,^Q2l S T E P H À N I B A L tf Z I I
Puto tafflen eum ïn hune errorem indudtum foiffe ex cbdiCeCorbeicnfi-, ta quo omifls
eft per incuriafn librarîi vox fin n à s. Nam cælerafont pafia. Miror aütém Anglos pïæ-
tuliffe editionem Rigaltii ,-quæ obfturitâtem inducit in hoc ton®. Vêtus, quænoftraéft',
plana eft & minime diificilis intcllccta.
r C o m i t u m ] In quibufdam vemftis codicibus feriptuta e&mi/imin. quam ledtio-
nem non probo. Illam affero tantum ut interdum proferam aliqua exempla licentiæ vé-
terurri librariorum.
V e s t R A p u g n a ] Hæc qft, ut opiner, viSra lectio hujus loci,quam & vetéres
editiones* plurcs optirai libri confirmant. Allai, quæ fequitur, videtur elfe ex gloflè-
mate. In quibufdam itaque codicibus legitur, veftra confefio vel pugna. Morellii editio
habet vefra confefw tantum. Eam iedtionem adjuvant ea quæ dicuntur paulô antè : Bea-
Cïimj'acte prima ù ' una confèfio.
S u B i G i T u R ] Codices Carnotenfts & fandti Amulphi fiibieirue. ’
N e é !m o r s m e t u i t u S :] Tertuilianus in libro de fpetfaculis ait chriftianosefle
expeditum morti genus: Antoninus Pius in referipto ad Afianos apud RufinUm'dib. 4.
cap. 13. ait chriftiânos animarh ponere pro deo too & mortem iibenter am'pledti; Vide
Luciferum Calaritanum in libro ad Conftantium de moriendo pro Dei filio.
D e D o m in i b o n i t a t e ] Hæc ell lectio omnium editionum quæ prodierunt
ante eam quæ eft Rigaltii , qui iftic pofuit voltmtate. Accepit autem hanc ledlionem ex
antiquo codice monafterii fendli-Remigii Remenfis, ex Corbeienfi, & ex Fuxenfi.'Ufiis
eftenim his tribus ■ exemplaribus: Eadem extat in Turonenfi. Bonam, qüæ noftra d ft,
exhibent omnes ferè reliqui veteres libri, etiam ii quos editio Anglicana commémorât. Et
tamen Angli retinuerunt in contextu lectioncm quam non efle bonam ofteridunt etiam
fequentia. Duo libri véteres præferuntpatate.
D e in d u l g . d om in e ] In codice Turonenfi & in Corbeienfi legitur, de indul-
geniia ir domini voluntnte quod non impetrare. Vide notas noftras ad caput 3 6. Ladlantii
de mortibus perfecutorum.
E v a n g . D i s c i P L i N AM ] Ante editionem Manutianam legebatur evangelicam
viam. Sed hanc ledtionem in nullo eorum veterum codicum reperiquibus uliis hum. Et
tamen ea placuit Morellio.
E P I S T O L A X V I .
IS T I U S epiftolæ, quæ primiim prodiit in editione Manutiana, habui duo vetera
exemplaria, unum è bibliotheca mea, aiiudex urbe Gratianopolitana. Angli nullum
laudant præter Veronenfe, id eft, ut puto, editionem Manutianam, uti Rigaitius quan-
doque laudat codicem Veronenfem pro editione Manutiana. Rccle, ut opinor. Nam
mihi conftat eos qui editionem iliam adornarunt ufos fuifle codice Veronenfi.
G x pr ia n o p a pæ ] Codex rneus & editio Manutiana Papati. Sic etiamdegebat
Latinus’Latinius in libris fuis veteribus. Vide to. 4. analedlorum Mabillonii pag. 104.
Sic Thomati pro Thomce in coilatione cum Severianis, & Menati pro Mena in vettiftis
codicibus MSS. Liberati. Papæ nomen olim commune crat omnibus cpifropis. Poftea
iftud difolicuit Romanis. Qua de re vide quæ didla olim à nobis font ad epiftolam 81.
Lupi Ferrarienfis & Ludovicum Cælium Rhodiginum lib. 6. cap. 43.
D e d is s e pa c em ] Vel hie locus oftenditerrorem Goulartii feribentisnulpiam
neque apud Tertullianum nequé apud Cyprianum inveniri martyres pacem dedifle'lapfis.
Præterea ex epiftola Luciani 'ad. Celerinum & ex epiftola iftius ad Lucianum liquet
Paulum & cæteros in carcere coniiitutos dedilfe pacem lapfis. Et nota eft tempeftas quæ
ortaeft in ecclefia Africana quia Cyprian us recuiabat eis dare pacem quibus conceflà
erat à martyribus. Tertullianus in iibro de pudicitia, pacem quidam in eccleßa nori- Za-
bentes d martyribus in carcere exorare confueverunt. Vide Henriei Valefii .notas ad li-
brum fextum hiftoriæ ecclefiafticæ Eufebii cap. 42.
■ Q P T a M u s t e ] Angli putarunt verba hæc interminationem continere, ita nimi~
rum ut fi hæc minùs præftaret Cyprianüs , martyres cum ipfo non communicarent.
