de fignificatis diebus quibus martyres exceflerant. Quod fané facile fieri poteft abfque ufu
notarum. Quare non bene ex hoc loco collegerunt Angli munus defcribendi a<5ta mar-
tyrum concreditum fuifle Tertullo in perfecutione Deciana. A n vero Cyprianus fcierit
artem notariam, aliis examinandum relinquo. Alius Tertulli diaconi ecclefiæ Romanæ
mentio extat in nova noftra colledione Conciliorum pag. 14-64. tempore Symmachi
Papæ. Eadem porro tempeftatc vivebat alter Tertullus civis Romanus, qui filium fiium
Placidum tradidit in difciplinam fàncfto Benedido.
Ï M M O R T A L I T A T E M ] Codex Fuxenfis, ad immortalitatis gloriofit palmam mortis
cxitu tranfeunt. Salluftius in Jugurtha : Etenim nemo ignavia immortalis fa ä u s.
A d A C T I ] Ita plerique libri veteres 6c editiones. Morellius pofuit adjeäi. quamlec-
tionem ego inveniin libro Gratianopolitano. Angli fcripferunt vidi ex fide codicis Bod-
ieiani. Eandem ego ledionem reperi in feptem codicibus antiquis. Et tarnen præfero
veterem.
P a u p e r i b u s ] Vêtus codex Remigianus habetfratribus.
E P I S T O L A X X X V I I I .
HÆ C epiftola primümprodiit in editione Manutiana. Du o porrö vetera illius exem*
plaria habuerunt Angli, unum ex bibliotheca Vaticana, aliud ex Bodleiana. Ego
iilam contuli cum quatuor antiquis ; quorum unum extat in bibliotheca Ikndi Dionyfii
Remenfis, aliud, quod fuit olim collegii Fuxenfis, extat nunc in Colbertina, tertium in
mea. Quartum habui ex urbe Gratianopolitana.
A d d i t a m e n t o ] Codex Fuxenfis, exercere addidit tarnen tanquam ß ia fa tis eße
deßderia. Meus, exerceret, addidi tarnen tanquam fu a fatis effient.
A c c e s s e r a n t ] Codex landi Dionyfii, arceßfebantur.
I n m o r t e ] Ita veteres libri. Manutius, Morellius, 6c Pamelius maluerunt in monte.
Ita etiam A n g li, tamenetfi moneant in codice Vaticano fcriptum eile in morte. Nefcio
autem quem iftic montem apud Carthaginem comminifcatur Pamelius. Et tarnen Ri-
galtius multüm approbavit ejus opinionem. Vide quæ idem Rigaltius de monte Bellonæ
fcribit in addendis ad obfervationes iuas in Tertullianum pag. 127. Baronius anno 254..
legit in monte , 6c hinc repetit originem Montenfium five Donatiftarum. Vide notas
noftras ad caput 11 . Ladantiide mortibus perfecutorum 6c ad ada purgation is Cæciliani.
A u g e n d u s ] Hic homo confundendus non eft cum Augendo confeffore cujus
mentio eft in epiftola 48. pag. 62.
C a r t h a g i n e m ] Fuit nuper vir quidam dodus 6c eruditus qui locum iftum exif-
timans efle menclofum cenfuit hanc vocem efle amovendam ab hoc loco 6cfcribendum
elfe Romam. Et fànè argumenta ejus ita fortia fimt 6c valida ut neceflària videatur hæc
emendatio, quamvis omnes editiones 6c omnia vetera exemplaria, ut iplè annotat 6c verum
eft , habeant Carthaginem. Quæ fententia hinc quoque confirmari pofle videtur
quod epiftola ifta fcripta eft in initiis fchifmatis Feliciftimi, qui de Romano itinere cogi-
tabat, ut in epiftola 55. pag. 85. docet Cyprianus. Et ideo operæ pretium videbatur
ilium prævenire 6c admonere clerum Romanum ne fe decipi ac falli fineret fraude 6c
perfidia hominis fcelerati.
E P I S T O L A X X X I X .
Ha n c epiftolam, cujus duo tantum vetera exemplaria habui, unum ex bibliotheca
mea, aliud ex urbe Gratianopolitana, primumprodiit ex typographia Manutii. Va-
riae fimt autem opiniones ad quem vel ad quos fcripta fit. Ego non dubito quin fit Cal-
donii reddentis Cypriano rationcm eorum quae ab eo 6c aliis vicariis collegis füis gefta
fuerant adversus Feliciffimum 6c focios ejus. Itaque optima eft ledlio librorum qui ha-
bent debuißi. Solus enim Caldonius fcribit nomine fuo 6c collegarum fiiorum. Arbitror
autem litteras fcriptas ad clerum Romanum habuifle aliam formam 6c expücafle latiüs,
ut par erat, caufam Feliciffimi'addita porro fuifte nomina eorum qui fe Feliciffimo
junxerant, uti Cyprianus praefcripfèrat. Hanc meam opinionem connrmat codex Bod-
leianus ab illuftriftimo epifcopo Oxonienfi laudatus, in quo epiftola ifta dicitur fcripta
ad Cyprianum. Caetcrüm aflentiri non pofTum iis qui putant illam efle tabellam publicè
affixam 6c propofitam in ecclefia Carthaginenfi. Eft enim certö epiftola Caldonii. Iftud
tarnen non impedit quin aliquid fimile publicatum fit in ecclefia.
