4 5 a s T E P H AN I B À LU Z I I
Cornélio frOtri falutem. A t in codice fàndi Arnuiphi iegitur : Cyprianus cum fratribus
numero X L I . Cornélio jra tri falutem.
■ S A T T i u s ] Quamquam id quod didturus film lit exigui momenti, dicam tamen,
quia iftud Rigaitius retulit in obfervationibus iiliS, ubi monet hunc epifeopum vocari
Fattium in codice Corbeienfi. Quod verum eft. Cæterum vocatur Sattius in multis an-
tiquis exemplaribus. Et ita fcribendum efte docet etiam prava ledtio veterum editionum,
in quibus legitur Satius. Certtlm eft igitur ledlionem libri Corbeienfis efte falfàm,
S ub I c t u ] Rigaitius ait fcriptum efte fub ilium in codice Corbeienfi. E go ibi legi
fub/edum.
0 s T E N S I o n I B u s 1 revelationibus, vifionibus quæ in fomno obrepunt, quibus
paulo infra ait efte obtemperandum. Ea erat ilfis tcmporibus fimplicitas & confidentia
chriftianorum. Deinde fccuta funt tempora quæ omnem penè audloritatem adimerent
iftiufinodi fomniis, ut patet ex Hieronymi epiftolaad Pammachium & Marcellamad-
versus Rufinum & ex iibro fexto cap. 3. confeffionum lancfi Auguftini. Immo ævo
quoque Cypriani, ut ipfc in epiftola ad Florentium pag. 124. docet, erant quibus reve-
lationes in fomno fadlæ videbantur fomnia ridicula & vifiones ineptæ. Eis tamen fidem
adhibuiffe Tertullianum liquet ex calce libri de virginibus velandis, immo etiam Hiero-
nymum ex ipfo difoimus in epiftola ad Lætam de inftitutione filiæ. Pofterioribus fæcu-
iis , cum deveniebatur ad ultima temporum, reVelationes muitte faétæ funt piis homi-
nibus, non foliim fomniantibns, fodvigilantibus, idque frequentiflimè. Sed fuere etiam
illis temporibus qui eas contemncrent. Vide notas noftras ad vitas Paparum Avenio-
nenfium pag. 1223. Cæterùm an à Deo mittantur fomnia dilputat Ludovicus Cæiius
Rhodiginus lib. 14. cap. 4.3,
1 .N 1 1 u MI .s Erafinus addidit > f i qui c'Jp’nj, Quod in nuüo eörum veterum exem-
plarium quibus utor reperi, neque in aliis editionibus.
P ro te c t , cor. et s ang .] id eft, communicationis, euchariftiæ, utftatim dieet.
. s S i eis m i l i t a t u r i s ] Codex Corbeienfis, f i eis qui militavennt.
A c d o l e n t e r ] Hæc défunt in quatuor antiquis exemplaribus. In meo legitur
M entes. Sic etiam codex fàndti Arnuiphi.
E t o p t . e t c r e d .] Hæc quidem habentur in foptem codicibus antiquis. Sed
defitnt in aliis octo. Erafmus primus pofuit. Nam defiderantur in antiquis editionibus. -
S A c R I r I c I A D e i ] Ita certè habet codex Corbeienfis. Et tamen Rigaitius adno-
tat in illo feriptum elfe Deo. -
Q u o t i d i e c e l e b r a m u s ] In libro de oratione dominica pag. 209. eucha-
riftiam quotidie ad cibum falutis accipimus. Tertullianus lib. 2. ad uxorem, nefeiet marftus
quid fecreto ante omnem cibum guftes ; & f t fciverkjtanem, non ilium credit efte qui diettur.
Vide cap. Quotidie apud Gratianum dift. 2. de cônfecratione.
I m p e n d e n t i s ] Codex Fuxenfis, ingruentis.
M a l i ] Quidam libri veteres habent malholi.
S an g uine s u o ] Ji.pift. 7 3 pag. 13 è.utpote qui baptiçenturgloriofflimo & maximo
fanguinis baptifmo. Et mox addit (anguine fuo baptizatos & paflione fandlificatos con-
fiimmari St divinæ pollicitationis gratiam confoqui. Vide Tertullianum in iibro de bap-
tifino & in Iibro de pudicitia. Paffio fândlarum Perpetuæ & Felicitatis, à fanguine ab ob-
ftetrice ad retiarium latura poft partum baptifmo fecundo. Vide differtationem 13. Hen-
rici Dodwelli, quæ eft de fecundo martyrii baptifino.
C o n s o l a t i e s t i s ] Çodices Anglicani, confolidajlis. Sorbonicus, cor.Jolulari
eftis.C
o m e s t u r a m ] Codex Remigianus comeftionem , Corbeienfis depreedatione,
Turonenfis de pradicationé.
E t j a m n . p. e a s ] Hæc defitnt in antiquis editionibus & in novem libris antiquis.
Defuilfe etiam in tribus à fe,vifis teftatur Pamelius.
D e O R E e o r . ] Codex Fuxenfis, de manu ir ore Corum.
P a t e r n Æ p i e t a t i s ] Erafinus edidit, patenta pietatis dulcedinem apponitnus,
Verum vocem dulcedinem ego nulpiam reperi in libris antiquis.
