Pag. 228.
N o s t r a v o c e ] C o d e x V c ro n cn fis , non noßra voce fed operatione. 1 M i t A RI p o s s i n t ] Quamvis lui:c I cd io conftans (it in omnilnis vctcribus libris
& in omnibus cd ition ibu s , ctiam apud M in u c iu n i, puto tamcn voeem poffmt non con-
g iu c rc huic lo co & reponendam eile «Kam quæ fignilicct paganos timudic ne cogcrcn-
tur vsl'impcîletemûï; imitari chriftianos. Ni(i (i vo x ilia tollenda eft ab b o e lo c o , ut Ic-
gatur Jimpliciter, tie cognitos out imitari am damnare non poßint. Seneca cp ift .7 . Neceffe
ejl am imitates out odcris.
R E X V. E. A P I B u s ] Hieronymus in cpiftola ad Rufticum monachum : Etiam
muta animalia ir ferarum greges dudores fiqiuwntr jtios. In apibus principes finir. Varna
lib. 3. cap. 16. de re ruftica : Regem fount fcquuntnr quociwque it , & feffum ftiblevant,
ir ft acquit volare, fiiccollatit. V id e L a d an tium lib. 3. cap. 10. Scnecam lib. 1. dc d e mentia
cap. 9. Ovid ium lib. 3. (iiftorum, &. D io n cm Cb ryfoftomum orat. 4. & 48.
T h e b a n o r . G e r m a n i t a s ] V id e Rigaltii oblcrvationes ad Minucium
pag. 1 89.
I n c L u d a t ] Ita omnes vetercs editiones & omnia vetera cxcmplaria , Pilhoeano
& Mctenli exccptis, in quibus feriptum eft includam. H an c led io n cm prætulit Manutius,
& alii poft eum. In B e c c en fi feriptum eft includatur. In F u x cn f i, intra imam adiculam
vim tantes majeßatis concliidi eeßimas. Sane apud Minu cium legitiu , intra unam esdieu-
lam vim tanta majeßatis inc/udim. Sed illic alia eft con ftru d io verborum. Novatianus in
lib ro de trinitate cap. 6. nee tarnen Deus intra taliemaculum clufus continents. C ic e ro lib. 2.
de legibus : Patern delubra effe in inhibits nofco ■; nec feqttor magos Perfarum , quibus
audoribus Xerxes inßammaßi tenp/a Grades dicitur, quod parietibtts inchtdcrent deos, quitus
omnia de bereut eßi patentia ir libera, quorumqite hie mundtis omnis temphtm effet &
domus. Tac itu s ita de Germanis fcribit : Ceueritm nec cohibere parietibus deos neque in
uUam hiimani oris fpeciem aßimilare ex magnitudine cccleßium arbiiraniur. Æliu s Lampri-
dius in Alexandra Severe : Adriamts templa in omnibus civitatibus fine fiimdachris jufferat
ßeri. San du s Auguftinus lib. 8. confeff. cap. 2. Ergo parictes faciunt chrißianos.
D e u s n o m e n e s t i l l i ] Infra lib. 2. teftimonior. cap. 7 . ex I/aia : Ego Dominus
Deus, hoc mihi nomen eß. E t in pfàlmo 6 7 . Deus nomen illi.
D ei v o c a b u l u m ] Pamelius poftiit Deus. S ic etiam Rigaltius & editio A n g li-
cana. A t omnes ferè libri vet^res , editiones Manutii & Morellii habent Dei. Q u o d
certè melius effe facilè animadvgrtet qui rem attenté confideraverit.
I n n o s t r a d e d i c a n d u s ] L ad an tiu s cap. 23. de ira D e i : Sit nobis Deus
non in templis fed in corde noßro- confecratus. Idem lib. 5. inftitut. cap. 8. ait D e i tem-
plum n on eflè in lapidibus aut lu t o , fed hominem ipfum, qui figuram D e i geftat.
J u d æ i s p r i m o « ] Tertullianus in apoiogetico : Judccis erat apud Deum gratta
ob inßgnem jußitiam & fidem priginaHunt audorum.
