ium pene hoc tempore Romæ fuiffe qui iitteras didicerit. In hac autem epiftola 6c in plu--
ribus aliis in eamdem fèntentiamfcriptis, fic de libellis martyrum loquitur Cyprianus, ut*
minime neget eorum mentis lapfos adjuvari pofte. Nam in epiftola décima tertia edicit,
ut qui libellos a marry ri bus acceperunt, fr prarogativa eonün apud Deum adjuvari pojjimt,
fi'incommodo aliquo fr infirmitatis pcriculo occupait fuerint, non exfpeäata ipfius prafentia
apud prefly temm qucmcumque prafeiitem', v elft' preflyter repertus-non fu e fit, fr urgere exF
tus caperit, apud diaconum quoque exhopwlogefin dclläi fu i facerepoßnt, frc. Credebat ergo
Cyprianus martyrum prærogativa, vel ut ait in epiftola décima quarta,y7«*///0 eorum ad-,
juvari apud Dominum in déliais fu is poße. Sic etiam in libro de Lapfisrpag. 187. fatetur
martyrum mandatis aliquid concedi po fie, f jufla, f i licit a, f i non contra ipfum Dominum
a D el facerdote facienda, f i obtemperantis fa cilïs fr prôna cohfènfio, f i petentis fuerit reli-
giofa moderatio. Quare non ipfàm confuctudinem, quæ dudum in Ecclefia vigebat, fed
abufùm vitupérât, 6c nimiam nonnullorumconfeflbmm, imprimis Luciani licentiam, qui
libellos in banc fententiam feriptos dabant, commuai cet Hierum fu is , nec obfervabànt quod
Cyprianus præceperat in epiftola undecima,ut cîiîigeiiter infpicerent & adtum 6c opera 6c
mérita fingulorum, ipfbrum quoque delidlorum genera 6c qualitates, 6c quos ipfi noverant,
quorum poenitentiam fatisfadioni proximam confpiciebant, eos nominatim libellis defi-
gnarent. Duo autem adhuc obfêrvanda hint 1 °^Confeftores non dedifte pacem, fed pe-
tiifle ut daretur. 20. Ne illud quidem aufos fuifle poftulare, ut antereditum Cypriani pax
lapfis daretur, fed hac in re morem epifeopo fuo geftiflè. Quare non eorum audloritate
quinque prefbyteri, fèd fua improbitate addudïi funt, ut ante reditum epifeopi, ac eo .
pror/ùs inconfùlto lapfos ad communionem admitterent.
E va N G E L11 R AT l o] Codex Fuxenfis, evangelica traditioiûs difciplina.
L u c I a N u s EP. s c R i P s i t ] id eft epiftolam "16.
P a c em q u am SEMEl] Tertullianus in libro ad martyres: quampacem quidam iri
ecclefia non haben tes a martyribus in career e exor are confueverunt. Vide Dallæum lib._y.
de pcenis 6c fatisfaeftionibus humanis. cap. 16.
C a l d o n iu s ] cujus epiftola ad Cyprianum eft 18. inter epiftolas Cypriani. C y prianus
autem ei refpondet epift. 19.
L u c i A N us] icfem procul dubio cujus mentio eft in epiftola 78. pag. irii.Jin qua
Yocatur Lucanus in quibufdam vetuftis codicibus 6c editionibus.
S e c t æ n o s t r æ ] Sic olim vocabatur ecclefia catholica. Hodie vocabulum illucl
invidiofum eft: ut pridem monuit Erafmus in caput 24.. aeftorum. Vide Pamelii notas
ad hanc epiftolam 6c Xifti Betuleii notas ad Laflantium pag. 4.82.
M i n ü s p e r i t u s ] Codex Remenfis6c Fuxenfis, imperitus.
M o l e s t u s ] Codex Remenfis6cGratianopolitanus& editioManutii,modefius. Quo.
etiam modo feriptum eft in libro meo vetere. Fuxenfis in uno exemplari habet moleftus,
in alio immodefius.
S e c . e v . l e g e m ] In codice Remenfi 6c in uno exemplari Fuxenfi legitur, legem
mifi & vobifeum fo r titer & unanimiter etiam nofira concurrat.
E P I S T O L A X X I V .
OU I D Q . E. R E S C R .] Ifta défunt in editionibus quæ Martutiariam antecefte-
runt. Défunt etiam in oefto codicibus antiquis à me vifs 6c in quibufdam An-
glicanis.
C L e r o ] id eft iis ex clero Carthaginenfi qui tum Romæ erant, ad quos feripta eft
epiftola 22.
M i n . q u o T. o p t .] In libro meo vetere legitur minifierii cotidiani opus. In Fuxen-
fi, minifierium cotidianum non fuffeere. In Beccenft 6c in Carnotenft minifierium cotidianum
operis fufficere.
C u m p r e s b y t e r i s ] Hic locus valde perturbatus eft in antiquis exemplaribus.
