Urbarius 6c Sidônius ad prefbyteros venidènt, affirmantes
Maximum prefby terum ôc confedérem fee urn
pari ter cupere in Ecclefiam redire; placuit Cornelio,
ut ex ipforum ore & confeffione quarper legationem
mandaverant audirentur. Qui cum venidènt & a pre-
fbyteris quæ gederant exigerentur, circumventos fe
edè affirmaverunt, nec quid in iitteris ipforum nomine
per omnes ecclefias miffis inedèt ie fcidè, atque
ut abolerentur 6c e memoria toilerentur quæ præcede-
rant deprecati font. Omni a£tu ad Cornelium perlato,
juffit contrahi preibyterium : adfuerunt epifcopi quin-
que, & re ad deliberandum propofita fententiæ a fin-
gulis diébe, quas Cornelius fuis ad Cyprianum Iitteris
fubjecit. His ita gedis venerunt in preibyterium quatuor
confédérés & plerique fratres, qui iè eis adjun-
xerant, fomrnis precibus deîiderantes, ut ea quæ ante
fuerant gefta in oblivionem caderent. Cum autern
niagnus fraternitatis concurfus faélus fuidèt, una vox
erat omnium gratias Deo agentium, ait Cornelius,
gaudium peéloris lacrymis exprimentes, compleélen-
tes eos quafi eo die poena çarceris fuiflént liberati.
Confcffioresdeclararunt fe Cornelium famdiffimæ Ec-
çlefiæ catholicæ epilcopum agnofeere, confeffi funt ie
impoduram .padés, ac circumventos edè, fed tamen
finceram mentem fuam feinper in Ecclefia fuidè; quip-
pe cum non ignorarent unum Deum edè, unum Chri-
dum Dominum ac unum Spiritum îàmdum, unum
epifeopum in Ecclefia catholica eiîè debere. His rebus
permotus Cornelius Maximum preibyterum locum
ilium juffit agnofeere, cæteros cum ingenti popuii fuf-
fragio recepit, ac omnia remifit Deo omnipotenti.
JHasc autem eadem hora,eodem momento ad Cyprianum
per fcrjpta tranimifit, nempe per epidolam inter
Cyprianicas xlvi. ac Nicephorum acolythum defeen-
dere ad navigandum dedinantem ftatim dimifit. Gar-
thaginenfem ecclefiam lætitia perfuderuntlitteræ Cor-
nelii ; nec dubium quin eas Cyprianus ad cæteras Afri-
cæ ecclefias miferit, ut rogaverat Cornelius, cui re-
ipondit per epidolam xlvii. Scripièrunt etiam con7
feffores ad Cyprianum, eorumque epidola eit inter
Cyprianicas L. His rebondit Cyprianus per epiilolam
LI. Quæautem ex Iitteris Corneliidefumta narravimus,
ea probant non folos confédérés rediiüè. Venerunt cum
illis in preibyterium plerique fratres qui fc eis adjunxe-
rant; quod quidem non videtur de plebe catholica
proconfedéribusdeprecantcintelligi podè.Podeaenim
narrat Cornelius fraternitatis concurfum; quern turn
demum faétum indicat fui dé, cum omnem huncaèlum
populo indnuandum judicavit; difficile ed îà ne, ut
confédérés qui multos auétoritate foa abiiraxerant,
.nullos in redeundo focios 6cimitatoreshaberent. Cor-
zielii verba non aliter interpretatus cd Cyprianus. Quan-
to majus efl gaudium, ijiquitep. xlvji. & in terris pariter
& in coelo fuperconfefforibus ad Ecclefiam Dei cum glo-
. ria fua & cum laude redeuntibus, & redeundi viam cceteris
exempli fui. fide & probatione facientibus ! Hic enim quof-
dam fratres noflros error induxerat, quod fibi communica-
tionem ' confeforum fequi viderentur. Quo errore fublato,
lux omnium peâoribus infufa efl, & Ecclefia catholica nec
fiindi, nec d'mdi poffe monflrata efl. Unde mirum videtur
cur Cyprianum Tillemontius de fob’s confedéri-
wbus ioquutum exidirçiet. Tota /es ab eodeip erudito
icriptore de narratur, quad tino & eodem die tranf
a<da fuerit. Sed tamen ex his Cornelii verbis : Adfuerunt
etiam epifcopi quinque,.qui & hodie prce fentesfuerunt:
duos dies infumtos fuidè patet, quorum prior delibe-
rationem habuit de recipiendis confedéribus; podri-
die vero abiéiuta & perfeèta magno fraternitatis çon-
curili, quæ pridie condituta fuerant.
