CXXV1J V I T A S À N C T
cito nomine, ut adhuc viventem& diverfâs partes automate
fua tuentem oppugnat. Statuit enim p. 3 5 3 •
ejufinodi controverfiæ milium alium eflè fruélum,
nifi ut unus homo quicumque ille eft, magnæ prudentiæ
& conftantiæ eflè apud quofdam ieves homines inani
gloria prædicetur, 8c haereticorum ftupore præditus,
quibus hoc unum folatium eft, h non foii peccare vi-
deantur, errores & vitia univerfarum ecclefiarum cor-
rexiflè apud fimillimos fui & compares celebretur.
Quis Cypriano tam indignis modis conviciatus fuiflèt,
poftquam maculam erroris, quem non fine fumma
animi moderatione in re nondum decita defenderat,
martyrio abfterfit, ejufque nominis, refrigerato con-
tentionis æftu, fumma exflitit in omnibus ecclefiis ce«
iebritas ?
Exiftimavit Pameïius iibrum de Pudicitia a C ypriano
in fecelfu fcriptum eflè ; nec tane indignus vi-
detur tanélo martyre, adeo infignis eft pietatis notis;
& ab epifcopo abfènte ab ecclefia fua fcriptum eflè
confiât Sed ad flili diflimilitudinem accedit Pontii
filentium, qui ea maxime commemorare debuit, quæ
in fèceflu fcripta fuerant. Perantiquus eft auélor qui-
cumque tandem ille fit; & perfèquutionibus nondum
fedatis fcribebat. Virginitas, inquit pag. iv. perfequutio-
vem non poteft timere, dum tllam défecuritate poteft pro-
vocare. Conjicit tamen Tillemoritius hæc de perfèquutionibus
Wandalorum intelligi poflè ; atque ex
præclaris de Chrifti gratia teftimoniis fufpicatur hune
ïcriptorem Auguftino pofteriorem elfe. Sed minus
probabilis hæc conjeélura, cum apud Cyprianum ip-
fum mufto plura, atque haud fcio an exprefllora oc-
çurrant ejufmodi teftimonia.
Confiât auétorem librï ad Novatianum æqualem
eflè Cypriani ; nec dubium eflè potefl, quin in paci-
ficis & Eccleflæ faventibus Vàleriani primordiis feri-
pfèrit. Unam enim tantum perfequutioncm nurrierat
poft earn quæ fîib Dcciofæviit, &eos qui in prima
cecideruiit, in fècunda viélores fuiflè dicit, pag. xi.
Videtur étiam Africanus fuiflè, turn quia fie ludit in
Fëliciflimî nomine, qui vix notus extra Africain fuit;
Quid ad ifla refpondcant perverftjfmti ijfi Novatiani,
vel mue infeliciffimipaucï! pag. IX . turn quia folam Ec-
clefiain coelefli ratione baptizare pronuntians hæreti-
côrum baptifma non obfcure rejicit, pag. x. Sola flili
diflimilitudo Tillemontium deterruït quominus hoc
opus Cypriano tribuerét. Sed tamen præter hanc ra-
tionem alia videtur afferri poflè. Nam déclarât auèlor
hujuslibri in ipfo exordio, cogitanti i\ibi & intokrabi-
Jiter animo aftuanti qiiidnam agere deberet de miferandis
fratribus, qui vubierati non propria volunfate fed dïaboli
favientis irruptione, adhuc ufque, hoc eji, per longam tem-
porum feriem agentes poenas darent, ex adverfo exortum
eflè alium hoftem 8c ipfius paternæ pietatis adverta-
rium hæreticum Novatianum. His autem verbis in-
dicat epifeopum fè eflè, âc perhumaniter lapfis jam-
dudum poenitentiam agentibus confulentem, molefte
ferre quod fuæ ienitati advertarium habeat hæreticum
Novatianum. Hincetiam infra poftquam de iisloquu-
tus eft qui prima acte, id ejl, Deciana perfequutione vul-
rierati, poftea, id ejl, fecundo pralio vicerant, addit eo-
rum pares, hoc ejl in eodem crimine lapfus fui adhuc ufque
conjlitutos nec ad poenitentiam admittendos a Novatianis
1 C y p r i a n i . c x x v i i j
judicari. Nondum ergo auélorhiujus operis pacem con-
ceflèrat his qui fub Decio lapfi fuerant. Non enim de
aliis loquitur; pares illos vocat eorum qui primo in
prælio viéli, in fècundo viélores fuerant; ait eos poft
longam temporum fèricm agentes poenas dare, 8c adhuc
ufque conflitutos in eodem crimine iapfus, quod
alii martyrio expîaverant. At Cyprianus inflame Galli
8c Volufianiperfèquutione lapfosqui a primo lapfus
die poenitentiam egerant, in dominicum gregem col-
legerat, ac eis tanguinem Chrifti dederat, ut illos ad
fiium pro Chrifto fundendum armaret.
