modo cam Afris diflènfiones. Longe fatius efthancre-
rum geflanim vàrietatem temporibus diftinguere.
' iSed forte objicictur quod aitJ'ufciii.is Li). 7. ç. 3.
Pnmas mumwiß
Mm qxjknre i-Gypianus CarAUgmenfis epifapM haretir. -
tas. înD/mifi pèr bapt'ifmum ab- errora prim purgatos ad-
mittendos ejjc ccrjftiit. Gerardus Joannes Yoffiuss & Va-
Icfius Eiifebium crroris acculant : fed Pearfonius ctf i
rÄ e obfemt adverfus Vaiefium hate EufeBii verba
v"Ts ita reddenda <Jfe, primus eorum , qui
tamexftitere, non autem ut Valefius, primus omimm ;
par-urn tarnen in Eufebio purgando promovit. Nam
cum FirmilianusCypriani æquali&Iiæreticojum bapti-
f e f fonge apte Gyprianum rejeGerit in conciiio lco-
itienfi*, cui ferirtterfiiiffe teftalur in epiftola ad Cyprian
]lum; æquc Eufebius crroris arguetur, five omnium,
five -æquaüum primum hæc ftatuiffe Cyprianum di-
xerit: Longe ergo.prpbabiiius ideireo primas Cypria-
liO'deferri, quia plurimum :ponderis huie fententiæ
addidit, eique muito ccicbrior exftitit, quant Orien-
taiibus, cum Stephano eontroverfia.
X X X . Ordo & ferles rerum in Africa gejlarum
■ anno 2 j f . & 2j(>. ufque ad concilium
tertium Carthaffnenfe.
Deinitiis hujus diffenfionis in Africa non valde ia-
borandum ; nam, tota res in conjefluris pofita. Pear-
fonius primum concilium Cartbaginenfe revocat ad
autumnum anni a 5 5. Tiilemontius, qui omnia infra
fpatium arini 25 6. concludit.non improbatPear-
fenium ; nec forte improbetur fi quis ab ipfo anni
. initio controverfiam deducat. Hoc tantum fia-
tuere poiTumus prius inter fe decertaflè Afros quam
cum Stephano. In epiftola ad Numidas refeiiuntur
quihanuicosaffenmtlixagit eofdem Cyprianus in epi-
ftoia ad Quinium. Nefcio etenim, inquit, ipiapmfam-
fmne duamtur quidam de collegis wj(Iris, ut patent eos
qui apud hoereticos tindi ßmt> quando ad nos venermt,
baptiiarinon oportere- Nec tarnen hac inftitutorum va-
rietatepax & gratia diffiiuere., ut cx epiftola ad Stephanum
perfpicitur. Cxterum feimus, inquit Cypria-
nus, quofdam quodfemel imbibennt nolle deputiere, nec
propofitum fituin facile mutate,fed faho inter colkgas
pads & concordia vinculo quadam propria, qua apud
fe femel fmi ufurpata, retimre, Nonnuiios ex Africa
epilcopos petere videntur hæc Cypriani verba in ep.
ad Jubaianum: lit nunc apud quofdam de noßris kare-
îïconmï baptifma occupation aßerilur. Per eurndem Jubaianum
venit in Cypriani manus epiftola adverfus
rebsptizantés;feripta. Sed ea nec a Stephano papa,
mec ab uilo ex tranfmarinis epifeopis, ( tunc enim re-
#a via Cavthaginem ad Cyprianum pervcniflet ) fed
ab Airovum aiiquo.videtur elucubrata. Ipfe etiam Ju-
•baianus non Omnino aftentiebatur Cypriano , fed
•averfum rebaptizatioi.i aninmm figniiiealnr, quia
Novatianenics, ii quos ex;catholici:s in partes fuasal-
licerent, horrendo eos fcelere rebaptizabant.
