nis, præfente etiam plebis maxima parte. Nemefianus a Thubunis in hoc conciiio fie loquitur pag.
o 30. de Spiritu fandto : Qttod natum eß de carne caro eß , fr quod natnm efi de Spiritu Spiritus eß ,
.quia Deus Spiritus eß , fr de Deo natus eß. Minus commode editor Oxonienfis illud, de Deo na-
tus e ß , fic explicat, Natus de Spiritu de Deo natus eft. A t dicere debuifTet Nemefianus, de Deo
jiatum eß. Qui mediocriter attendet, hanc hu jus loci videbit effe fententiam, quod ex Spiritu natum
eft, Spiritum elfe, quia Spiritus fandtus, cum Deus fit & ex Deo natus fit five procéder it,
(hæcenim interdum idem fonant) pro fiimma fua poteftate Spiritus eos efficit quos régénérât. For-
tunatus a Tuchabori in eodem conciiio fie loquitur pag. 332. Je fu s Chrifius Dominus fr Deus 120-
ß e r D ei patris fr creatoris filiu s fuper petram cedificavit Eccleßam fiiarn. Euchratius a Thenis pag.
.3 3 3 . Fidem noßram fr baptißnatis gratiam Deus fr Dominus noßer Jeßis Chrtßus ß io ore Apoßolos
docens perimplevit dicens : Ite Sc doceté omnes gentes, baptizantes eos in nomine Patris 6c Filii 6c
Spiritus fandli. Ibidem Felix ab Uthina : Nemini dubitim e ß , ßanäißimi confacerdotes, non tantum
jvojje humanam pmßumtionem, quantum Domini noßri Jefii Chrtßi adorandam fr venerabilem majeßa-
tem. Venantius a Timifi pag. 335. Clirißus Dominus 6? Deus noßer ad Patternproficifeens fponfam
ßiam nobis commendavit.
Quemadmodum de Incarnationis myfterio, fic etiam de acceptis ab incarnato Deo beneficiis
magnifiée fèntiebat Cyprianus. Jamdudum oblèrvarunt eruditi theologi Pelagianorum errores
multo ante a S. Martyre confutatos fiiiflè, eumque Auguftino plurima ad hujus hærefis everfionem
fuppeditaffe. Probe feiebat Cyprianus Dominum aclvenientem iànaflè ilia quee Adam portaverat
ruinera, fr venenaßerpentis antiqua curafTe pag. 237. Hinc baptifmum omnibus omnino neceftà-
rium eftè credebat. Omnes quidem, inquit in libro de Habit, virg. p. 180. qui ad divinum lavacrttm
baptifmi ßmdißcatione perveniunt-, hominem il lie veterem gratia laväcrt ßalutaris exponunt, fr innovati
Spiritu fanüo a ßordibus contagionis antiquee iterata nativitate purgantur. Imprimis autem catholicum
dogma defenditur in epiftola Lix. quam non folus Cyprianus, fed fr cceteri collega, qui in conciiio
adfitérant numero 66. ad Fidum feripfere.. Is nefoio quo opinionis errore fibi finxerat infantes intra
ßecundum vel tertium diem quo nati ßunt conßitutos bapti^ari non oportere, fr conßderandam effe legem
circumcifionis antiquee, ut intra odavum dient eum qui natus eß bapti^andum fr ßmdificandum non pu-
taret. Longe aliud in conciiio omnibus vifum eft, ac univerfi. judicaverunt nullt homini nato miferi-
cordiam D ei fr gratiam denegandam. Porro autem, inquiunt, ß etiam gravißimis delidoribus fr in
Deimi multum ante peccantibus remißa peccatorum datur, fr a baptißno at que a gratta nemo prohibe-
tur ; quanto magis prohibe ri non debet infans, qui recens natus nihilpeccavit ,n ifi quodßecundum Adam
carnaliter natus contagium mortis antiquee prima nativitate contraxit, qui ad remißam peccatorum acci-
piendam hoc ipfo facilius accedit, quod illi remittuntur,, non propria, fe d aliéna peccata. Contra fu-
perba Pelagianorum commenta docet Cyprianus pluribus locis nos quotidie peccare,ut in libris de
Orat. dom. p. 2 1 1 . de Opéré 6c Eleemofÿnis pag. 238. & 24.3.6c lib. 3. Teftim. cap. y4..
