n
.•Kr
CCÄ E X P O S I T IO IN S YMB O
Pful. it.6 . Dominus fiuficcpit me. Et iterum in alio loco :
Propter mifieriam inopum & gemitum pauperum
nunc exfurgam, dicit Dominus. Et alibi ficut jam
Pf.il. 29.4. fupei'ius diximus : Domine , eduxifti de infeuto
animant meant : fialvafti me à deficendentibus in
Pfal.70.20. hcum. Et in*alio : Qiioniam converjus .vivificafti
tue, & de alyß'o terra iterum reduxfii me. Evi-
denlilhme auicm in o<5logelimo & feptimo
Pfui. S7 . s Tfalmo de eo dicitur : E t faäiis fium'ficut homo
fine adjutorio, inter mortuos liber. Non dixit homo,
(cd ficut homo. Sicut homo enim erat,
quia etiam defcenderat in infernum : fed inter
mortuos liber erat, quia à morte teneri non po-
terat. Et ideo in uno natura humanæ fragilita-
a lis, in aiio a divinæ majeltatis oftendituiv Olce
‘ autem Propheta etiam de tertia die manileftifli-
Ofeæô.z. inc prænuntiat hoc modo : Sanabït nos, induit,
poft biduum : in die autem tertia refurgemus dr vi-
vemus in confipeâu ejus. Hæc autem ex perfona
•eorum dicit, qui cum ipfo die tertia refurgen-
tes, de morte revocantur advilam : Sciplifunt
Hcbr.ij.20. qui dicunt : Die tertia refurgemus, & vivemus in
confpeâu ejus. Efaias vero api rte dicit : Qui éditât
de terra paftorem magnum ovium. Sed & quod
midieres viluræ eflènt refurrc&ioncm eju,s, Scri-
his Sc Pharifæis & populo non crcdentibus,
jfai. 32. p. etiam hoc prædixit Elaias his verbis : Midieres
qua venitis ab fpeâaculo, vende : non enim eft po-
piilus habens intelleâum. Sed 8c de illis quæ. poil
rcfurreélionem perrexille ad fepulcrum diçun-
tur 8c quæfdfe eum, 8c non inveniffe , ficut
b b Maria Magdalena refertur venilfe ad monu-
mentum ante lucem, 8c non invento eo, liens
Joan.20.13. dixilfe ad angelos qui aderant : Quia tiderunt
Dominum, & nefcio ubipofuerunt eum : Etiam de
Cant. 3 .1. hoc ita praedicilur in Canticis Canticorum : ln
cubili meo quafivi quem dilexit anima mea, in
■ uoâibus quafivi eum, dr non invent eum. De illis .
quoque quæ invenerunt eum, & tenuerunt pedes
ejus, prædicitur in Canticis Canticorum :
Ibid. Tenebo eum , & non dimittam eum c quern dilec
xerit anima mea. Hæc interim pauca de multis ;
d à brevitati enim ftudentes plura coacervare non
poilu mus.
, 31. Aficendit in coejos, fie Jet ad dexter am Pattis
: inde, venturus èjl judicare vivos & mortuos.
e c Confequcnti brevitate in fine fermonis hæc
continenlur; .in quibüs quod dicitur quidem
palam eft, lcd requiritur quo fenfu intelligi de-
beant quæ dicuntur. Nam -afccndifle 8c ledere
f 8c venturumelle,lif fecundumdignitatem clivi-
"nitatis inteliigas , aliquid per hæc humanæ fra-
* Dïvinoi majeftatis] Pamel. ex Froben. & vet. edit. legit
Divince poteflas majeftatis; fed deeft poteflas in codice
?. £ : /^_ $an«erm. vet. Ox. Remb. Erafm. Morel. Male in Oxon.
editions in una natura, ■■■ ■ - ■ . ... - • ;; fl N g i ’.: b Maria Magdalena] Deed Magdalena in cod. Sängerin.
Remb. Eràim. Morel. ' .
c Quern dilexerir] Cod. Sangerm. quern dilexit.
i Rrevitatienim] Aliter in cod Sangerm. Remb. Erafm.
Morel, brevitati ftudentes'pofuhnus, plura dT relinquentes.