Novatianus hoc in libro p. 14. dicitur aliorum de«
ïiéla, dum in Ecclefia effet, ut propria fleviflè. Sed
mirum eft unde hanc fibi humanitatis & diligentiæ
in lapfis curandis laudem comparaverit. Videtur re-
pugnare Cornelii teftimonium, qui Novatianum in
perfèquutione Decii fratribus auxilio indigentibus fuc-
currere noluiflè teftatur, apud Eufèb. lib. 6. cap. 43.
Sed forte hæc humanitatis exiftimatio ad Novatianum
pervenit ex præclariflmiis cleri Romani iitteris, inter
Cyprianicas x x x i. quæ aNovatiano feriptæ in totum
orbem miflæ fuerunt, telle Cypriano, ep. l i i .
Librum de Aleatoribus non eflè Cypriani inter
omnes convenit. Liquet ex initio fèetum eflè alicujus
epifeopi, vel etiam, ut Bellarminus exiftimavit, Romani
pontificis. Antiquum opus eflè demonftrat Scri-1
pturæ citandæ ratio. Serius tamen fcriptum non im-
merito videretur, fi in ipfis prefbyteris, ut nonnulli
opinati funt, vitiofam aleæ conflietudinem vitupera-
ret. Sed nihil vetat delaicis intelligi hæc verba : Manus'
qua ad facrifiàum dominicum admijfa; & quod àd falii-
tem totïus hominïs pertinet, dtgnatione fiifcipit, qua divi-
11a facramenta confummat. Neque etiam controver-
fiam ullam movere poflint, liber de Montibus Sina
& Sion, duæ orationès Cypriano affiètæ, liber de
dtiodecim cardinalibus Chrifti operibus. Celeber-’
rimum eft hoc poftremum opus, quod Pameïius, aut
Cypriani, aut æqualis feriptoris eflè contendit. Sed'
jamdudum ex codicibus mff. adjudicatus eft Arnoldo
Bonæ-vallis abbati in dioecefi Carnutenfi. Sequuntur
quædam carmina, quæ in vetuftis codicibus nunc Cypriano,
mineTertulliano affréta, utrique ab omnibus
criticis abjudicantur,
X X X V I . D e Singularitate clericprwn, epiftola
C elfi ad Vigdïum, & nonmillis âlïis. ■ ■
Non leviter errarunt qui librum de Singularitate
clcricorum Cypriano, aut Origeni aut Auguftino at-
tribuerunt. Cypriano & Auguftino penitus abjudicat
flili diflimilitudo, & Origeni epifcopalisdignitas, qua
videtur auctor hujus operis ornatus fuiflè. Vita eft non-
nullis ratio probabilis, cur hune librum Origeni affin-
crèrent, quod laudari in hoc librô eos crederent, qui
fefè ftudio caftitatis evirant. At ii nequaquam laudan-
tur, vel potius cavet âuélor operis ne Jaudare illos vi-
deatur. Ait enim: De quibus modo examinationis fufpendo
fententiam relinquens alia difputatiotiepromendam. Atque
etiamfi ejufmodi facinus hoc in libro probaretur,
num idcirco tribuendus eflèt Origeni, qui quod ado^
lefeens commifèrat, ætate maturior improbavit?
