458 S t e p h a n i B a l u z i i
mofthenem in oratione de corona men-tio efl; belli quod plures comraoditates præftabat
quàm paix.
I N1’ e R c e d e n t E ] obftante, iè opponents contra*VocabuLum juris. 11
I n c a p it o l 1.0 ] Carthaginenfi, ut reétè monujt Baroùi;û& Me qui s putare poffit
heic agi de Romano, quod dCoirum curiam vocat Tertulüanus in apologetic© & dæmo-
num omnisum tem p tai in iibro ido^e^laculis, Cicero verb:fin orationc. pro Miloiic
tcmplum fàn&itatis, amplitudiuis, mentis, confiUi pubüci,: captif orbikyaiiam fociorum;
portum .omnium gentium. Mama quamvis propriè capitôiium fit in urbe Romay ampiitu-
dinis tarnen majeftatifque reipuhüeæ intererat ut poftquam exteræ nationés;&.gentes fùb
populi Romani imperium ditionemque ceciderant, moribus ejus utercntur, in eafque
deduâæ .coioniæ ex civitate quafi propag.atæ, cujus illæ ( ut A.;Geiliiis ait lib. 16, Cap.
13. ) effigies parvæ ümuladaraque eflè quædam videbantur, jura inftitutaque1 omnia populi
Romani acciperent, capitolia, ampbitheatra, thermas/, 6c cætera obiedamentâ &
îblatia fervitutis. Itaque multæ erant in imperiocivitates quæ capitolia habebant, quarum
enumeratio extatàpud Rycquium in commentario de capitolio Romano & in gloflario
Latino Cangii. Cæterùm quia loca quædarn finit apud Hieronymum 6c alios veteres
fcriptores quæ dicere videntur capitôiium & arcem efle rem eanclem, çontrà T . Livius
& alii diferimen ponunt inter arcem & capitôiium, præcipuèvero A . Gellius, qui lib. y.
cap. 12. ædem Vejovis locat inter arcem 6c capitôiium, ego crederem iftam quæ videtur
rêpugnantiam commodè pofle tolli dicendo ideo facile fuifle arcem con'fundere cum capitolio
quia arx 6c capitôiium erant in eodem fblo , in faxo Tarpe io, 6c arx erat vicina
capitolio. Rurfum quia fàcrificia gentilium fiebant in capitolio, quo afeendere jubeban-
tur chriftiani tanquam fàcrificaturi diis gentium, chriftiani horrebant vocabulum capito-
lii tanquam fcopulofum 6c infeftum, velut dæmonum domiciiium, arcem 6c fynagogam
antichrifti. Itaque apud Hieronymum in dialogo adversùs Lucifèrianos videmus ortho-
doxis objeélum fuifle à Luciferianis quod ilii, cùm ab Arrianis, quos aiebant efle gentiles
, fufciperent epifeopos, non tam epifeopos recipere quàm de capitolio jacerdotes videbantur,
adeoque ecclefiam catholicam antichrifti magis fynagogam quam Chrifti eccle-
fiam deberenuncupari. Et paulo poft orthodoxus ait, nififorte homoe dodus in capitolio.
Unde Cyprianus infrà in hac ipfà-epiftola pag. 88. ait : Q u id fupereft nifi u t ecclefla capitolio
cédât. Tertulüanus in übrq de fpedlacufis ; Proinde f i capitôiium, f i ferapeum facri-
ficator & a dorât or intravero, à Deo excidam. In veteri gloflario bibüothecæ regiæ le-
gitur : A r x , capitôiium. E tm o x : Capitôiium, fummum caput regionis.
C o n v i c i u m f a c i a n t ] Duo libri veteres habent convidum & injuriant, Mo-
nafterienfis convitiorum injuriam.
I l l o r . i p s o r .] Hanc leëlioném confirmant omnes veteres libri. Erafmus pb-
fiiit lap forum.
