tur antcquam peccata omnia expiaverint, poenis affici in altera vita, eorumque beatitudinem differri.
Hinc iis metuebat clerus Romanus, qui ante exadam poenitentiam moriebantur : Deo fcien te, in-
quit epift. x x x i. quid de talïbus faciat , & qualiter judicii fu i fondera examinet. Ejufmodi homines
fie comparai Cyprianus cum iis qui vita pro Chrifto profufa aut faltem fände exada moriuntur.
A liu d e fi, inquit in epift. lu. p. y 2. ad veniamß a re, aliud ad gloriam peiyenire : aliudmiffîim in car-
cerem non exire hide donee folvat novifftmum quadrant em, aliudflatim fidei fr virtutis accipere merce-
dem: aliud pro peccatis longo dolore cruciatum emundari fr purgari dm igne., aliud peccata omnia p a f
fione purgaße : aliud denique pendere in diem judicii ad fententiam Dotnini, alnid fiatim a Domino co-
ronari. Inutilis prorfiis Rigaltii & éditons Oxonienfis labor in hoc teftimonio eludendo. Hunc car-
cerem 6c longi doloris cruciatum 6c ignem diu purgantem detorquent ad poenitentiam lapfis impo-
ni folitam a facerdotibus. Sed 1.° iiiud faltem fateri debent ex Cypriani verbis confcqui, temporales
poenas iis perfolvendas fupereflè, qiiibus remiflæ finit æternæ. 2.0 Si poenitentiæ labores Cyprianus
deferibit, multo id magis iis congruit, qui ante exadum poenitentiæ curfum moriuntur. Nemoenim
hanc opinionem affinget Cypriano, ejufmodi homines non ad veniam flare, fed ad gloriam per-
venire; non mitti in carcerem, donee folvant noviffimum quadrantem, fed ftatim fidei 6c virtutis
accipere mercedem; non pro peccatis longo dolore cruciatos mundari, 6c purgari diu igne, non pendere
in diem judicii, fed flatim a Domine» coronari. 3.° Cyprianus non Iblummartyrescumlapfis,
fed etiam virgines cum adulteris comparât. Dubium non efl quin de martyribus 6c virginibus mor-
tuis loquatur, cum coronam illis ftatim donari pronuntiat. Cur ergo eum de poenitentium flatu in
hac tantum vita loquutum credamusî Præclara fane effet atque egregia comparatio, martyres 6c virgines
cum idololatris 6c adulteris in hoc conferre, quod prirni ftatim in altera vita coronentur, po-
ftremis vero poenitentiæ labor in hac vita fubeundus fit. Sed ft ifti idololatræ 6c aduiteri poftinchoa-
tam poenitentiam moriantur; an ftatim, ut martyres 6c virgines, mercedem 6c coronam accipient,
6c peccata omnia poenitentia purgafle videbuntur ! Quisnonvidet inftitutam a Cypriano comparatio-
nem ad futuram potiffimum vitam referri; quippe cum in hac vita poenitentium laborem facræ virgines,
quarum erat aufterum vivendi genus, adæquarent, martyres vero longe ftiperarent! q..° Illud
pendere in diem judicii valde adverfàriis moleftum. Putant Nicolaus Faber 6c Rigaîtius beatitudinem
juftorum à Cypriano in diem judicii, exceptis martyribus, differri. Sed hæc opinio afîingi Cypriano
non poteft, qui hoc loco, ut jam obforvavi, non folum de maityribus, fed etiam de virginibus
loquitur. Sæpe alias docet, præcipue vero in libro de Mortalitate, non folum martyres, fed alios
etiam fandtos, cum ex hac vitadecedunt, cum Chrifto incipere regnare; virgines 6c pueros ad continents
6c innocentiæ præmium. féliciter pervenire, juftos ad refrigerium vocari. Illud ergo teftimo-
nium, de quo nunc agimus, ad eos referri debet, quos ante plenam poenitentiam mortuos in diem
judicii generalis reforvari exiftimat Cyprianus. Nec minim ft ejufmodi hominum beatitudinem uf-
que ad hoc tempus différât; cum enim inftare crederet adventum Domini, temporis fpatium jufto
longius non poterat videri. Porro Cypriani fontentia inde etiam ilîuftratur, quod in die judicii mar-
tyrum mérita pluribus in hunc diem pendentibus profutura declaret: Crcdimus quidem, inquit in libro
de Lapfis pag. 1 Sy. pofie apudjudicem plurimum martyrum mérita fr opera jußorum,fe d cum judicii
dies venerit, cum poß occafum fizeuli hujus dr mundi ante tribunal Chrifii populus ejus adfifiem.