'Sed nemo iongius aberravit a vero quam éditai5
Oxonicnfis, qui hune librum circa Bedæ tempora feri-
I cxxix V l T A S A n c t I ptum exiftimat. Liquet hune feriptorem vixiflè cum
I perfèquutiones nondum defiiflènt. Mentior, inquit, ƒ
I non videmus exinde intérim plurimorum. Quanti & quales
I epifeopi & clerici fimul & laid poft confejfto’num viéloria-
! rùmqiie calcata certamina, poft magnalia & figna vel ini-
! rabilia ufquequaque monftrata, nofcimtur cum his omnibus
■ naufragajfe, cum volunt in navi fragdi navigare. Objieie-
■ bant clerici quos rcfellit; nonnullos feminas habentes
1 in dom i bus martyrium confequutos ejfe, ut il/orum iimocens
■ confeientiaprobaretur. In martyrio, aiebant, ignofeitur no-
I bis, f eut indultum eftparentibus. Elucet etiam feriptoris
■ antiquitas ex illius de angelis opinone quos putat
■ cumfeminis cecidijfe. Quod autem ait Chriftum fèipfîim
H comparare Deo aufiim non eflè, id profeélo redolet
H ætatem Ario antiquiorem, quæ nonnunlquam ad per-
I fonarum diftin«5lionem attentior erat, quarn ad æqua-
■ litatem defendendam.
His rationibus nititur editor Oxonierifis not. 1.
f quod circa Bedæ tempora de clericorum coelibatu ma-
H xime ferveret præfertim in Occidente controverfia;
H quod tune revelationibus -, ut hoc ipfo in libro, con-
■ jugium tacerdotum prohibitum diceretur; quod hune
H iibrum poft vulgatam verfionem in ufù receptam feri-
B ptum fuiflè confleti Sed nihil prorfus agit petita ex
B revelationibus ratio, quæ multo frequentiores fuerunt
B tertio & quarto fæculo, quam circa Bedæ tempora»
B Jam tertio fæculo prohibitæ fuerant clericis muiieres
B fubintroduélæ. Nam Paulo Samotateno inter alia plu-
B rima illud etiam crlmini verterunt Àntiocheni patres *
B quod cum ipfè ejufmodi muiieres, turn etiam ipfo
B conniventeprefbyteri &diaconi habuiflènt. Legi etiam
B potefl ep. Lxii. Cypriani. Quod fpeéiat ad vulgatam
B verfionem, num, quæfo, illam fèquitur hic feriptor*
B cum fie Apoftolum citât : Pofteriora quidem oblivifcens
ü ad ea qua funt ante petens ad régulant fequor, adpahnam
'. fuperna vocationis Domini noftri Jefu Chrifti. Fecere id
B^ quidem Librarii iri hoc libro & multis aliis, utScri-
B pturæ teftimonia ad vulgatam revoCarent, fèd fæpe
B ex vetuftis codicibus vera legendi ratio dignofeitur.;
I Statuere ergo licet hune fèriptorem tertio aut quar-
■ to ineunté fæculo vixiflè. Epifèopum fuiflè déclarât
^■ ipfius in regenda ecclefia & in admonendis clericis
^■ lollicitudo, quibus teftatur numquam iitterasfuas de-
^■fuiflè, qua per abfentiam nojkam, inquit, frequentiam
Ilomnibus penfaverunt. Ante hune librum fcripfèrat iilis
f epiftolam, qua omnium morum inftituta de lege commen-
Idans ffummatim omnia contineret, quacumque univerfs démets
generaliter ad dirigendam régulant competunt difei-
I olina.
f Nihil dicam de Expofitione iri fymbolum, quod-
^leximium opus Hieronymo etiam adfcriptum, nunc
^■ omnium judicio reftituitur lcgitimo parenti Ruflino.
^ B >auIo accuratius examinanda Celfi ad Vigilium epifto- 11a. Nihil aliud eft hic libellus quam præfatio, five epi-
I C y p r i a n Î. extit
obflinati animi fignificationes tandem oppugnatæ ve-
ritati dediflèt manus, Iitteris Græcis mandata funt quæ
inter utrumque tanto ftudio fuerant difputata. Non
confiât ab ipfo Jafone fcriptum eflè colloquium, quam«
vis nemo aptius id facere potuiflè videatur. Opus at-
tribuebat S. Lucæ Clemens Aiexandrinus in fèxto Hy-
potypofèon libro, ut teftatur Maximus in feholiis ad
iibrum Dionyfii de Myft. Theol. cap. 1. fèd id prorfus
flola nuncupatoria Celfi cujufdam fènis Chriftiani in
Altercationem Jafonis 8c Papifci, quod opus ex græco
ptinum a fe taéluin Vigilio epifeopo nuncupavit.