Decern & octo tpilcopi N.unifia:occafionrm Gy-
de iis qui apud hoereticos & fchifinaticos hapti^an videnturan
priano primi dederunt fententiæ Tuas palam & aper-
.teiprædicandæ.-Etfi enim baptifina ab hæreticis ad-
miniftratum rejicere folebant, tarnen cum lÿnodus
GJarthagine haberetur, confulendam illam duxerunt
ad Ecdefiam catholicam , quoe rna efi, venientes
haptiqari deheant. Cyprianus & alii epifeopi, numéro
XXXI. ut patet ex titulo epiftolae lxx. laudant Numidas
qnod & ipfi veritatem & firmitatem catholicoe regu-
loe teneant, feque iilis aflèntiri profitentur neminem fo-
rjs haptiiari extra Ecdefiam poffe. Non muito poft con-
fultus eadem de re Cyprianirs a Quinto ill Mauritania
epiicopo per LuGianum prefbyterum, feripfit ad
eum epiftolam lxxi. atque ut iciret, quid imper in
conciiio coëpifcopi aim comprefiyteris qui aderant, cen-
fuiflènt, ejufdcm epiflolæ exempium illi mifit.
Neque etiam multum effluxit temporis inter hanc
epiftolam 8c concilium lecundum Carthaginenle, in
quo mulpa quidem.prolata atque tranfada finit, led il-
iud imprimis, quod Stephano papæ Cyprianus lxx.
epilèoporum qui cum ipfo foderant nomine perfori-
b it , eos qui apud hæreticos vel fchifinaticos tindi
funt, redeuntes ad Ecdefiam baptjzari oportere. Id
Cyprianus teftatur diligenter nuper expreßum fuiiïè
cum in epiftola ad Quintum, turn in litteris ad epifcopos
Numidas. Utriufque epiftolæ exempium mit-
tit Stephano cum epiftola lxx ii. Addit in eodem
conciiio ftatutum elfe confenfu Sc audoritate com-
muni ut etiam ft qui preßyteri aut diaconi, qui vel in
Ecdefia catholica prius ordinati fueiint, & poflmodum
perfidi ac rebelles contra Ecdefiam fleterint, vel apud hoereticos
a pfeudoepifeopis & antichrißis contra Chrifli or-
dinationem profana ordinatione promoti fmt, & contra
altare unum atque divinum facrif cia foris falfa ac facrile-
ga offene conati fmt, eos quoque hac conditione fufeipi
cum revertuntur, ut communicent laid, & fatis habeant
quod admittuntur ad pacem qui hofles pans exfliterint,
nec debere eos revertentes ea apud nos ordinationis & honoris
arma retiriere, quibus contra nos pugnaverint.
Ad hoc tempus referrecogor legationem epifeopo-
rum, quos concilium Africanum ad Stephanum mi-
fit. Hos legatos epifcopos, ait Firmilianus, lie fufce-
pit Stephanus, ut eos nec ad fermonem fa/tem colloquii
communis admitteret, adhuc mfuper.... proeciperet frater-
nitati univerfoe ne quis eos in domumfuam reciperet, utve-
mentibus iion folum pax & communia , fed & tedum &
hofpitium negaretur, p. 150. Queritur etiam Firmilianus,
quod Cyprianum Stephanus pfeudochriflum &
pfeudoapoflolum & dolofum operarium diceret, p. 1 5 1.
Hæc proledo incredibilia elfent, nifi niterentur duo-
rum hominum teftimonio, quibus fides derogari non
poflit, Firmilianum dico 8c Gyprianum, qui Firmi-
liani epiftolam latine reddidit, aut faltem audoritate
fua evulgavit. Sed examinanda nobis funt fingula Fir-
miliani verba, turn ne illius querelis, quæ fua Iponte
fatis graves funt, aliquid addatur; turn ut quo tempore
8c modo hæc ada fmt dijudicemus.