N e q u e e n im ] Citât hune locum fàn<5tus Hieronymus in epiftola ad Marcum
presbyter um Celedenfèm : A pud chriflianos enhn non qui patitur, ut ait quidam, fe d qui
fa cit contumeliam mifer efl. Probat autem ifta audloritas reeftè iftic à nobis pofitum efle
patitur pro eo quod antea legebatur audit. Emendationem nobis fùbminiftravit optimus
codex. Iterum Hieronymus in epiftola ad Pammachium adversùs Rufinufn : Q u id efl
plus fiflin ere calumniam an facere ƒ 6c infrà ■. A u t facts injuriam velpateris. Idem in apologia
adversùs eundem Rufinum : Magis volui pati injuriam quàm facere. Cicero in li~
bro de amicitia : H ic lonos veteri amidtia tribuendus efl ut is in culpa fit qui fa cit non
qui patiatur injuriam. & lib. y. quæftionum Tufculanarum : Accipere quàm facere prnflat
injuriam. 6c lib. 1. officiorum : Fortes igitur & magnanimi fu n t habendi, non qui fadu nt,
fe d qui propidfant injuriam. Boëtius lib. 4. de confblatione philofbphiæ feribit inferiores
efle eos qui fadunt quàm qui patiuntur injuriam. A . Gellius lib. 9. cap. 12. Injurias indem
dicimus tam illorum qui patiuntur quàm qui fadu n t. Vide etiam lib. 12. cap. 9. Vide
etiam Caffianum collât. 12. cap. 13. P. Syrus : Etiam qui fadu nt odio habent injuriam»
Quintiüanus lib. 8. cap. y. In omni certamine qui opulentior e fl, etiamfi accipit injuriam,
quia plus pot e fl, facere videtur. Seneca Thebaide : Quodes necefle efl f allere aut fa llt}
patiaris potiits ipfe quàm fa d a s fee lus.
Tag, 8<f, D e l i c t a c o g n o s c e r e ] Codex Fuxenfis, bonis adibus & confeflionibus de-
liâ a purgare. Vêtus codex à Niçolao Fabro citatus 6c vêtus editio innominati addunt,
ter tins mnmiffa, diluer e. A t e g o , c ùm h o e additâmentum non invenerim in vetuftis co -
dicib.UfS qitibus ufus fùm , neque in A n g lican is , non fiim aufus addere.
E x ARM AT u s ] Tertulüanus in lib ro de pu dic itia, exarmata funt jura.
A s :S E R. e t PROCÜR. ] H a n c Icblionem deprehendi in tribus antiquis codicibus,
A ü i quinque habent aflerenda & propitianda. Veteres editiones 6c très libri veteres, ajfe-
rendq, propitianda , & procuranda.
P ax a p r e s b y t e r i s ] H an c Ie<ftionemhabere omnes libros manuferiptosàfc
yifos teftatur Pamelius. E g o , qui illam quoque reperi in undec im codicibus antiquis,
non improbo tàmen ledlionem veterum editionum, quam etiam vidi confirmatam auëlo-
ritate novem iibrorum veterum. E a habet : Pax à non verts presbyteris. Sentire enim po--
tuit Cyprianus eos non efle veros presbytères quos paulo poft accenfèt hæreticis, ficul'
in epiftola y9. pag. 9 7 . Vicftorem vocat quondam presbyterum.
F o R IS S I T 1 ] A n te a legeba tu r, nifi forts flbi extra ecclefiam & contra ecclefiam conf-
ùmflènt conventiculwn. N o s emendavimus ex fide omnium veterum iibrorum noftrorum
6c fèptem A n g lican o rum , turn etiam veterum editionum. V o c em n fi Pamelius addidic
ex cod ice Cam b e ron en fi, coaétus propterea feribere conflituïflent pro conftituifle, ut fen-
fus conftaret, quem aliter conftare non poftfe arbitrabatur. E g o v e r o , qui in ea epiftola
emendanda ufus fum feptemdecim übris veteribus, nufpiam inveni vo cem nifi præter-
quam in C o rb e ien fi; qui tarnen n on habet conftituiflent, fed conflituifle, ut alii. Itaque
præfero cum ratione veterem le<5tion em , 6c putofènftim ita re<ftè conftare. N am ftatim
additur : Poft fia autem &c.