E t deeft in codice Sangerm.
H
hM
m
L U M A P O S T O L O R U M . ccxx
gilitatis videbitur indicari. Confummatis etenim
his quæ in terra gerebantur, 8c animabus de infer
ni captivitate rcvocatis, afeendere memora-
tur ad coelos, lient Propheta prædixerat :Aficen-
dens in ahum, captivmn duxit captivitatem, dedit
dona hominibus. 111a fcilicet dona, quæ Petrus in
g A£tis Apoftolorum de SpiritU lanéfo dice- g
bat : Exaltants ergo dextera Dei , effudit hoc do- ^61. 2
mnn quod vos auditis & videtis. Donum ergo
Spiritus fanéli hominibus dedit : quia captivitatem,
quant prius diabolus per peccatum dedu-
xerat in infernum, Chrifius per mortis fuæ re-
furreélionem revocavit ad coeluin. Afcenditei-
go ad coelos, non übi Verbum Deus ante non
fuerat : quippequi erat lern per in coeliSj & ma-
nebat in pane; fed ubi Verbum caro faflum ante
non lêderat. Denique quia novus ille ingrel-
fus portarunt coeli ædituis & principibus vide-
batur, videntes naturam carnis coelorum fecreta
penetrantem , dicunt ad invieem, ficut David
h plenus Spiritu enuntiat : Tollite portas principes
veßras, & ekvamini porta aternales, &
troibit Rex gloria. Quis efl ifie Rex gloria ! Do-
minus fiortis & potens, Dominiis potens in pralio.
Quæ vox utique , non propter clivinitatis potentiaal
, fed propter novitatem carnis afeen-
dentis ad dexteram. Dei ferebatur. Dicit & alibi
idem David : Aficendit Deus in jubilatione, P fil 46.
Dominus in voce tuba. In voce enim tubæ, maris
viéloium eft redire de præiio. De iplô quö-
que & aliàs dicitur : Qui adificat in ccelo aficen- Pfalz03.}
fium fiuum. Etiam alibi : Qui aficendit fiuper Cite- Pfal.ij.n
rttbim & volavit, volavit fiuper petmas ventorum.
3 2. Sedere quoque ad dexteram patris, carnis
alfumtæ myfterium eft c neque enim inçoi;-*
poreæ iili naturæ conv.enienter ifta abfque af-
iumtione carnis * aptantur : neque fedis coeleftis î
profe<5lum divina natura, fed humana conqui-
rit. Unde & dicitur de eo : Parata jedes tua Pfal.32.1
Domine, ex tune à fiaculo tu es. Parata ergo .a læ-
culo fedes cft, iii ^qua feflùrus erat is in çujus
nomine omne k genii fleâitur, coeleflium, terrefimum, £ ^ ^
& infiernorum. E t onmis lingua confitebiturei, quia l,!p'
Dominus Jefius Chriflus in gloria Dei patris efl.
De quo & David ita refert ; Dixit Dominus Pfal.
Domino meo, jede à dextris mets, donee ponam
inimicos tuas, ficabellum pedum tuorum. Quæ tarnen
dicta Dominus in Evangeiio diftèrens, di-
cebat ad Pharifæos : Si ergo David in fipiritu Do- Matth 22
ininum eum vocat, quomodo films ejus eft! Per quod *s '
fe oftendit lècunduin fpiritum Dominum, fe-
cundum carnern filium«lîê David. U nde & iplè
e Confequcnti brevitate] Confequentia br mlT. Remb. Erafm. & Morel, lure continent Remb. Erafm. hare continet Morel.
evitatis codices
cod. Sangerm.
nifi Pamel.
Erafm. Morel.
f Si fecundum.] Sic Remb. Erafm. Morel,
e Aclis] Ablibils mfT. & veteres editiones.
*> Plenus Spiritu] Spiritu fanflo Pam.