E x t o r r i b u s J Veteres libri 6c editio Manutii iftic 6c paulö poft habent exto rren -
tib u s. Quse ledlio confirmari poteft ex iis quae obfèrvata fimt fupra ad epiftolas 14.. 6c 18.
S a r c i n a t r i c e m ] Salmafius ad fcriptorés hiftoriae auguftae pag. 4.08. fcripfit
fa rcin a tricem , fortè errore typography Nonius Marcellus : S a r cin a tric is, n o n , u t q uidam
v o lu u t, fa r fitr ic is , q u a fi a J a rc ien d o , f e d m agis a fa r c in is , q u o d p lu rim um v efiium fu m a n t.
Varro on os lyra s : H om in es ru jlico s in v in dem ia in con d ita ca n t a re fa r c in a tr ic is in m a ch in is.
A n n o t a t i o n e ] id eft fiibfcriptione. Vide novam noftram colledtionem C o n ciliorum
pag. 1011. 1090.
D e b u i s t i ] Ita editio Manutii 6c libri veteres. Morellius 6c Pamelius pofuerunt d e-
b u ijlis , itemque editio Anglicana. Sed ifta ledlio non eft bona. Epiftola enim eft Caldonii
fcribentis, ut dixi, nomine fiio 6c collegarum fiiorum ad Cyprianum. Rigaltius,
tamenetfi pofuerit in contextu d e b u ijlis , in obfèrvationibus cenfet legendum efle d e b u ijli.
B u d i n a r i u m ] Vetus libermeus habet budianarium. A t Salmafius in loco mox
laudato cenfèt reponi debere butinarium a voce Graeca jSovriva apud Hefychium, 6c inde
didlum butinum, quod acetabulum fignificaL Si ea conjedlura eflet certa, facilè amplec-
terer opinionem Salmafii, cüm Quintilianus lib. 1. cap. 4.. fcribat quandam cognatio-
nem efle inter litteras t 6c d ,z .c propterea facilè exiftimarem Cyprianum heic loqui de
artifice acetabulorum five lagenarum. ut interpretatur Cangius, id eftparvorum vaforum
in quibus reponuntur olea, vina, 6c alia liquida, prsefèrtim cüm voce butina utatur Joannes
Damafcenus a Cangio citatus. Plinius lib. 21. cap. 34.. fcribit, cüm acetabuli men-
fura dicitur, fignificari heminas quartam partem, id eft drachmas quindecim. Illuftrifli-
mus epifcopus Oxonienfis contendit legendum efle iftic apud Cyprianum burdonarium,
qua voce fignificari mulionem ait. Sed haec conjedlura mihi non probatur, cüm nihil
in verbo budinarium extetex quo eafumi poflit, prcefèrtim cüm burdonarii nufpiam re-
periantur apud audlores linguse Latinre.. Si genus illud farciminis quod nos vocamus
bodinos fuiflêt olim in Africa 6c vocabulum accedens ad noftrum vulgare deprehendi
poflet in aliquo vetcri fcriptore, abloluta res eflet. Verüm nihil iftiufmodi reperio.
E P I S T O L A XL .
VI R T I U S ] Ita fcripfi fecutus editionem Manutii, 6c quia ita fcriptum vidi in Pc
multis codicibus antiquis. Quædam editiones 6c quidam libri veteres habent
Briccius. Ifta fimt levioris momenti. Et tamen erant annotanda.
E c c l e s . a dmi n i s t . ] Quidam libri veteres habent ecclejîajlicce difciplina admi-
niflrationi.
P r æ b e a n t ] Codex Fuxenfisproejlent.
Q u or undam pre s b.] Nominantur in epiftola 55. pag. 84.. quam cpnfule.
C on j u r â t i'o n i s ] Agitur heic de caufà Feliciflimi, ut patet etiam ex his quæ
fèquuntur 6c ex epiftola 4.2. pag. ^7. Quantum vero hic & adpresbyterorum quorundam &
Feliciffimi caufam pertinet & c.
V et e rem c o n t r a n o s ] Cüm Pontii diaconi teftimonio conftet quofdam fe
oppofuifle eleèlioni Cypriani, hinc colligi pofle videtur Feliciffimum fuifle ex illorum
numéro , 6c fortafle principem illius faètionis. . .
R é n o v a n t ] Revocavimus antiquam lecftionem, quæ nititur aucftoritate plurium
vetetum librorum. Rigaltius pofuit revocant, quia ita fcriptum invenit in Fuxenfi. Ea
vero leèlio extat etiam in Michaelino 6c in Lamoniano. Cæteri 6c editiones Rigaltiana
antiguiores habent uti nos repofiiimus. Et tamen Angli maluerunt fèqui editionem Ri-
Z z z ij