Indgnem hune evenlum Tillemontius 6c Peariénius
ad menfem Novembrem hujus anni 2 5 1 . referendum
putant, pod concilium Romanum, quod hoc anno
2 5 1 . Cornelius cum lèxaginta epiîcopis habuit
menîè Oélobri, ut placet Pearfonio, yel etiam multo
citius, ut exidimat Tillemontius, ac ante Novatiani
ordinationem. Sed non tam fero quatuor illi confédérés,
aut îàltem ante concilium Romanum rediidè in
Ecclefiam videntur.
Reditus confedérum paucîs diebus diblèquutus eft
novam legationem Novatiani. Novato enim illitic a vo-
bis difeedente, ait Cyprianus ep. xlix. id efl, procéda
& turbine recedente, ex parte illic quies fada efl. Porro
a prima legatione ad hanc novam non multum inter-
ceffit temporis. Nam proflratus virtutibus Dei Nova-
tianus, ut ait Cornelius ep. xlviii. cum Maximus &
Longinus & Machceus fuiffent expulfi a Cypriano ejuf-
que collegis, denuo refurrexit. Quibus ex verbis patet
Novatianum non a Julio menîè ad Novembrem fe-
riatum edè, lèd accepta damna protinus reparare vo-
luidè, midis peritioribus magifque indudriis legatis.
Ergo reditus confedérum, qui novæ legationis pro-
feélionem proxime contingit, non poted in menîèm
Novembrem rejici. Deinde vero Nicephorus ille aco-
iythus , qui utramque epidolam 6c de nova legatione
& de reditu confedérum attulit, non videtur
clericus fuidè Romanus, fed potius ipîè ifle Nicephorus
acolythus, quem Cyprianus Julio exeunte,
vei Augudo ineunte cum Mettio fubdiacono Romam
miîèrat. Sic enim de ilio Cornelius loquitur ep. xlvi.
Heec igitur, frater cariffime, eadem hora, eodem momento
ad te per firipta tranfmifimus, & Nicephorum acolythum
defeendere ad navigandum deflinantem ad vos flatim di-
mifi. Quibus ex verbis patet hune clericum non data
opera a Cornelio midùm fuidè, îèd potius, cum perfects
rebus, quarum cauîà venerat, rediret, îânétum
pontifiçem oblata occafione ufum edè. Hinc jam ei
perferendam epidolam dederat de novis tentamentis
Novatiani, fed minime necedàriam, aut quæ clericum
mitti podularet; fiquidem jam midiis ea de re fuerat
Augendus confedér, nec necedè erat alium podea
mittere qui idem nuntiaret. Porro fi is ed Nicephorus
acolythus, qui cum Mettio epidolam x l ii. Cypriani
pertulit,frudra illius reditus ad menîèm Novembrem
differtur. Parvi refer! quod in Iitteris Cornelii nulla
fiat mentio de Mettio fubdiacono, quocum Nicepho^
rus acolythus profè&us fuerat Carthagine. Nam îimi-
liter Mettius, ut fupra vidimus, in epidola x l i i i .
îolus.nominatur, quamvis focius ei adjunélus edet
Nicephorus.
