PfaL-,
*cxj E X P O S I T I O IN S YMB O
tiem hominum faâus & habitu. repertus ut homo,
faâus eft obcdiens ufque ad mortem rmortem-autem
crucis. Quia ergo ille magnus magifter eft qui
fecerit & docuerit,'ideo obedientiam quæ pris
morte etiam fufeepta fervanda eft, docuit ipfe
prius pro hac moriendo fervari.
1 6. Sed fortaffe terreatur aliquis in hujufee-
modi doètrina, quod quem pauio ante cum
•Deo pâtre diximus fempiternum, ac de ejus
(ubftantia eflè progenitum , quemque regno ,
æternitate&: majeftate unum cum pâtre eflè do-
cuimus, -nunc de ejus morte traélemus. Sed
nolo terrearis, O fidelis auditor, pauio -.poft
iftum quem audis mortuum, rurfum videbis
immortalem-; morsenimab eo mortem fpolia-
■ tura lufeipitur. Nam fecramentum illud Tufee-
ptæ carnis, quod fupra expoIuimus,-hanc habet
caufem, ut divina'filii Dei -virtus ,-velut hamus
quidam'habitu humanæ carnis obteélus, & ficut
ante Apoftolus dixit, Habitu repertus tit homo ;
a principem mundia invitare poflet ad agoncm
cui ipfe- carnem fuam velut elcam tradidit ; ut
hamo-eum divinitatis intiinfecus leneret infer-
tum ; & effufione immaculati fenguinis, quipec-
cati maculam nefeit, omnium -peccata deleret,
eorum dumtaxat qui cruore ejuspoftes fidei fuæ
b fignaflènt. Sicuti ergo hamum efca bconfeptum
fi pifeis rapiat-, non folum efcam cum hamo
pon removet, fed & ipfe de profundo efeaaiiis
•futurus edudtur : ita & is qui habebat mortis
imperium, rapuit quidem in mortem corpus
Jefu, non fentiens in eo hamum divinitatis in-
elufum; fed ubi devoravit, hæftt ipfe continuo,
& difruptis inferni clauftris, velut de profundo
extraélus traditur., ut efca cæteris fiat. Quod
ita futurum fub hac eadem figura & Ezechie-I
2.3. dudunj ftgnaverat, dicens : E t extraham te in
hamo meo, & extendam te fuper terram : 'campi
implebuntur de te, & conftituam fuper te omnes vo-
lucres cceli, & faturabo ex te omnes beftias terra.
.14. Sed & Propheta David dicit : Tu confregifti ca-
c pita draconis magni, dedifti eum in eftam c populi
■ Æthiopum. Et Job de eodem myfterio ft m i liter
proteftatur ; ait enim ex perfona Dei io-
20. quentis ad fe : Aut adduces draconem in hamo,
dr“ pones capiftrum circa nares ejus !
17. Non ergo damno aiiquo aut injuria divinitatis
Chriftus in carne pafliis eft, fed ut per
inftrmitatem carnis operaretur falutem in medio
terræ, divina natura in mortem per car-
mem defeendit ; non ut lege mortalium detine-
•retur à morte , fed ut per fe refurreflurus ja-
nuâs mortis aperiret : velut ft quis rex pergat ad
gentem in qua proprios habeat captivitatis vinculo
alligatos., devfetaque ea carcerem intret,
* Invitarepojfet] Pamelius commode hunc locum refti-
tuit, fedminusaccurate'videturfpofuifTepojfit, cumin cod.
Sangerm. & vetuftis editionibus legatur pojfet.
Confeptum] Cod. Sangerm. £ontentinn, quidam editi
eonte&um. Paulo poft Iegiturin eodem, cod. mf. &Remb.