Chrifti gratiam innumeris in locis mirifice commendat Cyprianus, qui cum adhuc in tenebris 6c
nodle cæca jaceret, fieri non polie credebat quod Chriftiani docebant, ut quis renafei denuo poffet,
utque in novam vitam lavacro aquee ßalutaris animatus quod prius fuerat exponeret, fr corporis licet
manente cojnpage, hominem animo ac mente mutaret, ep. ad Donat. Sed huncerrorem fimul cumaliis
vitiis 6c erroribus depofuit, 6c Chrifii gratiam eo libentius deinceps prædicavit, quo pertinacius re-
jecerat. Videri polfunt quæ in hanc fententiam differit in epiftola ad Donatum. Probat in Exhort,
mart. p. 167. ex pluribus Scripturæ teftimoniis timendas non eße injurias fr poehas perfequutiomim,
quia major eß Dominus adprotegendum, quant diabolus ad impugnandum, vid. p. 262. 6c 268. 6c2rj2.
In ep. IX. martyres hortatur ad conftantiam, quia major eß qui in nobis eß quam qui in hoc mundo,
nec plus ad dejiciendum poteß terrena poena, quam ad erigendwn tut ela divina. Plura vide in eadem epiftola,
6c in ep. lv. p. 88. Hue referri poflunt plurima alia Cypriani principia; velut cum docet vi-
tfloriam à Deodari p. 79. Deum vitftores fua dignatione facere 162. 285. Deum remunerare in nobis
quidquid ipfe præftitit, honorare quodiplè fecit 160. Noftrum nihil eftè 307. neminem fibi quid-
quam afllimere debere 212. Totum Deo dandum, ibid. Evolvendus imprimis liber de Oratione
dominica, ubi docet orandum ut fiat in nobis voluntas De i, ut Dei voluntas fiat in corpore 6c fpiri-
tu, ut facere polïïmus quod Deus vult : ut in illis non credentibus fiat voluntas Dei, quemadmodum
in nobis per fidem noftram voluntas Dei fa<ftaeft; opus enim eftè Dei voluntate ut in nobis fiat voluntas
Dei: ut qui in baptifmo fanélificati fumus, in eo quod eftè ccepimlis perfèveremus : ut ftin-
(ftificatio 6c vivificatio quæ de Dei gratia fumitur, ipfius proteèhone lervetur.
V I T A
V I T A S A N C T I C Y P R I A N I
N U N C P R IMUM A D O R N A T A -
MA G N UM Chriftianae religionis lumen Cyprianus, quandiu in Ecclefiamicuit, magna pars fuit
earum rerum quae tunc geftae fuerunt. Quamobrem fiipjieditat ejus vita ampliflimam difle-
rendi fegetem, ac toto volumine opus eftet, fi rerum ad eum pertinentium 6c genus 6c modos per-
fequi, fi edita fingularum virtutum exempla oculis fiibjicere, fi eximios animi lenfiis ex epiftolis 6c aliis
feriptis, in quibus illius mores mirifice depinguntur, eruere inftituerem. Sed non eft hujus loci ejuf-
modi pertradlatio, nec mihi propofitum fic de Cypriani rebus diflerere, fed tantum eas ordine ex-
plicare, ac ipfa etiam Icripta temporibus notare. Nam cum haec elucubratio conjuntfte cum landti
Martyris feriptis prodeat, neceflaria non eft longiorum teftimoniorum appofitio, quae quifque poteft
ex ipfo fonte haurire; variifque fuperledendum ob/ervationibus, quae forte non eflent omittendae,
fi S. Cypriani vita feparatim ab ejus operibus in lucem ederetur.
I. D e S . Cypriano nondum C hrißiano. D iflinguendus eß a Cypriano Antiocheno.
CYPRiANUMin Africa natum efte nemo diflen -
tit, Carthagine ortum Prudentius & Suidas exi-
ftimarunt; fed cum S. Martyr hoc beneficium Cartha-
gini acceptum non referat, led tantum dicat ep. x xx vi.
Ubi enim mihi aut melius poffit eße aut leetius, quam illic,
ubi me Deus credere voluit fr crefcere, alia eum patria
videtur in lucem extulifte. Vocabatur Thalcius Cyprianus,
ut patet ex lententia Proconfulis, 8c epift.