‘ Aptantur] Addunrur codi Reg. Remb.
addantur cod. Sangerm.
k Gemi fleflitur] Genu fiefletur cod. Sai
Dominus
r
’etr. p
Malach.3.2
texxj E X P O S I T IO IN S YMBO
Dominus iterum dicit : Verumtàmé/i dico vobis, à
modo videbitis filiunt 'hominis fiedentem à dextris vitr.
tutis Dei. Et Petrus Apoftolus dicit de Chrifto';
Qui eft in dextera Dei,fiedens in coelis. Sed & Paulus
ad Ephefios feribens : Secundum operatiönend,
inquit, potentia mrtutis ejus, quam opérants eft in
Chrifto, fiuficitatis eum à mortuis,/ ér fiedere fiaciens
in dexteraJua.
-3 3' Quod autem veniat judicaturus vivos &
mortuos, multis quidem divinàrum Scriptural
rum teftimoniis :edocetur : led priulquam pro-
pheticis hæc eloquiis prædiéta doceamus, illud
neceftàrio arbitror admonendum ; quod iftafidei
traditio quotidie nos vult de adv.entu judicis efie
foilicitos; ut a<5tus noftros ita præparemüs velut
reddituri imminenti judici rationem. Hoc enim
erat quod 8c Propheta dicebat de viro beato :
■ Quia difipouetfiermones fiuos in judicio. a Quod autem
dicitur judicare vivos 8c mortuos non quod
alii v ivi, alii mortui ad judicium veniant-; led
quod animæ fimul judicabuntur & corpora, in
quibus vivos animas, corpora mortuos nomina-
vit. Sicut 8c ipfe Dominus in Evangeiio dicit :
Nolite innere tos'qui corpus poßitht oeddere, anima
autem nihil fiacere poflimt : fied tiniete potius eum qui
poteft animam & corpus perdere in gehennam. •
.34. Nunc jam paucis, fi videtur, etiam per
Prophetas hæc .prædiefta eile doceamus. Plura autem
teftimonia cum volueris , ipfe tibi de Scri-
pturarum latitudine congregab^. Dicit ergo Ma-
. lachias Propheta : Ecce venit Dominus omnipotens,
Jr quis fiaftinebit diem adventas ejus, auiquisfiufti-
nebit afipeiflum ejus! quia ipfie b ingreditur fiicut ignis
conflatorii, & fiicut [puma lavantium : & fiedebit con-
flans eos, & purgäns fiicut argentum & ficut aiimm.
Ut autem evidentius agnofeas quis fit ifte Dominus,
de quo hæcdicuntur;audi quid 8c Daniel Propheta
prænuntiat. Vtdebam, inquit,cinvifiunofiis, dr ecce in nubibus coeli quafitfilius hominis veniens,
dr ufique ad vetuftum dierum perveniet, ■ & in confpeâu
ejus oblatus eft : & ipfi datus eft principals ,
dr honor, & regnum, & omnes popuh , tribus & lingua
ipfi fervient, &poteftas ejuspoteflas aterna, qua
à fiofi peribit: dr regnum ejus non corrumpetur. Ex
his ergo edocemur, nonlolum de adventu 8c judicio,
fed 8c de poteftate ejus 8c regno, quia po-
teftas ejus æterna fit, 8c fine corruptionis fine lit
regnum, ficut in Evangeiio dicitur: Regni ejus
von erit finis. Unde valde alienus à fide eft, qui
regnum Chrifti dicit aliquando finiendum. Scire
tarnen debemus, quod lalutarem hunc Chrifti
adventum conabitur inimicus ad decipiendum fidèles
hominis qui expeélatur venturus in majeftate
patris fui, filium perditionis in prodigiis & fignis
mendacibus præparare,; ut pro Chrifto mundo
Iiuic introducat antichriftum. Dc quo 8c ipfe
Dominus.in Evangeliis prædixit Judæis : Quia Joan. 5 .4 3 *
ego veni in nomine patris met -, & -nbn recepiftis met
alius veniet in nomine ,fito\, dr ip fium recipietis. Et
iterum dicit • Cum videbitis abominationeth defiola- Matth. 24.