EPISTOLA
E P I S T O L A L V .
CUM hæc epiftola inter Cyprianicas magni fit momenti; paueis dicendumquo tempore
& qua occafione fcripta fit. Imminebat perfcquutio anno 252. cum hæc fcri-
beret Cyprianus, ac his ipfis diebus, quibus has ad Cornelium litteras faciebat, ob facri-
ficia quæ edidto propofito celebrare populus jubebatur, damore populalium ad leonem
denuo poftulatus in çircô fuerat, Sacrificia de quibus loquitur Cyprianus, videntur fuiffe
indicia ob peftem quæ tune fæviebat fub Gallo & Volufiano. HujUs autem epiftolæ feri-
bendæ hæc fuit occafio. Pars Feliciftimi epifeopum Caithagine aufa eft ordinäre Fortu-
natum, unurri ex quinque prelbyteris jampridem de ecclefia profugis, & epifeoporum
fententia anno priore damriatis. Didlitaverant fchifinatici viginti quinque epifeopos ad
hanc ordinationem peragendam venturos, fed quinque tantum adfiierunt, iique pluribus
infamiæ notis inufti. Sic ordinatus Fortunatus Romam mifit Feliciftimum cum litteris ad '
Cornelium, qui primo quidem rejecit Feliciftimum, u t par erat; fed poftea illius menda-
ciis & minis, ac ipfius etiam Cypriani, cujus litteræ nondum perlatæ fuerant, filentio
commotus duas ad epifeopum Carthaginenfem litteras fcripfit, quarum in prima pul-
fum a fe fuiflè nuntiabat Feliciftimum; in altera autetn ipfe commotum fe eflê & exterri-
tum fignificabat. His rebus addudlus fuit Cyprianus ut Cornélio feriberet hanc epifto-
lam l v . in qua demonftrat epifeopum nullius prorfus periculi metu terreri debere ; in-
nocentiam fuam adverfiis fchifmaticorum calumnias ftrenue défendit : eorumque mores
& nefariam conjurationem egregie deferibit, ac tamdem probat eos ad ecclefiam prin-
cipalem, unde fecerdotalis unitas exorta eft, navigare non debuiflè, cum ftatutum fit, St
æquum fit pariterdc juftum, ut caulà illic audiatur, ubi eft crimen admiftiim. Non du-
bium eft quin Cornelius his litteris acceptis æqua de Cypriano feriferit, nec jam aures
præbuerit improbis fchifinaticis.
Saturum] antea ledlorem conftitutum à lândlo Cypriano. Vide epift. 24. 29. 32. ^eg-7d‘
Acolythum] Secutus fum vulgarem feribendi modum, quaftivisj fciam feriptum
elfe in omnibus antiquis exemplaribus & editionibus acolytum fine alpiratiotfe, trti etiam
feribunt viri doélilfimi Jacobus Goar, Dominicus Macrus, & Cangius. Nondum autem
convenit inter interprètes unde derivatum fit hoc vocabulum, ut iftic etiam anno-
tavit Pamelius. Vir dodliflimus Joannes. Morinus in opéré de facris ordinationibus ait
acolythorum mentionem nufpiam fieri nifi poft annum a Chrifto nato 230.
Felicissimum ] adverlàrium fanéli Cypriani, uti pluribus oftendit Cyprianus in haC
ipfa epiftola.
A bstentum] Hæc eft vera ledlio, quam inveni in codicibus antiquis. Recentior Remigianus
& Beccenfis habent oftentùm. Ocfto alii Veterés & veteres editiones ofténftim.
Quamquam autem non dubitem quin hæ ledliones fint fiilfifliltiæ, eas tamen adnotaviut
hinc colligi facile poflit quonam modo introdudlæ fint fàllæ leclioncs in Iibros veterum
feriptorum per infeitiam & audaciam librariorum. Utar autem bac occalione ut referam
Verfum ex inftructione y 9. Commodiani, non cujufinodi editus eft a Rigaltiô , qui ilium
malè emendavit, fed eo modo quo legitur in veteri codice monafterii fandli Albini An-
degavenfis; ex quo Sirmondus defcripfit. Nam Rigaitius edidit ex apographo Sirmondi,
& non vid'it vêtus exemplar. Sic ergo habet verfus ille, Induite veftes quas oportet frigus
ut oftent, optimo fenfu. Oftare frigus eft auferre vel impedire frigus. Unde, inquit Cangius
, Galli effecerunt öfter.
E p i s c o p u M ] Ita veteres editiones & undecim vetera exemplar ia. Neque dubito.
quin ea leélio melior fit quàm ea quæ habet epifeopos, tamenetfi ea quoque reperiatur
in quibufdam vetuftis exemplaribus. Nam paulo póft dicit : Nec intereJIunde epiftopo aut
terror aut periculum veniat.
C u m a n i m a d v e r t i s s e m ] Hæc omitti poterant abfque ullo difpendio. Défunt au- A/. Set
tem in quibufdam codicibus antiquis, Retinuimus tamen, quia extant in antiquis editionibus
& in quibufdam codicibus manuferiptis.
fs ë ë S