Quod fpecflat ad concilium Romanum, reditu con-
fèdérum omnino poderius videtur. Nullum prorfus
hujus concilii vedigiumin Iitteris Romam aut Cartha*
ginem miffis intra illud tempus, quod a Cornelii or-
dinationc ad reditum confedérum cfïïuxit. Legati
Caldonius
BaUonius & Fortunate, qui Canhaginem poft N.o-
«tianr brdinationem rediere, non ampltus quam Icx-
C c iin epifeoporum litteras attuferunt. Qujs ergo
fUedit jam turn ordinationem Cornelii in concilio LX.
‘3 ,ircoporumconfirmatam fuiffe, ut fufpicatur Ti le-
Jontius. Prseterea hoc concilium, tede Eulebio lib.
6. cap- 43* decrevit Novatum quidem & eos qui una
■ L ipfo fife infolenter extulerant, & quicumque inhuma-
jfijjiuue & a fraterna caritate alienee ejus opinioni confen-
We preefumfirant, alienos ab Ecclefia habendos effe. At
Xnfedores fic le ante reditum gedere, fie redeuntes
^»cepti funt, ut excommunicati fuide non videantur
Jconcilio fexaginta epifeoporum. Nam fi ab hac fy-
Modo in judicium vocati & excommunicati in fchi-
Snatc obduruident, an dicere potuident circumven-
fbs fe ede & impoduram .pados, ac mentem fuam
§mper in Ecclefia fuide? Quis credat Cornelium fic
Jos recepturum fuide, ut omnia remitteret Deo om-
nipotenti! Non fic agi folet cum hominibus jam ju-
IS ica tis & excommunicatis. Poderius ergo concilium
Meditu confedorum; fed tamen non muito poderius.
fkam graviffimas caufas fuberant, cur cito haberetur,
Buni ut Novatiani partes penitus frangerentur, turn
tit M B caula, qu£e ad concilium rejebta fuerat,
■ X X IV. D e geftis & fcriptts S . Cypriani anno
2J2. ante perfequutionem.
■ Damnatus toto orbe Novatianus non delponde-
bat animum, led per plurimas civitates novos apo-
dolos fuos mittebat, ut quædam recentia inditutionis
Tuæ fundamenta conditueret, &îuper legitimos epi-
îcopos crearet alios plèudoè’piîcopos. Id tedatur Cyprianus
in epidola ad Antonianum feripta anno 25 1.
exeunte aut 252. ineunte. Jamdudum litteras acce-
berat Cyprianus ab hoc Numidiæ epiîcopo, quibus
fejeum Novatiano non communicare, îèd Cornelio
iaffixum ede fignificabat, atque ut earumdem iittera-
rum exemplum ad Cornelium mitteretur, podula-
/bat. Sed podea alias litteras fupervenerunt, in qui-
Ebus nutare videbatur Novatiani Iitteris motus; &
gjjuam ide hærefim introduxidèt, qua ratione Cornelius
cum Trophimo & thurificatis communicaret, fei-
ftitabatur; ac ne ipfius quidem Cypriani humanita-
Sem in lapîés æquo animo accipiebat. Sic ei relpondet
Cyprianus in hac epidola L i l . ut ïè & Cornelium
'|lnirifice defendat, & cum Novatiano neminem com-
|immicare podè demondret, nift qui totius Ecclefiæ
Icommunionem rejiciat. Liquet feriptam edè epido-
Mam pod reditum confedérum quos in Ecclefia cum
Cornelio jun<5los edè dicit, pod mortem Decii,
®ucm tyrannum appellat; îèd tamen ante concedam
l&plis hoc anno 252. indulgentiam; fiquidem Cy-
pri ani defenfio in iis tantum verîàtur, quæ Libella-
Itócis anno fuperiore & cæteris in mortis periculo con-
. flitutis concéda fuerant. Non immerito Antonianus
die idem videtur edè, qui in titulo epidolæ lxx. in-
^er epiîcopos Numidas recenîètur ; quod etiam argu-
fticnto ed cum Cypriani rhonitis non reditidè.