tionis (lantern m locojanâo.pficiit didt Daniel Pro- 15 ’
pheta : Qui legit, intelligat. Daniel ergo dc adventu
quofque callida fraude fimulare, 8c pro filio
•n Quod autem dTc.\ Sic cod. Sangerm. & Froben. ac
vetuftiffima hujus operis editio, ut teftatur Pamelius, qui
tarnen fequi maluit corruptam hanc Rembolti, Erafmi &
Morellii leifïionem : Quid autem dicitur judicare vivos &
mortuos, nifi quod alii vivi, alii mortui ad judicium veniant! • Liquet ex his-*quæ fequuntur exiftimafle Ruffinum omnes
‘ morituros, & idcirco verba fymboli fubtilius interpretari vo-
luifTc, ne quis ex illis concluderet alios vivos, alios mortuos
ad judicium venturos.
errorrs iftkis pleniusi8c iatius in fifisvifio-
nibus edocet -: ex quibus valde opciofum eft
exempla nunc pouere-, quia fiitîs .amplis narra-
tionibirsdilatantur. Et ideo feire de his plenitis
e deleélantem, ad iplas magis recenfendas remit- e
tiinus vifiones. Sed 8c Apoftolus de eo dicit:
Ne quis vos feducat ullo modo : qaoniam nifi difeef- 2. Thejfal,
fito venerit primum, dr reVelatus fiucrit Itomo peccati, 2"
filins perditionis, qui^adverfatur & ,mollit fie-fiuper
omne quod dicitur Deus ; aut quod colitur, ita ut
in templo Dei fiedeat, oflendensfie tamqiiam fit Deus.
Et paulo poll : Et tunc revelabitur-, inquit, inimi- Ibid,
eus, quem. Dominus Jefius interficietfpiritn oris fui :
dr evacuabit ïlluminatiqne adventus fini eüm, cujus
eft adventus fiécutidum opera fiatatia, in omni virtu-
te, fignis dr prodigiis mendacibus. Et iterum paulo
polt : Et ideo mittet illis Deus operational! errortS',
ut credant mendaciO’ , ut judicentur '■ omnes qui non
crediderunt veritati. Propterea ergo propheticis 8c
evangelicis atque apoftoliers vocibus nobis præ-
nuntiatur hie error-, ne quis pro adventu Chrifti
adventum ■ credat antichrifti. Sed 8c iplè Do-
minus dixit vCum dixerint vobis, ecce hie Chriftus-, Matth. 24,
aut ecce illic, nolite -credere : ventent enim multi pfieu- z3‘
dochrifti & pfieudopropheta, dr fieducent multos\ ,
Sed quomodo derrfonftrabitur judicium veri
Chrifti, videamus : Sicutfiulgur, inquit, de Orten- Matth. 24
te refplendet ufique ad Ocâdentem : ita .erït adven- z7‘ -
tusfilii hominis. Cum enim advenerit verus Do-
minus Jefus Chriftus, lèdebit, 8c jmliaum fta-
tuet : ficut Evangelium dicit : Et fiegregabit oves Matth. 23
ab hoedis, {ld eft, juftos leparabit ab injuftis. Si- Sz -
eut 8c Apoftolus lcribit : Quia oinnes nos ftare ^.Cor.^.i
oportet ante tribunal Chrifti, ut recipiat unufiquifique
propria operis fiui, prout geftit five bona five, mala :
judicabimur autem non folum pro geftis, fed
8c pro cogitatis, fecundum quod 8c ipfe Apoftolus
dicit : Inter fie invieem cogitationibus accufianti- Rom. 2. /j
bus, aut etiam defiendentibus in die quo judicabit
Deus occulta hominum : fed de his ifta fufficiant.
Poll hoc ponitur in-'ordine fidei. "
3 5 . E t in Spiritu fianâo. Ea quæ in fuperio-
ribus paulo iatius de Chrifto funt tradita, ad inb
Ingreditur] Ingredietur Cod. Sangerm. & Remb. &
poftea ädern & Reg. confiatores.
c In vifu noélis] Noäis deed: in codrcibus mff. Remb.
Erafm. ädern habent: E t omnis populus, tribus iT lingua:
.i pfdi ferviunt. ' ’ ' . . c . I/on peribit] Non proeteribit cod. Sangerm. vet. Ox.
c Deleélantem] Volentem Sangerm. Morel, vet. Ox.
f Id eft, juftos fieparabit.ab injuftis] Sic cod. Sanoerm,
editi d r juftos ab injuftis Morel, id eft, juftos.ab.injiftis.
I
M i l
r i l
l "I