. . o S t e p h a n i B a i. o z i i
ut fibi videbatur, vitiofum, & leélionem fubftituerat quam putabat effe meliorem. Pof-
fet tarnen in hac Cypriani epiftola reponi fecitnus pro fe cifie , cum plerique codices Anglican!
præferant eam ledtionem.
E P I S T O L A L I.
CH R I S T U S P A R A S S E T ] Ita plurimi libri noftri optimi. Alii quidam &
veteres editiones Pameliana antiquiores habent Chrifti ecclefia paraffet.
Z i z a n i a ] Quidam codices heic & paulo poft habent yianiam. Gratianopolita-
n u s : Nam etft videtur in ecclefiq effe ö ia tü a . .Arenas pro zizaniis dixerunt Tertuiiianus
& Symmachus. Ita etiam putaffe videtur Hieronymus in dialogo adversüs Luciferianos.
Nonfolum in ecclefia, inquit, morantur d é s ,'nec mimda tantum avesvolitant, fe d fmmen-
tmn in agro feritur, & inter nitentia culm lappaque & tribuit & ferilés Jm inavm r A vem i .
F rume ntum esse po s s imus ] Auguftinus IiB. 3. contra Qrefconium cap. 5.
A udi Cyprianum, tolera fifa n ia s, efio frumentum. Vide. etiam epiftqlarn ad Macrobium,
ubi verba Cypriani referuntur. Tertuiiianus in iibro de fuga in perfecutione : H acpaia
ilia qua & nunc dominicam aream purgat, ecclefiam fiilic e t., confitfum accryum fidelium
eventildns, & difiémens frumentum manyrum & paleasriegatorum. Ignatius epifcopus An-
tiochenus apud Eufèbium lib. 3. cap. 3 6. Frumentum Chriflifum, dentibtts Jtefiidrum; molar.
Vide Samuelem Petitum in commentario ad leges-Attieas pag. v.v . . .
V a s a a u r e a ] Ita nos poluimus fecuti auéloritatem veteram exemplarium. Ita
etiam fcriptum eft in epiftola 52. ad Antonianum pag.78. Sic etiamlaildtusEeo in epiftola
ad epifcopos Mauritanië Caefarienfis.
U t se p u T E T ] Unus codexmeus vetus habet, putei ad aream ventilandam & ptr-
gandam paleam jam ferre fe ventilabmn. Leélio verb ifta libri mei extat apud ländlum
Auguftinum in epiftola ad Macrobium. Eam quoque Goulartius inveniffe fe fcribit in
Iibro epifeopi Acconenfis. In Iibro fanxfti Arnuiphi fcriptum. eft vindicare fep u tet. Venti-,
labrum pro pala pofuit etiam vetus interpres Mattiuei. Et tarnen ventilabrum inftrunien-:
fum eft agricolarüm diverfiim a pala. Columella lib. 2. cap. 10. Namcum.dcetympaleis
gränifque mix tits in uimm fiterit edngeflus , paulattm ex eo ventilabris per longus fparium
jaäarnr. Plautus in Pcenulo : Palas vendundas fib i ait & margas datas ut lortum fod iat
atque ut frumentum metat. Margam grammatici aiunt effe furcam qua. acervi frugum
fiunt. Videnotas yiri dodtiflimi Frontonis Ductei in homilias fendti Baffin in Hexaeme,
ron pag. 4. ' ■ / 0
H um. jud. s e p a r a r e ] Hanc ledlionem , quam puto effe meliorem, inveniin
codice Flori & in pluribus aliis. • Infra in epiftola .52. p g . 74. paleas-.conmr a triticp.fe-
parare. y ;
Furor ASSUMiT ] In codice Veronenfi & in Fuxenfi legitur prams infipjenteraffutAit.
ft , C a t h . e gcl . u n i t a t e m ] RelpicitCyprianus adlibrum fitum d e unitate ecs
clefiae, quern hinc conftat fcriptum effe eo tempore quo Noyatianus fchifina fecit.
S i c l e g i t i s ] Imitatum excarmine de operibus Virgilii quod Augufto tribuitur:
Laudetur, vigeat, pldceat, relegatur, ametur. Item in carmine fticrorum bibiiorum quae
Karolo calvo regi oblata funt ä Viviano abbatê fandli Martini Turonenfis edito in tomo
fccundo Capitiffarium pag. 1572. Cujus honore rogant placeat, laudetur, ametur.
E P I S L O L A L 1 1 .
„ T T Æ C epiftola deeft in undecim eorum veterum codicum cum quibus ego corituli
’ JLloperafanifti Cypriani. EarUrlum non extat integra in Thuano neque in Metenfi fiindli
Arnulphi1, in quibus in primis ea defiderantur quæ lpedlant ad eleeftionem Papæ Cornelii.
Antonianum fuiffe epifeopum in Numidia feripfit Baronius & poft eum autftor anna-i
lium Cyprianicorum.