lxix. Quinetiam adlciverat fibi Cceciiii nomen, tefte
Hieronymo, ut gratum animum 6c amorem in pre-
fbyterum Cascilium, cujus opera ad Chriftum conver-
lus fuerat, hoemönumento teftaretur. Pontius diaco-r
lius qui Cypriani vitam feripfit, res ab eo ante con-
verfionenj geftas minus dignas efte judicavit quas lit-
teris mändaret. Itaquehax illius vitas pars inoblivio-
ne & tenebris jacet; nec quidquam certofcimus, nifi
eum Rhetoricam fumma celebritate docuifle, nec iis
caruifte vitiis, quas cum fimulacrorum cultu & Chri-
fti ignoratione conjun<5la efte folent. Mutatifunt jn-
(catores, inquit Auguftinus Jferm. 3 1 1. p. 125 2. mu-
tati ßmtpoftea etiam plurimi fenatores,mutatus eflCypria-
iius, cujus hodie memoriam frequeiitamus.... Ipfi feribit,
ipfe teßatur cujus vita fuerit aliquando, quam nefaria,
• quam impia) quam improbanda ac detefianda. Nequa-
quam tarnen in Cyprianum noftrum conveniunt,
quasapud GregoriumNazianzenum de Cypriano ma-
gicis artibus ante converfionem dedito iegimus in
•orat. 1 8. Perfpicuumeft hasc ad Cyprianum Antio-
chenum relpicere, quern Gregorius cum Carthagi-
nenfi confundit, unam ex duabus perfonam effingens.
Sed tarnen quia eruditus Oxonienfiseditor unum ex-
ftitifle Cyprianum contendit, & quas de Antiocheno
feruntur in fabulis numerat, &ad res Carthagi-
nenfis ornandas compofita fuifle pronuntiat, non
inutile videtur rent explorare.
Illud 1.° negari non poteft res geftas Cypriani
Antiocheni vetuftiffimis monumentis proditas fuifte.
Ilium Eudocia Imperatrix eximiis verfibus, tefte Pho-
tio Cod. 1 84.. celebravit. Opus in tics libiQS divifum
erat; quorum primus Juftinas converfionem & invidiam
ä dasmonibus. virginitatem, ac ipfius etiam Cypriani
poll artis magicas facinora mirabilem convcrfionem,
baptifinum, oftiarii munus, miracula, ac tandem
epilcopatum continebat. In alio iple Cyprianus even-
tuum fuorum feriem texebat, & magicas artes quibus
8c fefc iple 8c alios in varias formas mutaverat, perc-
grinationes, ac tandem nefarias artis faftidium, 8c ani-
mum ex defoeratione, quam conlcientia lèelerum in—
jiciebat, ad fpem milèricordiæ divinæ opera Eufebii
revocatum narrabat. In tertio denique martyrium Juftinas
8c Cypriani delcriptum erat. Hasc autem Eudo-
ciam non ad artis licentiam, led ad hiftoriæ fidem
Icripliftè perfpicitur, turn ex Gregorio Nazianzeno ,
qui Icriptam ab ipfo Cypriano Icelerum Confeftionem
citât, & eadem ac Eudocia de illo commémorât, orat.
I 8. turn ex triplici monumento, quod eruditi anti-
quitalis, indagatores domnus Edmundus Martene &
domnus Urfinus Durand in fuo Anecdotorum the-
fiuro ediderunt, nempe Converfione Juftinas 8c Cypriani
, Confeflione cjufdem Cypriani, ac utriulque
Paftione,Sic cum Eudociæ verfibus conlèntit triparti—
turn illud opus, ut minime dubium fit quin illius ma-
nibus tritum fuerit. Quis ergo eum numquam exfti-
tifte fibi perfuadeat, de quo exilant monumenta illius
temporis, quo vixiftê dicitur, pene æqualia? Fabulas
in remotis ætalibus latebras quærunt, nec quilquam
tarn inepte mentitur, ut quas nemo vidiftè fe aut au-
diviflè meminit, ea nuper in clariflima luce 8c omnium
oculis eveniflè fingat. Porro fatetur iplè Fellus,
cui tarnen hacin re non omnino aflentior, Confeftionem
Cypriani ante Conftantini tempora Icriptam
fuifte, id eft, circa illud tempus, quo perfuinftus marty-
rio creditur, nempe fub Diocieliano 8c Maximiano ,
ut teftalur Eudocia. Præterea ante hoc opus leripta
fuerant aéla Juftinas 8c Cypriani., ut difciinus ex li-*
bello de utriulque paftione. 2.0 Credibilé non eft ejufi
modi monumenta ad res Cypriani Carthaginenfis ornandas
fieftafuifte, in quibus nihil erat omnino, quod
Cypriano Carthaginenfi aptari poftêt; non tempus,
non locus martyrii & epilcopatus, non res geftae &
peregrinationes. 3.0 Si nullusexftiliftèt Cyprianusille
Antiochenus, qui cum Juftina paftus Nicomediae dicitur,
quomodo de utriulque nomine dies feftus fie-
culo quarto in ióca Nicomedi* vicina induci, que