Pamelius ledlionem quam nos retinuimus ait fe conlàrcinafle.
O m n i a ] Ita omnes libri veteres 6c editiones. Verum quia in editione Rigaltii mendosè
^ - * ................. *■ ** T* *
dosé excufum eft monta pro omnia, Angli abfque ulla vetufti codicis aueftoritate, exifti-
mantes haud dubiè fyllabas tefii excidiflb typographis Rigaltii, pofuerunt tefiimonia. Et
tarnen Rigaltius monuerat in erratis legendum eflè omnia.
E P I S T O L A X X V .
IN vetüfto codice Remigiano epiftola ifta dicitur feripta Mofi, Maximo, Nicoftrato} pag.
6c caeteris. In veteri catalog© epi/coporum ecclefise Romanae quem Rigaltius laudat ex
codice Nicolai Fabri Peirefcii legitur : Pofipaßonem Fabii Moyfes & Maximuspresbyteri
fr Nicofiratus diaconus comprehenfifunt, fr incarcerem funt m iß. Ita etiam in alio cata-
logo quem ex Culpiniano edidit ^gid iu s Bucherius; ex quo colligitur pro Fabii, quod eft
in libro Peirefcii, reponendum efle Fabiani. Maximum fuifte presbyterum ecclefiae Romance
teftatur Papa Cornelius apud Eufebium lib. 6. cap. 3. hiftoriae ecclefiafticae. Vide
Baronii annotationes ad martyrologium Romanum die 19. Novembris.
D o m i n o c o p u l a t o s ] In codice Beccenfiferiptum eft Domini.
P r o p t e r D o m i n u m ] In plerifque veteribus libris feriptum eft per Dominum. In P«g
uno meo : Nam prater Dominum martyrem fieri. In Beccenfi nec propter Dominum mar-
tyria fieri. Ita etiam fere Carnotenfis.
H o n o R a t i s ] Codex Gratianopolitanus honeratis. Quidam libri veteres 6C quaedam
editiones habent coronatis.
tE t a t e m n o s t r a m ] Ita nos repofuimus fecuti audloritatem veterum editio-
aium 6c o&o veterum exenlplarium. Fatendum tarnen eft ledlionem quae habet atäte nofira
extare etiam in odlo codicibus antiquis.
In calce hujus epiftolae 6c in calce epiftolce 3 4. feriptum eftantiquitus in codice Pithcei;
Emendavit Jußinus Roma.
E P I S T O L A X X V I .
ÏN vetüftiflimo codice fandli Remigii Remenfis feriptum eft antiquitus in titulo iftius
epiftolæ : Incipit referiptum Myfei fr Maximi ad Cyprianum, quam diäavit Novaiianus.
In Gratianopolitano Myfeus fæpe dicitur quem vulgo vocamus Moyfem. In martyrolo-
gioedito à Flotentinio X V . Februarii civitate A fia Moyfei. In fragmentis Paciani in codice
Flori legitur in parænefi ad poenitentiam apud Mofeum fr veteres, 6c paulo pdft
Moyfeumpro blafphematore. In initio conflidtus Arnobii cum Serapione legitur Mofeo. Vide
præfationem viri clariffimi Domni Bernardi de Montefalcone ad Athanafium pag. 34.
De Novatiani eloquentia, à quo epiftola ifta dicitur didtata , vide quæ notantur infra ad
epiftolam 30. ..
C æ c il io C y p r ia n o ] Hanc inferiptionem accepimus ex eodem codice faiidli
Remigii. Eam vero ob earn in primis caufam pofuimus quod ex ea difeamus formam
feribendi illorum temporum. Nam haud dubiè inferipta fuit epiftola eo modo quo legitur
in illo veteri libro.
P a s tö s e t s a g in a t o s ] Suprà in epiftola ad Donatum pag. 3. Impletur in
fuccum cibis fortiori bus corpus, ut faginatiis in panam cariiis pereat. Mos olim erat, ut annotât
Hofftenius ad adta fàndtarum Perpetuæ 6c Felicitatis, eos qui vel poenæ caufà ad
gladiatorium vel venatorium ludum dati eflent, aut fponte fe iiftiem addicerent, faginari
priùs à magiftris ludi, ut habiliores ac valentiores producerentur. Apud T . Livium lib. f
feriptum eft faginare plebem populäres fuos ut jugulentur. Tacitus in libro fèçundo hifto-
riarum : Ibi militibus Vitellius paratos cib»s fr gladiatoriam faginam dividebat. Hieronymus
in libro fècundo adversùs Jovinianum : athletas , quorum vita fr ars fagina eß>
Q. Curtius lib. 9. lntererat epulis Dionyfius Athenienfis pUgil no bi lis fr ob eximiam virtvp
tem virium à rege promotus fr grams. Invidi malignique increpabant per feria fr ludum fagl'-
fiati corporis feaui inutilcm lelluam. VideCaffianum lib. <$.cap .7. de inftitutis renuntiantiumr
T 11 ij