N e-g l i g e n t e s ] Multùm variant in h o c lo c o vetera exemplaria. Eo rum nonnulla
& veteres editiones habent négligentes dtfciplina fuperbi poßmodum fa ß t. A lia omittunt
vo cem négligentes ,& vo cem fuperbi, habent autem tantùm & indifciplinati poßmodum.
Fuxenfe , fed illi négligentes difciplinam poßmodum inobedientes faßi.
M o l t o f i d e l i ö r e s ] T ertufliànus in apoiogetico loquens de J udæis, qui
culpa fua amiferant gratiam D e i , cùm cæli & foli fui extorres ef fent, ait fondas voces
illis prænuntialfe tui fiib extremis curriculisfitculi ex omni genre ir populo & loco cultores
fibi adlegeret Deus multbfideliores. L a d an tiu s cap. 4 3 . ep itome s , aliam fibi plebem fide-
liorem de extern gentibus congregaret. Plures libri veteres & editiones heic apud Cypria-
num præferunt multo meliores. In Fuxenfi leg itu r , multo meliores obfequio & fide fortio-
res. In B u rgu n d ic o, in T o rn a c en fi, & in Gratianopolitano , multo melioris obfequii é r
fidei fortioris. A tq u e ita (e legiflè in antiquo exemplair teftatur Rigaltius in obfervationi-
bus fuis ad apologeticum Tertulliani. A lii tres an tiqu i, multb fidelioris ir melioris obfequii.
T u ro n en fis , multb fideifortiores. Carnotenfis, multb faciHores. A t fe/iciores profit-
ciliores feriptum eft in cod ice fon d i Armtlphi.
Q u am a c c e p t a m ] C o d e x Fuxenfis., qua ir accepta Judai ir ctmtemta ma-
jefiate ejus perdiderimt indulgentiam. Jgitur ob ißius grades difciplinam arbiter ire. In1 c o dice
fon di Arnu lph i & in Be ccenfi défunt ifta , quam acceptam Judai contemtis religionl-
bus perdidtffent ■
Ï Ï L l f e
. N o t x . a o C y p r i a n u m .
^ I l l u m i n a t o r e t d o c t o r ] V id eT ertu llian um lo como x lau d a to .
G a r n e m S p i r i t u s ] Ita Rigaltius in prima fini libri iftiuseditione emiffà curn Mi-
nucio Felice, atque ita habere ait vetuftiora cxcmplaria. Nonnulli velc'res libri & vulgatæ
editiones habent, carttem Spiritu fonda coopérante induitur. D e e d illud coopérante in libra
Beccenfi. Codices Remigianus, Divioncnfis, rcccns V id o r in u s & unus Regius habent,
came Spiritu fanßo indititur. Sic ctiam emendatum eft ex libra veteri in margine editionis
Lugdunenfis anni 1544. Sic etiam feriptum erat in libra Flori. C od ex antiquus Sanger-
niancnfis optimæ notæ fie habet : Gaine Spiritus fondus induitur. Q u am feripturam Pa-
inciius reperit in quatuor mil'. Erafinus rctinuit vulgatam lcdio iiem, fed in margine po-
(iiit, rww/e/« Spiritus fondus induitur. Præfcrcnda hæc le d io , turn quia rtititur vcteribus
libris, turn quia vox ilia coopérante videlur elle gloflcma. Eft autem antiquis Patribus familiäre
Chriftum vocare Spiritulti fàndumi Hermas lib. 3. fimilit. y. fie loquitur de
Chrifti corpore; Hoc ergo corpus, in quod indudus eß Spiritus fandus. Juftinus Apo*
log. 2. Spirimm ergo ac virtutem Dei nefas eß aliud iniclligi, nifi verbum, ire. Irenæus
lib. 5. cap. 1. poflquam dixit, Spiritus fandus defeendit in Mariam, ftatim fubjicit ;
Verbum Patris & Spiritus Dei adimitus antiques fuoßantia plafmationis Ada viventem &
perfedum effecit hoininemlTertuilianus lib. de carne Chrifti n. 18. Sic denique homo cum
Deo, dum caro hominis cum Spiritu Dei. Plura vide apud dodiflimum Petrum Couftant
monachum Benedidinum in prsefatione ad opera fandi Hilarii epifeopi Pidavienfis S. 5 7 .
