ut finnato confilio, quemadmodum fcribit in epiftola 4.6. Cyprianus, quid circa per-
fonam eorum obfervari deberet confcnfii omnium ftatueretur. Hinc coliegit Baronius
concilium eo tempore habitum ä ciero Romano. E go non contradico quin eo tempore
habitum fit Romse concilium. Certum quippe eft concilium efle cum epifcopi congre-
gati in caufa religionis confulunt in commune. Et tarnen R. P. Harduinus. .aliter fenfit.
Conciüi enim iftius nüllam mentionem facit in fua conciliorum editione, quamvis Bi-
nius & Labbeus illud pofuiffem in fiiis. Sed quod ait Simon Starovolfcius concilium ib
lud ä ciero Romano congregatum fuifle ad requifitionem D . Cyprianimerum commen-
tum eft.
In s u s p e n s o ] Sic emendavit Morellius pro eo quod antea legebatur in fu fp e n d io .
Unus liber meus habet v o to fu fp en fo .
M o r a s p o s s u n t ] Codex Gradanopolitanus, q n ifo r is p o flu n t d ileä io n em fu f li-
7iei~e. Vetuftiores editioneSjjftm p o flu n t d ila tio n e fu flin e r i.
N o b i s TAMEn ] Codex fantfli Dionyfii Remenfis : N o s a u tem a n x ie curavim us.
O p t a m u s ] Unus codex meus vetus habet: O p to te f ra ter ca rißim e a c fa n & iß im e
fem p er bene v a lere & n o flri m em in ifle. Gradanopolitanus : O p to te g lo rio flß im e a c beatißim e
P a p a fem p er in D om in o bene v a le r e .
E P I S T O L A X X X I I .
pfg T T -Æ, C epiftola in editione Spirenfi, in codice Foftatenfi, in vetere Compendienfi,
n in Pithoeano, in Beccenfi, in uno Vidlorino, & in Michaelino infcribitur Epiftola
prima ad Romanos, in vetere Vicftorino, in Lætienft, in Metenfi fanéli Arnulphi, Sc in
fragmentis Bigotianis Epiflola Cypriani ad Romanos. Melius in recentiore Remigiano Sc
in Divionenfi : Epiflola beati Cypriani presbyteris & diaconibus Cart/iaginis. Unus meus
vetus : A d clerum Carthaginenfem de bis qua ad confejfores & clerum Romanmn fcripferat
& de eorum refcriptis. A t in alio meo vetere ita fcriptum eft : Adpresbyteros & diaco-
7ios Roma conflftentes. In veteri editione Venéta : A d presbyteros Roma conflflentes. C o dex
Remenfis fainfli Dionyfii : Presbyteris & diaconibus fratribus Roma conflflentibus.
Exquodam ergo fimili codice emerfit letflio Rembolti, Eraftni, Sc Morellii, quse habet:
Presbyteris & diaconibus Roma conflflentibus. Pamelius voces Roma conflflentibus expunxit,
quia ipfi ex ipfb contextu conftabat non ad Romanum fed ad Carthaginenfcm clerum
has litteras dirigi.
I n n o t e s c a n t ] Hæc leeflio eft optima, eamque præferunt aliquot libri veteres
Sc editiones. A t aliam, id eft innotefeatis, habent etiam aliquot libri veteres Sc editio Spi-
renfis, tum etiam vetus Veneta. Eft autem ea quoque optima. Vide notas noftras ad
librum Agobardi de inlblentia Judæorum.
D e p e r . e p i s c o p i s ] Codex lanefti Arnulphi : S ed & f l qui peregrini epifcopi.
E t a d s u o s ] Reliqua iftius epiftolæ défunt in eodem codice lancfli Arnulphi, Sc
in eorum loco pofitum eft prolixum fragmentum epiftolæ 3 1. pag. 4.2. ab his verbis
y obis fententiam iioflram dilucida ufque ad mänyrii honorem.
- S a t u r o lec to RI ] In editione Manutii legitur Saturo femper leäori, in codice
ftujdli Dionyfii Remenfis 8c in Lamoniano, Satyro collega leäori. Verùm hæ leefliones
non flint bonæ.
U n a e t p i d A:J Ita ferme yetera exemplaria. Quædam tarnen habent una fid e .
Ex quo fortaflis colligi poflet veram elfe icdlionem Rembolti, qui edidit unafldei con-
fenßo. Hane verö letftionem retinuerunt Erafmus, Morellius, Sc Pamelius. Rigaltiusmu-
tavit. Mutationem Rigaltii approbavit editio Anglicana. Ego verö eorum opinioni lu-
benter accédo. Quippe iftic non agitur de dotftrina fidei , fed de bono difeiplinæ. Rein-
harto tarnen magis placuit editio Rembolti. Illarn confirmant codices Carnotenfis &
fémdti Arnulphi.
Q u a n d o c o n v e n i r e ] In codice Fuxenfi feriptum eft, quflndos in unumper-
mittente Domino yenerimus.