L U M A P O S T O L O R U M . ccxij
in quo vin<5li detinebantur; & ingreflus aperiat
januas, refolvat catenas, vincula, (eras, & dau-
ftra comminuat, & vinétos in remiflionem edu-
cat, & eos qui fedent in tenebris, & in umbra
mortis luci ac vitte reftituat. Ergo dicitur
rex ftiiflè quidem in carcere, non tarnen ea
conditione qua cteteri qui tenebantur inclufi: fed
illi quidem ut poénas folverent, hie veto ut ab-,
foiveretpoenas.
18. Cautiffime autem qui fymbolum tradi-
derunt , etiam tempus quo fub Pontio Pilato
gefta funt, defignaverunt : ne ex aliqua parte
velut vaga & incerta geftorum traditio vaciila-
ret. „Sciendum fanè eft quod in ecclefiae Ro-
mante fymbolo non habetur additum : Defcen-
, dit ad inferna•, fed /neque in Orientis eccleftis
„ habetur hie fermo : vis tarnen verbi eadem vi-
„ detur efl’e in eo quod fepultus dicitur. Sed quo-
niam tibi erga Scripturas divinas amor & ftu-
dium fubjticet-, fine dubio dicis mihi oportere
base magis evidentibus Scripturte divinas tefti-
moniis approbari. Qiianto enim d majora funt
quie credenda funt; tanto idoneis magis & in-
dubitatis teftibus indigere , vera «ft & confe-
quens pro.pofitio. Sed nos tamquam feientibus
legem loquentes, teftimoniorum fiivam brevi-
tatis caufa e reliquimus; .pauca tarnen ex multis,
ft etiam hoc requiritur, adhibemus, feientes ftu-
diofis quibufque in Scripturis divinis latiflimum
teftimoniorum pelagus patere.
10 . Primo ergo omnium feiendumeft, quod
ipfe ratio crucis non omnibus'una eademque eft,
fed aliud gentibus-, aliud Judteis, aliud creden-
tibus fepit, ficut & Apoftolus dicit: Nos autem
pradicamus Chriftum crucifixum , , Judais quidem
fcandalum, gentibus autem ftuhitiam; ipfts vero vo-
catis Judais & Grads Chriftimi Dei virtutem &
Dei fapientiam. Et alibi: Verbum enim crucis,per-
euntibus quidem ftultitia eft, his vero qui falvifiunt,
virtus Dei eft. J udasi ergo quibus ex lege tradi-
tum fuerat, Chriftum in asternum manfurum,
fcandalum patiebantur de cruce ejus; quia re-
furreóftonem ejus recipere noluerunt. Gentibus
autem ftultitia videbatur, Deum morteni fufee-
pifle, quia ignorabant myfteriumcarnis aflumtas.
Fideles vero qui & natum & paflum in came
receperant, & ä mortuis refurrexifte; merito virtutem
Dei credebant eftè, quas vicerat mortem.'
Primo ergo hoc ipfum, quod Judasi quibus Pro-
phetas hasc praedixerant, non eflent credituri, fed
iyi qui numquam haec «1 Prophetis audierant :
audi quomodo prophetico fermone ftgnatur.
Quibus non eft, inquit, annuntiatum de eo, vide-
bunt: & qui non audierunt,inteUigenu Quod autem
his qui meditabantur legem Dei ä pueritia ufque
c Populi sEthiopwn] Populo cod. Sangerm. _
'* ATajora] Sic Pamel. ex Froben. vet. edit. & Morel.
magna cod. Sangerm. Rernb. Erafhi. vet. Ox. & pauio
poft tanto idoneis & indubitacis.
c Reliquimus^ Relinquimus Morel, derelinquimus cod.