E x o m o l o g e s in ] In cod ice Lætienfi feriptum eft antiquitus fupraüneam, ideß
confeßonem. E x fimiübus annotationibus ortæ funt tot diferepantiæ 6c tot vocabula
fÿnonyma in operibus fàndli Cypriani. V id e Dallæum üb. 7 . cap. 4. y . 6c 10. d e poe n is
6c fàtisfaëlionibus humanis.
A b o m n ib u s ] Reftituenda mihi in h o c lo co vifà eft Ie<5lio veterum ed ition um ,
quam confirmant novem exemplaria noftra 6c fèptem A nglicana. Manutius expunxit præ-,
pofitionem.
F r a u d ib u s in v o l u t o s ] Sumptum iftud videtur ex libro 16. annalium T a -
ç iti : Dédit exemplum prcecavendi quomodo fraudibus involutos aut flagitiis commaculatos &c.
Innocentius P a p a l, in epiftola ad A g ap e tum , M a cedon ium, & Maximum : Modeftum
quèndam multis criminibus involutum. Imperator Conftantinus in titulo C o d ic is T h e o d o -
fiani de repudiis : Reßat ut f i graves caufas atque involutam criminibus magnis confden-
tiam probaverit. Ca fliodoru s üb. 4. epift. 23. Bafilium atque Pmtextatum magicis ambus
involutos.
P s e u d o e p i s c o p o ] Fortunato.
E c c l e s iam p r in c ip a l e m ] H æ c verba fàtis fcio vellent adverfarii noftri non
extare in Cyp rian o . Itaque omnes machinas movent ut oftendant nihil heic extraordina-
rium tribui Romanæ ecclefiæ, principalem vocari dicentes pro magnitudine fu a , ut in
epiftola 4 9. pag. 6 4. ait C yp r ian u s , quia in principe civitate conftituta e ra t , quia prima
eft ordine. E t tarnen feiebant Irenæum epifeopum Lugdunenfèm C yp r ian o antiquio-
rem fcripfifle üb. 3. cap. 3. nècefle efle omnem ecclefiam concurrere ad Romanam
propter potentiorem five potiorem, ut alii feribunt, princtpalitatem. H æ c autem potentia
principalis n on poteft referri ad potentiam Romani pontificis in imperio , quæ nulla
prorfus e ra t , fèd ad potentiam ejus in e c c lefia, quam oportet fuifle m aximam, cum Ire-
næus earn vocet principalem, ne quis, u t Marca ait üb. 1. cap. 3.8. 6. de concordia, hic
Rotnanum imperium fournie t. Adversùs hune Irenæi lo cum , utpote magnæ auùloiitatis,
vehementer difputant Irenæi interpres Nicolaus Gallafius , D a v id Blondeüus , 6c
Joannes Clericus in fua hiftoria ecclefiaftica, ubi contendit Irenæi interpretem debuifle
feribere potiorem antiquitatem, id e f t , ut ille expücat, majorem. Poterant tarnen adver-
tere Tertulüanum dixifle in libro de præfcriptionibus adversùs hæreticos nobis autflori-
tatem præfto efle ex urbe Roma 6c Cyprianum n on fèmel dixifle ecclefiam ædificatam
efle fuper Petrum 6c exordium unitatis ab ea proficifci. Q uæ verba magni momenti funt
jn hac caulà. D en iqu e obfèrvandum eft Cyp rian um, cùm conqueritur (le audaciafehif-
maticorum, qui poft judicium epifeoporum A fricæ provocaverant ad cathedram beatL
Pétri atque ad ecclefiam principalem, nuüo modo relpexifïè ad magnitudinem urbis
H b h h ij