■ Emidarii Novatiani circa hoc tempus Maximum
Rfcudoëpifcopum Carthaginenlèm fecerunt ; îèd hoc
»acinus tam ignobile ôc obîcurum fuit, ut Cyprianus
ne feribendum quidem ea de re Rotilatn judica-*-
ret. Nam paulo ante de collegarum confilio milerat
Cornelio noinina integrorum & catholicorum in
Africa epifeoporum, ut Icirent Cornelius ejufque col-
legae, quibus leribere & a quibus litteras mutuo acci-
pere oporteret: fi quis autem praster eos, quos C y prianus
epidola fua complcxus fuerat, feribere aude-
ret, Icirent eum vei lacriftcio vel libello ede macula-
turn , vel unum de haereticis perverliim fcilicet &
profanum.
Scriptum exidimatur hoc anno prasdantiffimum
Cypriani opus de Oratione dominica. Recenfetur a
Pontio pod librum de Unitate Ecclefiae; 6c cum
multa in eodem libro adverfus fchifmaticos vehementer
6c copiole dicantür, non male concluditur jam
prodiide Feiiciffimi 6c Novatiani fchifmata, cum
hasc leriberet Cyprianus.
Circa Pafchae prima folemnia feripfit Cyprianus
epidolam l i i i . ad epifeopos Fortunatum, Ahym-
num, Optatum, Donatianum, Fortunatum 6c Feli-
cem, qui cum effent in civitate Caplenfi propter ordinationem
epilcopi (Donatuli, ut verifimile ed l
Caplenfis epifcopi, qui loco lexagefimo nono lenten-
tiam dicit in concilio Carthaginenfi anno 25 6.) com
fulti fuerant a Superio, an ad communionem jam
admittendi edent Ninus, Clementianus, 6c Florus,’
qui Chridum confeffi coram magidratu 6c plebe,
podea inter tormenta coram proconfule fuperati, poe-.
nitentiam agere non dediterant per hoc triennium
non illud quidem exa<5tum fed inchoatum. Rem de-
cidere non aufi ad Cyprianum detuierant, 6c feri-
plerant, ut cum pluribus collegis de hoc ipfo pleniffime
tra<daret. Refpondet Cyprianus reddendam ejufmodi
hominibus communionem, feque ea de re cum epi-
fcopis deliberaturum promittit, quando folemnitati
apud fuos eelebrandee fatisfecer'mt, 6c Carthaginem ve-*.
nerint.
Vix dubium ed quin promiffimi perfecerit in concilio,
quod Carthagine habitum hoc anno idibus Maii,
ut iple tedatur ep. l v . p. 84. Scribit ibidem Privatum
, veterem hcereticum in Lambefitana colonia ante
multos fere antios ob multa & gravia delida nonaginta
epifeoporum fententia condemnatum, 6c Fabiani papas,
ac Donati Carthaginenfis epifcopi Iitteris fiveriffime
notatum, aim caufam in hoc concilio agere velle f i dice-
ret, admidiim non fuide. Huic concilio interfuerunt
epifcopi fexaginta fex, fi ibi, ut verifimillimum ed,
propofitis a Fido epilcopo quasdionibus refponfum
fuit. Is per litteras quedus fuerat quod Therapius epi-
fcopus Bullas 6c confedor, ut conjicit Pamelius ex
concil. Carth. an. 2 5 6. Vi<5lori quondam prelbyte-
ro, antequam poenitentiam plenam egidet, pacem
immaturo tempore dedidet. Praterea novam quam-
dam de infantibus opinionem Fidus propoluerat, in
quibus morem antiquae circumcifionis tenendum pu-
tabat, ut infra odlavum diem non baptizarentur. Inter
alias rationes hanc afferebat, vefligium inf antis in
primis partus fui diebus confituti mundum non effe, quod
unufquifque illud horreat exofiulari. Respondent fexaginta
fex epifcopi per epid. l i x . objurgatum fuide
Therapium, nec tamen ablatam Viftori communionem.
De infantibus autem propofitam ab eo opinio-.