galtii, nullum interim iftius fuse opinionis teftimonium referentes ex libris veteribiis,'
immo plura adducentes in favorera antiquarum editionum. Reinhartus quoque retinuit
editionem Rigaitii.
I g no s c e n t i b u s ] Inuno codice Anglicano fcriptumcftignorantibus. Quoetiam
modo in margine libri fiii impreffi fcripfit Nicolaus Faber.
P e p e n d e r u n t ] «Non admonerem omnes antiquas editiones 6c omnia ferè vetera
exemplaria præferre hanc ledtionem, nifi Rigaltius edidiffet rependerunt. Quæ fànè ledlio
nititur audloritate codicis Veronenfis 6c illius quem habui ex monafterio findti Eligii
Attrebatenfrs.
U l t r o ] Codex fandti Arnulphi habet Ipfi.
C o n t r a s a c e r d o t iumj In uno codice Vaticano 6c in Lamoniano legitur
ddversus difpofitionem Domini & contra facerdotium D e i. Ubi admoneri convenit hanc
ledtionem non reperiri in codice Thuano, neque in Foffatenfi, in quibus Angüdixerunt
earn extare.
S ub r u e r e n t ] Ita omnes libri veteres 6c editiones Rigaitiana antiquiores, fi très
priores excipias, in quibus legitur obruerent. Solus ex codicibus à me vifis Fuxenfis habet
fubvertcrent. Scio tarnen ita quoque fcriptum fiiifTe in Veronenfi. Verum alia ledtio mihi
magis placet, earn porro liquet adjuvari ex ledtione antiquarum editionum.
G r a c i l i a ] In codice Veronenfi & in uno Anglicano fcriptum eft fragilia. Sic
etiam fcripfit Nicolaus Faber in margine libri fiii impreffi. In codice Lamonii legitur
gracilium, tanquam ft iftud referendum effet ad fratres.
C l e r i c i s u r b i c i s ] id eft Romanis, quia Urbis vocabulo olim intelligebatur
Roma gentium domina, ut ait Quintilianus lib. 6. cap. 3. 6c lib. 8. cap. 12. Optatus lib. 1.
Zephyrino urbico, ôl lib. 2. nrbica commoratio, Sc apud Vidlorem Vitenfem lib. 1. cap. 8.
urbici captivi.. Vide Fleriberti Rofweydi notas in D . Paulinum pag. 74.5. In præfatione
fymboli editi in concilio Toletano primo legitur cumpracepto Papa urbis Roma Leonis.
A t in tribus antiquiflimis 6c præftantiffimis codicibus manufcriptis, uno illuftriffimæ ec-
clefiæ Lugdunenfis, altero qui fuit Leidradi archiepifcopi Lugdunenfis,&cenfetur nunc
in bibliotheca Seguieriana, tertio bibliothecae Colbertinæ, in quibus continetur vetus
colledtio canonum fadta, 11t opinor, paulö poft concilium Toletanum duodecimum, in
tribus inquam codicibus illisdeeft vox Roma, 6c legitur fimpliciter cum pracepto Papa Urbis
Leonis. Extat Hieronymi epiftola ad Paulumurbicum, quæ incipitNudiustertius, 6c in
epiftola Auguftini ad Cafiilanum legitur fermonem cujufdam urbici. Äpud Burchardum lib.
3 .cap. 226. Juonempar. 3 .cap. 270. 6c Gratianum dift. 2. deconfecrat. reperitur quod-
dam decretum ex concilio urbico quod fic habet : In altari in quo epifcopus Mifiam celebra-
y it, presbyter eodem die aliam celebrare non prafumat. quod etiam reperitur in canone de-
cimo fynodi Autiffrodorenfis fub Aunachario. Et tarnen non femper verum eftvocabu-
lum urbici fignificare civem Romanum. In epiftola quippe Evodii ad Auguftinum civis
quædam cujufdam oppidi Africæ vocatur urbica id eft civis illius loci : S ed ecce p ofl biennium
quadam vidua honefla urbica de Frigentibus.
T ra ns m a r e ] id eft Romam. Inde appellationes tranfmarinæ poftea vetitæ in codice
canonum ecclefiæ Africanæ, 6c ut epifcopi Africæ trans mare non proficifcantur
nifi conftilto primæ fèdis epifcopo. quod 6c ipfum confirmatum eft à Papa Innocentio.
Etiam tranfmarina judicia prohibita. Vide codicem canonum ecclefiæ Africanæ cap. 23.
25. 56. 94.
Q uem t a n t o a m o r e ] Codex fàridli Eligii Attrebatenfis, quem tanto honore
& amore fecißis. Fuxenfis, tanto ardore, pari dolore. Ubi videtur legendum pari honore.
Vide Pontium diaconum ubi agit de eledlione Cypriani.
V i d e a t u r ] Codex Lamonii videamur.
P a c i ET t r a n q . ] Omnes ferè libri veteres habcnt pacem & tranquillitatem'.
C a n c e r ] Duo libri veteres præferunt cancerem, alii quatuor cancrum. Michaelinus
cancerutn vel cancrum. Ego retinui vulgatam ledlionem, quam plerique codices exhibent
, quia locus ifte ita vulgo citatur.