N b t A a d G t p R t a N u ui. j M f
Quam obfervationem ut certam & minime ambigüam repetunt in obfervationibus ad
epiftölam 22. qua data eftrad presbyteros & diaeonsrRomE 'eonfiftentes. A t ego non
video quonam modo excommunicatio noffit hi< verbis..inteIUgi._ Videbant Lucianus &
cateri qu¥ 4 um eo erant confeffores Cyprianum fe prabefe admodum difficilem in red-
piendis lapfis quibus martyres & confelFores, quorum illi magnam in hoc credebant efle
amftot'ifitem, pdcerMederant, quibus: Lucianus & cteteri dederant pacem in nomine
martyrum'Sd donfeflbrum, & segre ferebant duram illafa' antiftitis fui difciplinam, quam
prster icquum & bonum efle pütabant. Hanc bb caufatn, quia-fedifi'o propterea commota
erat in quibuldam oppidis provincial, Optant eiicribenfes ut pacem habeat cum martyribus,
iit ieveritatem milerieordia midget, fie concordiam A pacem redintegrari pofle inter
eum & martyres ac plebem eommotam. An ideo min.antur excommunicationem, li
ebfum defideriis non adquiefcat! Nbn tta fane. Preces font, -noh mandata, neb minae.
Aliud eft opiare, aliud jubere, aliud pcfeHam intentare. Nemo ffe petit'ut minetur, in-
quit Hieronymus in vita Pauli primi eremite. Item Petrus venerabilis abbas'Clunidcen-
,|s fib. 1. epift.B; fred b tii-p n b f rmnb/öbfeqiiiif> no'n ‘cdM umeliisJfoletfuodpetiiur impte-
rrari. Saite Cyprianüs vehementer admödiun conqueritür de'aüdacia Euciani, nön tarnen
p F O p te r minäs exeommunicationis., quarum ne verbo qüidem meminit fifed quia, qüod ei
minime convenicbat neque licebat, pacem dederat lapfis in nomine mafiyrum & con-
feflbrum abfque uüa interventione autloritatis epilcopi , & qniafe vulgt imperiti auclo-
rem cönftitiierat', quöd eo (iialiire feditibnts muitas efle fiuftasA conäiatas conflabat. H x c
eft Cypnani conqüeftiö deiLuciano,. 'Quae quamvis magna & 'jjnfta. foret, ei1 tarnen Cy-
prianus non minätur exCommünicationem. ■ Vide quE-adnotamus ad epiftölam 3 0.
- P r ^ s EnT e ] Hse-vox deeft in libro meö vetere, ubi,locus vacuus relidlus eft. lit
Grarianopölitanö feriptum eil Prateria. Editio Manutii habet Ego piufo 'ponendiim
eile prezfe?ite de clero ö “ exörcißa ö* leflöre ; ut fignificäre voluerint confeflores
epiftölam feriptam efle prsefentibus exorcifta Sc. ieölore, pmfente y to prczfentibus-, utapud
Piautum legifle me memini pmfente nobis. Dicebant autem, ut docet Nonius Marcellus
riobis #?.pmfente nö'bis pro pmfentibus & abfentibus n o b is.ßx mbx affert loctim
Plauti ex Amphitruone. Vide etiani in verbo Prcefente Sc Salmafiumad leriptores
hiftorias auguftaepag. 91. . ^ .
L u c i a n ü s J ä quo feriptam efle hanc epiftölam docet Cyprianüs epift. 22.
E P I S T O L A X V I I ,
PA M E L I US in annotationibüs ad epiftolam 21. notat iftam efle fidlitiam* Non Tag.
poflum autem divinare quibus rationibus permotus ita fenferit.
S e n t , e x p e c t e t ] Meliùs in codice CarnotenfiJpedet. Atque ita pofuiflem>
fi codicem ilium , qui fero venit in manus meas, habuiflem eo tempore quo epiftola
ifta excudebatur. ... . ai -
P a t i e n t 1 a m ] Hanc leiflionem non inveni nifi in duobüs iibns veteribus. Am
Sc veteres editiones prxfemntponitemiam. U traque ledlio poteft efle bona. Itaque nihil
mutare volui. Nam perfæpe in antiquis codicibus manuferiptis vidi patientiam pofitam
pro poenitentia & è converfo. Pamelius prætulit ultimam ledlionem. Ea placuit etiam
Eèinhartó. # v _ .
D e l ic t o p r o p r io ] Codex Carnotenfts habet priori. Redle. Et ita reponen-
dum eft.
D um n ec n o b i s ] Hanc leeftionem improbat Gronovius cap. 14. öbfeirätionum
(liarum in icriptoribus eccleftafticis, aiens hunc faftum nunquam fuifte ‘beatiflimi Cy-
priani ut nolle ftbi quemquam, non folùm illos, fervire quereretur. Ego puto hanc ob er*
vationem falfkm efle Sc Pamelium fruftra vapulare à Gronovio in editione hujus oci.
Pamelius enim non fuit primus qui ita feripferit, eum profiteatur fe expreflifle e itiones
Manutii & Morellii.Hpfe Cyprianüs ait in epiftola 38. nec loci met honore motus, unt
etiam alia loca in quibus commémorât fuam dignitatem Sc audloritatem ut epilcopus.
R r r ij