Illud primo perlpicere mihi videor hos legatos non
maxima celeritate venifle, fed famarn eorum adven-
tusprænuntiamfuilTe. Vetuit enim Stephanus ne quis
eos domo exciperet, ut venientibus non folum pax &
communio, fed & tedum & hofpitium negaretur. Non-
dum ergo vénérant ,• cum hæc Stephanus ediceret, cui
Ipatium dederunt tum de ipforum adventu, tum de
rebus in conciiio geftis cognofcendi. Atque indecol-
ligo hanc legationem non polie ad tertium concilium
Cartbaginenfe referri, quamvis Tillemontiö focus
videatur. Conftat enim Rogatianum a Cypriano
in Cappadociam miftiim non fuilfe, nifi poftquam
legati epifeopi Roma, reverli font. Sed cum concilium
tertium Carthaginenfe caiendis Septembris ce-
lebTatum fuerit, ac Rogatianus, tefte Firmiliano, redire
feftinaverit, quia hibernum tempus urgebat; quo-
modo fieri potuit, ut poft concilium epifeopi legati
Romam irent ac redirent, ac poft eorum reditum
Rogatianus in Cappadociam miftlis redeundi ante
hiemem fpatium haberet? Fatetur Tiilemontius hæc
non facile fieri potuilfo ; fod tarnen non repugnare
contendit, pofito videlicet utramque legationem
ilum & reditum accelerafte. At videmus epifeopo-
rum, qui Romam miffi font, adventum non valde
celerem fod potius tardum exftitifle ; quod quidem fi
animadvertiftet TillemontKis, credo aliter judicatu-
•rum fuilfe. Præterea cum Stephanus in epiftola ad
Cyprianum, quæ ante concilium tertium mifla eft,
abftinendos putet*ebaptizantes; valde dubito an hoc
concilium legatos epilcopos ejufmodi periculo expo-
fuiftèt, ut eis Romæ communio negaretur. Probabi-
iius ergo eft legationem poft focundum concilium
milfam fui He.
Illud etiam ex verbis Firmiliani deduci poteft, edi-
<5liim Stephani non omnino in rem collatum fuilfo.
i°. Incredibile eft in tam fantfta ecclefia commilfom,
ut legati epifoopi negatum a fratribus hofpitium apud
infidèles quærerent. 20. Diftinguit Firmilianus teéluin.
& hofpitium à pace & communione & formone colloquii
communis : declarat conceptis verbis epilcopos
nec ad fermonem faltem colloquii communis admiflos
fuilfe : quod autem lpe<5lat ad teélum & holpitium,
minas tantum & julfa exprobrat, non rem iplam, quam
tarnen non videtur omiflurus fuilfo, li hoc etiam hu-
; manitatis officio caruiftent. 3 °. Verifimile eft in ecclefia
I Romana, quæ fanélis prelbyteris abundabat, aiiquos
[, tunc exftitifte, qui fe Stephanum inter 8c Cyprianum
; medios interponerent; ac fi minus impelrarent a Stephano,
ut legatos ad communionem 8c colloquium
admitteret, faltem eum deterrerent, quominus holpi-
tio eos excipi vetaret. Neque enim aptiori tempore
collocare polliimus quod ait Dionyfius apud Eufob.
Hift. lib. 7. c. 5. in epift. ad Xyftum : xsy 7ci$ dyt7m-
7D?£ s i V/Uyv X) OVfA'®fZ(F°VrttÇJl $ AlOVvdû) Xj ^tÄUfMIVl ,
ov^>l<poiç oetrçjTiÇpv E'tityàvo) ytvo/ufaoit, xj <àèx
cuoecJv [Mi yçflcÿouoi ’ carçj'nçyv /iAf) oÀiyct, ^
vefi» Si SicL ,7rh\b'iw fed & cariffimis fratribus
& comprefiyteris Dionyfio ac Philemoni, qui prius Stephano
affenfi fuerant, deque iifdem rebus ad me feripfe-
ratit, an tea quidem breviter, nunc vero pluribus verbis
feripfi. Liquet ex his verbis Dionyfium 8c Philemo-
- nem, cum antea in omnibus Stephano alîèntirëntur,
poftea ab eo aliqua in re diftenfilîe. Perabfurde autem
Launoius torn. 8. p. 603. ex his concludit hos duos
prelbyteros, çum antea baptilmum ab hæreticis datum
non rejicerent, poftea in Cypriani fontentiam conceffif
le. Perpaucos fore arbitror, qui Launoii conjeéluram
non explodant. Non enim hic tam agitur de dogmate,
quam de dogmatis defendendi ralione : nec Stephani
doétrinam improbat Dionyfius, quippe cum illam
ipfe fequeretur; fod in eo lenitatem Sc animi modéra^
tionem requirit. Quapropter cum ait Dionyfium 8c
Philemônçjm Stephano prius alîênfilfe, deque iilclem
rebus ad fo foripfilïè ; id accipi debet de hac Stephani
fontentia, non communicandum efl'c cum Heleno 8c
Firmiliano, 8c aliis rebaptizantibus; quæ præcipua fuit
8c difoordiarum origo, 8c curarum ac follicitudinum
Dionyfii materia. Quod fi Stephani agendi rationem
Dionyfius 8c Philemon probare aliquando defierunt i
tuni maxime videntur id fecilfo, cum eum adextre-
mas illas difoordiæ fignificationes efferri viderunt ; nee
immerito eorum làpientia mitigatum exiftimamus edi-
éliim Stephani, quod ne ipfo quidem Firmilianus ad
exitum perdu<ftum fuilfe dicit, ut iegatis epifoopis
tedum 8c hofpitium negaretur.