A cceT i
A c c e p i p r i m a s ] Ita plerique codices tarn noftri quam Ailglicani dc Vaticaiii duo,
Alii habent Accepimus primas Hueras. Ita etiam antiquæ editiones. Quidam libri veteres
& editio Rembolti omittunt vocem primas, quæ etiam omiffa eft in codice 199, bibliothecae
Vaticanæ, quam tarnen ego puto convenire huic loco.
O b t i n e n t e s ] Hæc eft vera leélio , quam confirmant undecim libri veteres.
Obßringentes tarnen fcriptum eft in tribus antiquis codicibus & in editionibus quæ Pa-
melianam anteceflerunt. Error ortus eft ex infcitia librariorum > qui nefeientes legere
fcribebant pro libito luo quicquid eis in mentem veniebat, Religiofior fuit is qui feripfit
codicem Turonenfem. Scripfit enim obßringentes vel obtinentes, lectori judicium integrum
relinquens.
C o r n e l i um c o l l . Nefcio quid magnum aüt extraordinarium inveniant in hod
loco quidam ut hinc colligant æqualitatem elfe inter epifcopos & nihilo majorem effe
Romanum quàm cæteros. Certum quippe eft epifcopos omnes, cùm fint in collegio,
effe collegas & fe per omnes tempeftates vocaffe collegas & fratres, uti etiamnum fa-
ciunt. Et tarnen nemo Catholicus dubitat quin epi&opus Romanus habeat magnam præ-
rogativam & audloritatem.
C u n c a t h . E c c L E s i a ] Heic femel admonuiffe fufficiat ecclefiæ catholicæ vo-
cabulo intelligi corpus ecclefiæ univerlàlis quæ tenet fidem Ghrifti, quæ tenet fidem
Petri. Neque tarnen verum eft quod ait Baronius catholicæ ecclefiæ vocabulum apud
Cyprianum feiere interpretari de fede apoftolica, in qua fedent fucceffores fandti Petri,
eo in primis argumenta quod ex hac epiftola colligatur Antonianum cupiiffe ut C o r nelius
fciret fe cum eo id eft cum catholics ecclefia.communicare, & ex his quæ fchitr.
iatici reduces profitentur in epiftola 46. pag. 63. fe fcire Cornelium epifcopum ecclefiæ
catholicæ & unum effe debere epifcopum in ecclefia. Ex quibus collegit Baronius
hanc Romani epifeopi prærogativam effe ut ille folus dicatur epifcopus ecclefiæ catholicæ,
tanquam epifcopus ecclefiæ univerfalis. Quod verum non eft. Olim enim omnes
epifeopi, uti jam monui, fe vocabant epifcopos ecclefiæ catholicæ, quia erant epifeopi
in ecclefia catholica, & quia eorum ecclefiæ erant catholicæ. Infignis tarnen pro Romani
epifeopi prærogativa eft focus Hieronymi; qui in expofitione fidei ad Damafum Papam
fcribit fc fidem quam tenebat fufcepiffe ab ecclefia catholica, id eft Romana, ubi diu-
tiùs fteterat, & ft minus përitè & parum cautè aliquid à fc in ea expofitione fortè pofitum
fit, emendari petit à DamaTo, qui Petri fidem & federn tenet.
Q u i n t u m ] cujus mentio extat rurfum in epiftola73 . ad Jubaianumpag. 129. A d
eundem feripta eft epiftola 7 1 .
P e t r a m ] Odto libri veteres & omnes editiones ante Manutianam addunt rolufiam.
In Fuxenfi fcriptum eft robuflaflabilitate, ut in editione Manutii. Porro vox robußam deeft
in duodecim vetuftis exemplaribus.
Q u i s i n i m i u m ] Iftud fiimptum eft ex epiftola 13. pag. 23. A,/, if/,
R omam ad c l e r u m,J Supra epift. 14.
M a x im u m ] Suprà epift. 1 j.
C æ t e r o s in c u s t o d i a ] Unus vetus codex habet cunâos, 8c mox pofitos pro
tonflitutos.
Q uamquam n o b i s ] Sumptum eft iftud ex epiftola 3 1. pag. 43.
A d d i t u m e s t ] Hunc locum deferipfit Pacianus in tradlatu contra Novatianos
ad Symphronianum.
N o v a t i a n o s c r i b e n tE] Vide quæ fupràdidta funt ad epiftolam 30. pag. 416.
p r o t e x i t ] Très libri veteres habent fetvavii,
P a t e r n a ] D uo libri veteres, divipa.
P l a c it o r . c a p i t a ] quæ mandatortim capita vocat Optatus in libro primo ad-
Versùs Parmenianum. An vero hæc fit origo canonum pceniteiitialium, ut cenfuit Baronius
, aliis excutiendum relinquo.
V i d e b i t u r ] Ita habent pi ures Codices optimi & veteres editiones. Quæledlio pag. fS.
mihi videtur éffe melior quàm Manutiana, in qua fcriptum eft videbatur.
H a b i t o Co Nc i l i o ] anno 2 3 1. ut ait Pearfonius in annalibus Cyprianicis, ubi
refertur ex Eufebio fexaginta epifcopos ad hoc Romanum concilium conveniffe. Habi-
tum autém fuiffe menfe.Septembri tradit idem audlor & Pagius poll eum.
, D d d d