S u p e r p e t r a m ] Veteres editiones 6c x v i i. libri veteres ita fcribunt. Manutius
pofiiit Petrum. Atque earn ledlionem retinuit Pamelius, teftatus tarnen aliam reperiri in
codicibus antiquis. Hinc propagata eft in pofteriores editiones, etiam in Anglicayam.
Sanè
Sanè vertun eft quod adnotat Pamelius alibi frequentiffimè Cyprianum dicere ecdenam
efïè fundatam fuper Petrum, adeoque mirum non effe fi etiam iftic eo modo loquatur.
Ego non difputo an ecclefia fundata fit fuper Petrum. Id enim fcio fenfiffe Cyprianum,
Sed aio iftic retinendam effe le&ionem quam major veterum librorum numenas 6c veteres
editiones prafferunt. Petram quippe fuiffe Chriftum 6c fliper hanc petram fundatam
effe ecclefiam nemo ambigit; Qua de re vide quae notamus infra ad librum de uni-
täte ecclefia;. Casterum ex prava ledione quae irrepfit in hunc locum potuit audtor epi-
ftolae fecundae Pelagii II. ad epifcopos Iftriae accepiffe quod fcripfit, qui cathedram Petri,
fuper quem fundata efi ecclefia, deferit.
In t e r f i c i e tu r ] Fïaec vox deeft in antiquis editionibus 6c in omnibus antiquis
codicibus quibus ufus fum. Scio tamenJllam fuiffe in Verönenfi 6c in Neapolitan© uno;
In codice Lamonii fcriptum eft morieiur, eodem fènfii. In uno meo vetere legitur, ut
errare tefaceret a Domino tuo, & catera. Ex quo facile eft colligere addenda fuifle non-
nulla in hoe loco. Itaque cum plura addenda fuerint, non fufficiebat acldere vocem in-
teificietur aut morietur. Erafmus primus fcripfit interficietur. Addendus autem erat integer
locus ex capite 13. Deuteronomii, aut edendus ut exftat in veteribus libris, omifla
voce ilia.
A D omi ni v i i s ] Haec eft ledlio multorum veterum exemplarium 6c editionis
ManutianaSi
P e re ant sibi s o l i ] Nefcio an fit prseferenda ledliouniusexvetuftis codicibus
bibliothecae regiae, in quo legitur pereant illi fo li.
N unc s e c u nd um] Ita editro Manutii 6c feptem libri vèteres. In recentiore Re-
migiano, & fecundum. Malè in Sorbonico nec, in Eligiano non. In antiquis editionibus
6c in fex antiquis codicibus fcriptum eft olim fecundum D ei judicia.
R uina u n a ] I t a x vi . libri veteres 6c editio Manutiana* Veteres editiones 6c triä
exemplaria vetera nabent ruina fua.
N on a c q . sa. v e r b i s ] Sex libri vetefes, rión atquiefcit fanis fermonibuSi Sie
etiam in eclitione vulgata epiftoise fandti Pauli ad Ephefios.
D i scede ab hu j usmod i ] Ita fcriptum vidi in x i v* exemplaribus antiquis^
Reliqua multüm variant;
C ontumaci^e ] Ita etiam epift. 64 päg. i 12. 6c in libro de unitate ecclefiae pag<
202. Vide annotationes Erafmi ad hunc locum Pauli.
N unc EST fr at re s ] Veteres editiones habent. Nutte curanduin eflfratres. Edb
tio Manutiana expunxit vocem curandum. Ea verb deeft in quinque antiquis exemplari-
bus, 6c videtur effe ex gloffemate. •
R e pR/ESENTEr ] Quatuorlibri Veteres habent reprafentem me*
O mnium n o s t r um] In plerifque vetuftis exemplaribus fcriptum eft animi tiofln.
A d fe l i c i s s imi ] Veteres editiones ante Manutianam 6c feptem vetera exemplar
ria prafferunt ad infelicifiimi. Manutius 6c Morellius 6c odlo item exemplaria vetera infe-_
licijfimi. Alia duo vetera, adfelicifiimi.
C onc e s s eRi t ] Codex Fuxenfis, confenferit. ^
M i s e r i c o r d i a m ] Codex Lastienfis, clementiam. Sed poftrema ifta pars deeft in
codice fandti Arnulphi.
Ë P I S T O L A X L I .
F R A T E R C A R I S S IM È ] In ilia chriftianorum fimplicitate quæ primis eccle-
fiæ fæcülis vigebat, chriftiani omnes> etiàm epîfcopi ,■ inter fe fè mutuo vocabanC
fratres, nullo diferimine inter epifeopum Romanum 6c cæteros, uti notavit Erafmusaa
epiftolam 52. 6c nos quoque diximus in notis ad epiftolam Gregorii Papæ IV . apua
Agobardum. Sequentibus fæculis iftud mutatum eft, 6e jamdiu invaluit ut Romanus
epifcopus cæteros appellet fratres, ilium epifcopi vocent patrem. Et tamen Joannes
Launoius Dodlor theologus Parifienfis referens in hiftoria collegii NaVarræ pag. y 3 9;
epiftolam Gerardi Macheti epifcopi Caftrenfis ad Ægidium Laqueatorem ,• vulgo Là
% SP
Pag. ƒ/;
Pag f f l