Cæterum heic addo theologos fcholafticos difputare an Spiritus fandus dici poflit pater
Jefu Chrifti. V ide T h om am d c A rgentina lib. 3. did. 4 . art. 4.
S c i e b A n t e t JUDÆl ] Ifta & quæ fequuntur ferme fiimta funt omnia ex capite
12. apologetici Tertulliani.
S a p i e n t i æ ] In codice Burgundico feriptum eft infipientia coedtate multati.
C r e d . h o . t a n t u m ] Rufinus in pfal. 2. de Chrifto adverfitm Judæos : Quia hwte in
carne humilem.videront , foperbo corde ir cceco contemferunt. Item in plal. 13 . Conteinßßishu-
inilern advetititm filii Dei.
V i n c t u s ] Hanc led io n em , quam puto eflfe m d io rem, exhibent novem libri veteres.
A lii quidam habent jrndus. Unus vêtus & quædam veteres editiones habent vidât.
Q u o d oftendere poteft feriptum fuiffe vindus; fed poftea emendatum eft antiquitus ut
|egi deberet vidas. Videtur itaque ea le d io melior effe qüæ habet vindus, tanquam ft
Chriftus difeipulis fuis apparuiffet cum fafeiis & inftitis in quibus corpus ejus pofitunl
fuerat in fepulchro, cum findone in qua Jofeph ab Arimathæa corpus illius inVolverat.
N am & incredulis oftendit manus fitas & pedes in quibus impreflà erant figna clavo-
rum, quæ oftendit etiam T h o m s incredulo, ut qft in capite 20. evangelii fecundum
Joannem. T *
A d d i e s q u a d r a g i n t a ] Iftud eft certimmum; & non admotterem, mb vidillem
in capite 4 7 . epitomes La d an tii feriptum eflfe quinquagefuno die in editione Pfaffii. Nam
& ipfe Ladantiu s lib. 4. cap. 2 1 . pofuit quadraginta.
I n c æ l u m s u b l a t u s ] Nulla iftic mentio defcenfusChrifti ad inferos. Sed C y -
prianus in libro fecundo T eftimoniorum h o c dogma commémorât, illudque probat ex te-
ftimoniis veteris & noVi T eftamenti. Sic enim habet caput vigefimum quartum : Quod a
morte non vinceretur, nec apud inferos remanfurus effet. E t caput vigefimum quintum .
Quod ab inferis tertio die refurgeret. Quamvis autem idem dogma ftriptores Cypriano an-
tiquiores fimiliter prædicent, in nonnullis tarnen fymbolis non videtur conceptis verbis
fuilfe expreflum, quia defcenfus ad inferos fatis videbatur indicari, cum Chriftus fepultus
diceretur. Hin c Ruffinus in expofitione iff fymbolum: Sdendumfane eß, inquit, quod m
eccleßa Romance fymlolo non habetur additum, defeendit ad i nferna, fed neque inOrientis ec-
clcfiis habetur hic fermo; vis tarnen verbi eadem videtur effe in eo quod fepultus dicitur. E x quo
facile colligitur non re d e reprehenfum fuiffe Rufinum ab Henrico V ito Oofthovio in
libro de defcenfu Chrifti ad inferos. Rufinus en im , qui alibi non uno loco feribit Chnftum
defeendiffe ad inferna, non ait Chriftum non defeendiffe ad inferos, fed tantum defeendit
adinfema non haberi in fymbolo ecclefiæRomanæ neque in Orientis ecclcfiis. Etiam ævo
Innocentii papæ IV . deerat in fymbolo quod Catholicus Jacobitarum ad eum mifit ut
probaret fe teuere fidem ecclefiæ Romanæ. Editum illud eft ad annum 12 4 7 . ab Od orico
Raynaldo. V ide Bellarminum lib. 2. de verbo D e i cap. 6. & Rigaitium ad librum Te r tu i-
1 O 0000 O 0 0 0 0 ij