Sangerm. vet. Ox. Remb. Erafm.
ad fenedutem
.Cor. 1.2} i
E fa ip .r
ccxiij E X P O S I T I O IN S YMB O
ad feneéhitem non credcntibus, ad gentes eftet
omne myfterium transferendum, Efeias hoemo-
r- do prædicit : E t faciet,< inquit, Dominus Deus Sa-
. booth omnibus gentibus in monte ifto inveniri lati-
tiam, bibent vitium, ungenthr unguento : trade • hac
omnia gcniibi/Sr.Hoc enim confilium Dei omni-
potentis fuper omnes gentes. Sed dicent fortaftb
nobis illi qui fe jaèlan.t irv feientia legis : Bla-
Ijîhcmatis, qui fie dicitis Dominum corruption!
mortis ifubjetftum & paflioni crucis fuiftè. Le-
gite ergtxquod feriptum Iiabetis in Lamentatio-
nibus Hieremiæ, ubi dicit : Spiritus vul tus noftri
Chriftus Dominus, comprehenßiS' eft in'cormptioni-
bus noftrisj in quo diximus tb umbra ejus vivemus
in gentibus. Audis quomodo Propheta dicit Chriftum
Dominum comprchenfum efle, & pro nobis,
id eft,'pro peccatis noftris corruptioni tra-
dituni. In cujus umbra quoniam populus ille qui
permanfit incredulus, abjeèlus eft, dicit quia vb
vemus non in Ifracl, fed in gentibus.
20. Quod fi.operofum non videtur, quam
pofliamus breviter, ft ngulu quæ in Evangeliis
refemntur, qualiter in Prophetis prædiéta ftmt
deftgnemus; ut hi qui prima fidei deinen ta fuP-
cipiiint, teftimonia hæc habeant in corde deferi-
pta, ut nulla eis umquam de his quæ credunt
ambiguitas inimica firrripiat. Edocemur perEvan-
gelium quod Judas unus de amicis & eonvivis
Chrifti tradiderit eum. Audi quomodo hoc
I pfal.40.ro. prænuntietur in Pfelmis : Qui manducat, inquit,
1 AvÄ: panes meos,z ampliabit adverfum me fupplantationem.
pfnl. I? .!!. Et alibi : Amici met & proximi met adverfum me
I Pjil.f4.2z. appropinquaverunt & fteterunt. Et iterum : Molliti
funt fermones ejus fuper oleum, & ipfi funt jacula»
h. 26. Vis viderequomodo moiliti funt? Venit, inquit,
Judas ad Jefum, & dixit ei : Ave Rabbi, & ofeu-
latus eft eum. Per molle ergo ofeuli blandimen-
tum, execrabile jaculum proditionis infixit. Un-
12.48. de & Dominus ad eum dixit '.Juda ofeulo filium
hominis tradis ! Triginta argenteis audis eum ap-
pretiatum eftè cupidilate prodiloris. Audi & de
it . 12. hpc propheticam vocem : E t dixi, in qu it, ad eos :
J? bonum eft in confpeéhi veftro, date mercedem meam
b b aut abnuite. Et poft hæc : Et accept, inquit, triginta
argenteos, & mift eos in domum Domini in con-
ftatorium. Nonne hoc eft quod in Evangeliis feri-
bilur, quia Judas pceniienlia dudus rtportavit
pecuniam> & projecit eam in templd, & dilcef-
fit? Bene autem mercedem fuam dicit, velut im-
putantis&exprobrantis affeeftu. Etenimtam milita
opera bona apud eos egerat : cæcos corum illu-
minaverat; claudis pedes , paralyticis greflum ,
mortuis quoque reddiderat vitam. Pro iis ergo
omnibus bonis mercedem reftituunt ei, mortem
triginta argenteorum æftimatione penfatam. Re-
fertur item in Evangeliis, quod viniftus lit. Præ-
dixit hoc fermo propheticus per Efeiam, dicens :
3‘ 9. Va anima ipforum quia cogitaverunt cogitationem
3 Ampliabit ] Ampliavit cod. Sangerm. vet. Ox. Remb.
u A u f abnuite ] Habent duo codices mff. Remb. Erafm.
L U M A P O S T O L O R U M . ccxiv
peftimam adverfum feipfos, dicentes -: Alligemus jU-
flum, quia inutiJis eft nobis.