Jam vero Tillemontii rationibus non difficile eft
relpondere. Verifimile elfo non putat Stephanum ad
primum decreti Africani nuntium tarn vehementer
exarfilfe. Sed hæc diffieuhas, quæ Tillemontio dif-
fonfionem in Africa incoepilfo exiftimanti magna vi-
debatur, ex his quæ de Oriente diximus evanefoit*
Nec jam minim eft fi Stephano, his quæ ipfi curil
Afiaticis intercelforant aççenfo, novas faces doloris
Africana décréta admoverunt.
Quærit etiam Tiilemontius cur Stephanus ad C yprianum
foripforit, fi legatos nec ad communionem,
nec ad colloquium admifit. At minime répugnât ut
duo illi, quos diximus, prelbyteri a fan do pontifice
impetrarent, ut faltem ad Cyprianum foriberet. Quam-
quam Stephanus, cum his in litteris rebaptizantes ab-<
ftinendos putet, non multum videtur a fua in legatos
agendi ratione difoedere.
Illud etiam argumenti loco fumlt Tiilemontius,*
quod Cyprianus in conciiio tertio Carthaginenfi nihil
de his in legatos injuriis dixerit : unde foriptor
dodiffimus concludit legationem,poll concilium tertium
collocandam elfe. Sed hoc filentium lenitati, quæ
fomma fuit in Cypriano, tribuendum. In litteris autem
ad Pompeium, in quibus Stephani epiftola re-
fellitur, nonnulla S. martyri durius in Stephanum
dida exciderunt, quæ in tanta animi moderatione
conceptum ex maximiscontumeliisdoloremindicant»
Idem probant hæc verba ex epift. ad Jubaianum
quæ ante concilium tertium ac non muito poft focun-
dumforipta eft; curproevaricatoresveritatis, inquitp. 132»
cur proditores un it at is exiflimamur !
Legationem proxime foquuta eft epiftola ad Jubaianum
epiftopum. Is confoluera.t Cyprianum de
baptifmo ab hæreticis dato, fimulque miforat epiftolam
non a fo fod ab alio foriptam adverfos fonten<J
tiam Cypriani. Refellit hanc epiftolam Cyprianus;
8c lùmmo ftudio colligit quidquid ad caulæ foæ de-
fenfionem valere exiftimabat, forvata fomper animi
moderatione 8c caritate qua nihil antiquius habebat.
Mittit etiam Jubaiano exempium epiftolæ ad Numidas
8c ad Quintum, ac forte etiam proximæ lynodi
décréta, de qua fie loquitur : E t nunc quoque cum in
unum conveniffemus tam provindoe Âfricoe quam Numb
dioe epifeopi numéro feptuaginta & unus, hoc idem dé$.
nuo fententia tioflra firmavimtis, p. 129. Ex quibus
patet hanc epiftolam non muito poll: concilium fori-
ptam fliifîè ; fod tarnen poftquam a Stephano iitteræ
venilfont. Nam in ep. ad Stephanum teftatur Cypriai
i;