E P I S T O L A
E P I S T O L A X X X I I I
O R E S B Y T E R IS .... U N IV E R S Æ ] Sic etiam in epiflola féquenti. Ia W
H margine libri impreffi Nicolai Fabri ita fcriptum eft : A d pm fytero s,& diacones &
Mcmunivorfato Hipponenfem: Ex quo colligi poffel halte epiftolam fu.fle encyclicam
& miffant fuiffe ad omnes ecelefias Africanas, eas faltem quæ conflitutæ erant in provincia
proconfulari. |H R . . r. r .
O r D i N. c l e r ïc is ] Hæc eft vera ledlio. Quidam tarnen antiqui codices habent
ckneorum / fed per fpeciem emendationis. Etenim in illis fenptum primo fuit clericts,
Sc emendatio pofita eft fupra linearh. In Gratianopolitano & in veteri editipne Veneta
legitur I in W È Ê Ê Ê Ê Ê Ê Ê Ê Codex famfti Arnulphi : D e mdinandis clerick. I
- Sol v A consulere] Ifta difciplina tum ubique recepta eràt ut epifcopi ne--
iniriem in clerum adfcifcerent nifi cum confenfu cleri & plebis ; idque femper fervaba-
t«r nifi magna aliqua'caufa fubeffet: feftinandi. Quare mirurn non eft epifcopum Romanum
qui Novatianum ordinavit prèsbyterum, cùm id fieri clerus univerfus multique
ex populo juftamob hoc çaufam repugnarent,abomnibus, ut hb. 6. cap. ■ . hift. ecclef.
fcribit Rufinus,fpecialem gratiam pópofcijji ut Jiii'h o c de iftd ünt> concederemr. ruit igitur
fpecialis gratia conceffa epifcopo à clero Sc à plebe ut Novatianum ordinaret presbyte-
rum Et tarnen Baronius mirum in modum laudans iftic modëftiam admirandam fummi
pontificis,. cujus cùm aufloritas in ecclefia fumma effet, tarnen non pro animi arbitno
fèd fratrum confenfu folitus cunfla facere, quos fibi renitentes videret, non viulia aut
poteftate cogeret, fed fubmiffo anifho exoraret. Rhetoricatur iftic Baronius., & mores
illorum temporum accommodans, ut folet, adrioftros, ad facilitatem boni iftius Papæ
refert fpecialem gratiamei fadtam à.clero & plebe, ut manifefte.patet ex ea hutooa, In
rebus hiftoricis non fpeciem expofitionis quærimus, fed fident, ut utar verbis QuintiliaA
uRE L IUS . . . . ADOLESCENS] Hinc confiât hunc Aurelium effe diyerfum ab
eo cuius rhentio fadla eft in epiftola 12. pag. 3 1. , ■ , r
D e o carüs] Ita omnia ferè vetera exemplaria.'In duobus tarnen legitur deojuo
earns. Quod Rigaltio mefiùs arrifit. Ego puto aliam k a io n em effe meliorem. I
‘ I n ANNlSNOVELLÈr.s] Mirum non eft Aurelium, qui iftic dicitur in anms no-
vellus & adolefcens, faflum fuiffe ledorem in ecclefia Carthaginenfi, cum videamus
apud Vidlorem Vitenfem lib. 5. cap. 9. plurimos in ea ecclefia ledtores infantulos fuiffe
fub epifcopo Eugenio. , . . ,.
I n cuRS ü l Ita editiones Morellii & Rigaltii. Angli pofuerunt in cu r fu , unica dic-
tione, uti fcriptum eft in codice fanai Arnulphi & in Carnotenfi. Vetus codex eccfefiæ
fanai Martini Turonenfis habet e x c u r fu , Corbeienfis e x cu rfu . Rigaltiusretinuit leaio -
nem quæ duo vocabula conftituit. Et tarnen in obfervationibus fuisuliam prætuht, ex-
curfum aiens fignificare prolufionem ad fortius certamen. quod probat auaoritate Ve-
getii. Cyprianus in libro de lapfis pag. 182. ait p erfecum m s m cu rfu . Pro quo codex Fu-
xenfis habet im p etti. Incurfiis alibi quidvis aliud fignificat , fi vera eft le a io veterum co-
dicum & veterum editionum epitomes Viaoris de Cafanbus, in quibus legitur Auguf-
tum dolore permotum ob exercitum amiffum trans Rhenum cerebri vario incurfu pa-
rietem pulfaffe. Sed hæc le a io non placuit Andreæ Schotto, qui, infuperhabita ea au aoritate,
repofuit M É É Certum autem eft Auguftum ea clade adèo confternatum fuiffe
ut per cominuos menfes barba capilloque fubmiffo, caput interdum foribus ill.dere .
P a s s i o NI s ] Ita omnes libri veteres & omnes editiones ante Rigaltianam. JNeicio
autem unde itle acceperit vocem cónfejjionis, quam iftic pofhit.
Q u o TIE s ] In veteribus libris fæpiffime fcriptum videmus quotiens Sc miens, etiam
in iis qui continent opera fanai Cypriani. Cùm autem viderem tantum con en um ve
terum in retinenda fcriptura illa, facilè adducebar ut ego quoque ita ifcriberem. mui
tarnen , ratus veram ene obfèrvationem Dionyfii Lambini yiri doainimt, qui in annota-
tionibus fuis ad orationem Ciceronis pro P. Quintio inonuit debere femper kribi quoties