extra quam falus æ tern a com-
parari non poteft, five leviter erretur, five etiam fchifmati nullus error addatur; nedum ipfacum fè -.
btis ab ea avulfis in unius communis Ecclefiæ compofitionem venire poffit. Si quæ cnim fedlæ ab
Ecclefia abfciflæ notas dt jura veræ Ecclefiæ retineant; fruftra veteribus fedlis objedla fuit epifcopo-
rum fiicceiïio, dt epilcopatus per totum orbem imitas; fruftra vetus Ecclefia ünicam fe efife fjDon-
fam, nuitiquam errare pofle, numquam a fe difeedendi caiifam legitimam incidere pofle , ac nc
martyrium quidem difeedentibus ad falutem prodeffe contendit. Affingendus ergo impius dt crude-
lis error toti antiquæ Ecclefiæ, vel potius Apoftolis, a quibus folis conflari potuit mirificus ille con-
fènfus, quem de veræ Ecclefiæ notis inter omnes Chriftianos conlpiralfe cemimus.
Mira finit quæ Dodwello S. Cypriani de imitate fententiam examinanti placuerunt. Statuit enim
in his S. Martyris dilputationibus non agi de illiiis Eccleflee imitate, quam cathohcam hodte dicimus,
quee nimirum omnes ambitu fuo per terramm orbem ecclefias particulares compleditur, fe d de ipfls dum-
taxat ecclcflis particularibus, difiert. Cypr. 7 . Veriffimum quidem illud eft quod probat Dodwellus
unumquemque epifeopum in fua ecclefia principium efte unitatis, eique ab omnibus obtemperari
oportere; fed ita tamen, ft cum aliis epifeopis communicet ; fecus vero fi ab univerfa Ecclefia dif-
cedat : tunc enim principium potius difeordiæ dt fehifmatis foret quam unitatis. Atque ut in C y priano
immoremur, facile demonftratur fie Ecclefiæ unitatem in his difpiitationibus a S. Martyre
defendi, ut.Ecclefiæ univerfalisnotio illius animo femper obverfetur. Id perfpicitur ex ipfo teftimonio
, quod Dodwellus ad caufæ fuæ defenfionem ex libro de Unitate Ecclefiæ excerpfit. Quomodo
fo lis multi radii, fe d lumen unum, inquit pag. 195. dt rami arboris multi, fe d roburunum tenaci radice
jhindatum, & cum de fonte uno rivi plurimi defluunt, numerofltas licet dijfufa videatur exundantis copies
la rg ita teimitas, tamen fervatur in origine. Avelle radium fo lis a corpore, diviflonem lucis imitas
non capit, A b arbore frange ramum ,fradus germinare non potent. A fonte preset de rivum, presciflis
arefeit. S ic à “ Ecclefia Domini luce perfufa per orbem totum radios fuos porrigit. Unum tamen lumen
eft, quodubique diffimditur, nec unitas corporis feparatur. Ramos flio s in univerfam ter ram copia uber-
tatis extendit, profiuentes larguer, rivos latius expandit. Ununi tamen capiit eft, à 1 origo ana, âr una
mater feciinditans. fucceflibus copiofa. His verbis, " Ecclefia Domini lucè peifiifa per orbem totum radios
fuos porrigit, ramos fuos in univerfam terrain copia ubertatis extendit; non ecclefiæ particu-
laris, fed univerfalis five catholicæ: imitas deferibitur. Idem confirmant quæ præcedunt, quæque fc-
quuntur. Ante allata verba fie loquebatur Cyprianus : Quam unitatem firmiter tenere & vindicare de-
bemus, maxime epifeopi qui in Ecclefia preefidemus, ut epifeopatum quo que ipfum unum atque indivifum
probemüs. Nemo frnternitatem mendacio fa lla t, nemo fid ei veritatem peijida prcevaricatione corrumpat.
Ep f opatiis uniis eft, aqus a ftngulis in folidum pars tenetur. Ecclefia quoque una eft ques in multitu-
dinem latius increments fecunditatis extenditur. Poft teftimonium a Dodwello prolatum addit C yprianus
: Illius fétu nafeimur, illius lade nutrimur, fpiritu ejiis animamur. Adultcrarï non poteft fponfa
Chrifti, incorrupt a eft & p iidica.... Quifquis ab Ecclefia fegregatus adultères ju n g itu ra promiffis E cclefia
feparatur : nec pcn’cnict ad Chrifti presmia qui relinquit Ecclefiam Chrifti. Aliemts eft, profanas
eft, lioftis eft. Habere jam non poteft Deum patrem qui Ecclefiam non habet .matron. S i potuit evadere
quifquam qui extra arcam N o efu it, & qui extra Ecclefiam f in s fu erit evadit. Lepidus ergo Cypriani
interpres Dodwellus, qui fibi particularem ecclefiam fingit, ubi S. Martyr unum toto orbe epifeopatum
commendat. Quid, cum lapfis déclarât, in epift. XL. fi quis cum Feliciffimo fèconjunxc-
rit, eum poftea ad Ecclefiam redire, & cum epifeopis & plebe Chrifti communicare> non' pofte ; cum
confeflbres hortatur in epift. xliv. ut ad Ecclefiam redeant;eifque poft reditumgratUlatUrin epift.-u .
Quod Ec'cleftcs veritas & evangcli'cï facramenti imitas, ques a nobis tenebatur, inquit, Corum etiam
confenfu de vinculo nederetur; num de ecclefiis particularibus, nulla habita unitatis inter omnes ecclefias
eonftitiitæ ratione, videtur difteruifiel
Nihil magis adverfàrium Dodwello, quam Cypriani de epifeopi fingularitate principium, qüod
tamen fibi maxime favere exiftimat. Numquam enim catholicæ Ecclefiæ unitatem accuratius défendit
C yprrahus, quam cum unum in fingulis ecclefiis epifeopum efte deberé contendit. Cum No-
vatiantis Romæ epifeopatum invafiftet, aeper emiftârios flios idem facinus in aliis civitatibus tcn-
taiïct; hoc argument©, illius fautores refellit Cyprianus, quod cum is fblus epifeopus fit, Cujusepi-
fèopatus ab aliis collegis confîrmatur dt agnofeitur, fi quis in ejus locum irrucrc audeat, nuilam
b i;