2 i . Sed dicet • aliquis i Numquid hæc dc
Domino intelligenda flint? Numquid Dominiis
ab hominibus teneri poterat, & in judicium pro-
trahi? Et de hoc te idem Propheta convincet,
dicit enim his verbis : Ipfe Domiius in judteiünt Ibid. 14.
veniet cum fenioribus & priticipibus populi. Judica-
tur ipfe Dominus fecundum Prophetæ teftimo-
nium, & non folum judicatur, fed & flagellis
cæditur, & pal mis in faciem verberatuf, & con-
fpuitur, & omneiiipro nobis perfert indignitatis
injuriam. Et quia hæc ftupenda érant omnibus
cum prædicarentur àb Apoftolis, idéirco etiam ex
perfona ipforum Propheta exclamat & dicit: Domine,
quis credidit atidifUi noftro! Incredibile ènim Ifai. jq . t,
eft ut Dens Dei filius ifta pertuliftè dicatlir 8c.
■ prædicetur. Et ideo prædicuntur per Prophctas,
ne qua credituris dubitatio nafeeretur. Ipfe ergo
ex fua perfona Chriftus Dominus dicit : Dorfum Ifai. qo. 6,
meum dedi ftageJIis, maxillàs tneas ad palmas >
& faciem meant non averti a confufione fputorinm
Scribitur etiam illud inter cæteras pafftones ejus^
quod alligantes eum duxeruiit ad Piiatum : præ-1
ftgnàvit etiam hoc Propheta ubi dicit : Et alii1
gantes adduxerunt eum xenium fegl Jarim :nift ft
objiciat aliquis & dicat , led Pilatus non erat rex.
Audi ergo quid in fequentibus Evangelium refert
: Audiens, inquit, Pilatus eum eße deGalilaa -, Luc. 2 j, 6.
mißt eum ad Herodem , qui tunc erat rex inJfrael.
Et bene addidit nomcn Jarim, quod eft ftivefter.
Non enim erat Herodes de domo îftael, neede
ilia vinea Iftaeiitica, quam eduxerat Dominus
de Ægypto, & piantaverat in cornu in loco ube-
ri : fed erat lilvcfter, id eft, exfilva alienigena-
rum. Et ideo lilvefter appeliaiur, quaft qui de
Ifraeliticæ vitis nequaquam pal’mitibus puilulaf-
fet. Sed & quod ait Propheta, xenium, conve-
nienter aptavit. Tunc enim Herodes & Pilatus*
ut Evangelium teftatur, ex ininiicis in concor-
diam revocati funt ; & velut reconciliationis fuæ
xenium, vineftum fibi invicemmittebant Jefum.
Quid intereft dummodo Jefos ubique ut felvator
difljdentes reconcijiet, pacem reparèt, concordiam
reddat? Unde etiam de hoc feriptum
eft in Job : Dominus reconâliat corda principum Job. 12.24.
terra. 1
22. Refertur item quod cum Pilatus veilet
eumdimittere; onmis populus clamaverit : Cruci- Luc.23.21.
fige y crucifige eum. Prænuntiat hoc Hieremias Propheta,
dicens ex perfona Domini ipftus : Faéla Hier. 12.8.
efi, inquit, hereditas mea mihi, ficut leo in flva.
Dedit fuper me vocem flam, propterea exofus funt
earn. E t propter hoc, inquit, dereliqui domum meann
Et iterum alibi dicit : Super quem aperuiftis os ve- Ifai. yp. 4.
ftrum, & adverfus quem relaxafhs lingüàs veftras.
Cum judicaretur, feribitur tacuiftè. Multæ de
hoc feripturæ teftantur; in Pfelmis dicitur : Fadus P fa l.q p . r j.
i f abite, Morel, aut abite. Paulo poft Iegitur aceepit,
mißt in cod. Sangerm. Remb. Erafm.
il
fl
m
. 1