pamnum fecimus turn perantiqui illiuslibri, turn etiam
mm tLfinæ interpretationis. Sola exilât præfatio, five epi- I P°ta nuncupatoria. Cum Jafon Chriftianus Hebræus
B Flm Papifco Judæo Alexandrino de veritate Chri-
I Pianæ religionis difleruiflèt, ac Judæus poft plurimas
improbabile eft. Ipfè Maximus Ariftoni Peilæo
ibidern adjudicat.
Celfus Epicureus cum hiflorias judæorum 8c Chri-
flianorum fabulas eflè contenderetj ac operam ab
utrifqiie in nonnuilis allegorice interpretandis adhibta
tam lidccifaceret, in exemplum adducebat Papifci cujufdam
8c Jafonis quam üt mifèratione &
odio digniorem quam rifu ne refellendam quidem jit-
dicabat. Obfèrvat OrigeheS4. Celfi p. 199. ex omnibus
Chriftianorum libris allegorias 8c enarrationes
non contemnendo dicendi genere continentibus, eum
a Celfo eieélum eflè qui vilior fit & ad multos ac
fimpliciores fide imbuendos aptior, qüam ad intelli--
gentiores permovendos; fèd tamen nihil in eo occur-,
rere contendit quod odio dignum fit, nec aliud quid-
quam requirit ad Celfi condemnationëm, nifi ut le-
gatur ille liber in quo deferibitur Chriftianus dim Judad
dijjirens ex feripturis Judaids, dr qua de Chrifto pradidd
funt in Jefum convenire demonjlrans; idqite altero adverfus
hanc difputatiottem ftrenue & Judai perfona convenienter
obnitente. Ex his perlpici potefl quibus de rebus hoG
in libro pertraélatum fuerit. Collîgit ex Origine Tille-*
montius hanc fèntentiam ab auélore hujus Jibri diligenter
inculcari, omnisfapientia fontem aeprindpium effe
Deo univerforum crédere & aüiones omnes eo ref erre ut
tlH quacumqué de replaceatur, ac ne cogitare quidem quid-
quant quod illi difpliceat; quippe cum non folum dida dr,
fada, fed etiam cogitaiiones judicandoe fuit. Sed hanc
fèntentiam Origenes Jafonis propriam non facit, fèd
ut commune principium commémorât omnium apud
Chriftianos librorum; Hieronymus quæft. in Genef.
teftatur initium Genefis in Altercatione Jafonis &
Papifci fie exponi. In flio fecit Deus ccehtm & terrain citât
etiam illud ex eodem libro feiSbeJ*. ©goef 0 xpewft-
, Malcdidio Dei qui appenfus eft, libr. 2. in ep. ad
Galat. His adde Maximum qui loco fupra citato ait fe
legiflè fèptem coelos in dialogo Jafonis & Papifci*
Brevem autem fuiflè hanc pertraélationem indicat Latin
us interpres, qui Jildaici cordis obftinatam diiritiam
brevi monitione ac leni irtcrepatione mollitam fuiflè dicit.
Sic enim emëndavimus pro eo quod antea iegebatur#
Hebraa monitione-.
Opinatus eft Pamèlius Jafonem Hebræum ilium
Chriflianum, qui Papifcurii J udæum Alexandrinum ad
Chriftianam religionem adduxit, eumdem eflè ac eum
de quo mentio fit A <51. i 7. & 1 6. epift. ad Romanosj
fed nullo prorfiis momento nititur hæc conjedura.
Non dubium quin vixerit fæculo fècundo, cum illius
difeeptatio cognita Celfo fiierit. Epifeopum aut taltem
prefl)yterum ruiflè crediderim; liquidem Papifcus ve-
ritatis luce perculfus, utfignaculumfumeret depreca-
tus Jafonem poftulavit.
Quod fpeélat ad Latinum interpretem, is feneiil
fe eflè dicit ac Celfum vocari; difceptationeiii Jafonis
x ij