Atque hæc quidem de iis qui fèfe in Ecclefta poenitentiæ fubmittunt; qui autem extra Ecclefiam
moriuntur, eos Cyprianus déclarât, etiamft pro nomine occifi ftnt, numquamadindulgentiam aliis
in ftnu Eccleftæ morientibus promiflâm perventuros. E t quia apud inferos confeßio non e fi, inquit in
cadem epift. lii. p. 7 5 . nec exomologefis illic fieri potefi, qui ex to to corde poenituerint fr rogaverint,
m Ecclefiam debent interius fiufcipi fr in ipfa Domino refervari, qui ad Ecclefiam fuam venturus de illis
utique, quos in ea intus invenerit, judicabit. Apofiatce vero fr defertores fr adverfiarii fr hofies fr
C hrfii Ecclefiam diffipantes, nec f i occifi pro nomine fuerint, admitti fecundum Apofiolum pojfunt ad
Ecclefioe pacem, quando nec Spiritus nec Ecclefice tcnueruiit unitatem. Merito negat Cyprianus exo-
mologeftn quæ in hac vita præfcribitur, in altera perfici pofle. Sed peripicuum eft ab eo agnofoi
indulgentiam quamdam 6c pacem, quæ fchifmaticis 6c hæreticis extra Ecclefiam mortuis, etiamft
pro nomine occifi fuerint, præclufa 6c denegata, aliis in Ecclefta mortuis 6c in adventum Domini
reforvatis concedetur.
Ex his patet communionem illam, quam Ecclefta catholica cum fàndïis 6c martyribus-, 6c cum juftis
ante plenam poenitentiam mortuis fovet, non novum effe commentum, fed dogma primis fæculis
notum 6c creditum. Nec mirum ft hæc communio his non placet qui ab imitate Eccleftæ difoeflè-
rurtt; fed Cyprianus, cujus inter præcipuas virtutes enituit unitatis amor, præter ea quæ ab illo in
honorem martyrum décréta retulimus, duobus aliis in locis teftatur quam arefta intercédât Eccleftæ
P R Æ F A T I O. xxxv
I præfenti cum Candis & martyribus rteccftitudo. Primus exilât in libro de Hab. Virg. quem fie conclu-
I dit Cyprianus : Tantum mementote tune noftri, eunl incipiet in valus virginitas honorari. Alterum tefti-
I monium leeitur in ep. Lvti. ad Corndium quem fie alloquitur Cyprianus : Memores noftri invicem I j
I mus, concordes atque unanimes, utrobique pro nobis femper oremus, prejfuras &angufiias mutua caritate
I relevemus, & f i t/uis iftinc noftrum prior dtvina digmuwnis celeritate præcefterit, perfeveret apud Dami-
I num noftra dileaio, profratribus & faronbus noftris apud mifericordiam Patris non ceffet oratio. Fruflra
I hæc editor Oxonienfis eludere^.natur. Virginitatem ait incipere honorari, cum ad confeflîonis decus
I pervenit; fed Cyprianus virgines omnes generatim alloquitur, non folas martyres; nec proinde mar-
I tyrii fed virgmitatis coronam indicat. Alterum iocum fie interpretator Fcllus, qüafi Cyprianus cum
■ Cornelio pacifcatur, ut is rjm fuperftesfuerir, cui in vivis diutins eftè'contigérii,precaripergat. A t ma-
I nifefta e(l cavillatio; non enim hoc precandi munus ei commendat Cyprianus, qui fuperffes fuerit
fed qui prior pmeeßint. Sed Fellus ex noftra interpretationc confequi negat, ut fandos liceat precari’.
I Vcrum non animadvertit quam hageÿucie cohæreant cum invocatione (ândorum, quæ fi prifcis
I fæculis inftar fuperftitionis Chrifto injuriofæ habita fuiftèt, vel potius fi non viguiflèt in tota Ecclefia
I ut cam viguifle certiflîma monumenta teftantur, numquam Cypriano in mentem veniflèt virgines
I & martyres in anteccflùm pfecari & invocare. 6
X V I . D e C h rifti divin itaie, ejufqu t gratia.
B Præfationis modum tranlgredcrer fi in aliis Cypriani fententiis .accurate veftigandis immorarer.
I Nihil enim erroris exeogitatum eft his pofterioribus fæculis, ut rede obfcrvat Pamelius, quod non
I ex Cypriani teftimoniis refeliatur. D e Chrifti divinitate fitndus Martyr data opera nonpertradavit,
I fed brèves illius de Deo incarnato ièntentiæ non minus habent roboris & momenti, quam uberior
I pertradatio. Chriftum Dominum & Deum noftrum appellare file t. velut cum ait in ep. vm. p. i y.
I Tfabcmus advocanim fr deprecatorem pro peccatis noftris Jefum Chriftum Dominum & Deum noftrum.
I Elaborandum eftè docet in ep. Lx. p. ut Chriftum judicem & Dominum & Deum noftrum prome*
I reamur obftequïis noftris. In ep. Lxm. p. io +. Jcfus Chriftus Dominus & Deus nofter fa crftcii hujus
■ auäor ir doäor: St p. i Sy . Jefus Chriftus Dominus £r Deus nofter ipfte eftftummus facerdos D ei patris. I “ JP" XLXn - P* 6 1 . gfatias;^gk Deo patri tntiit/xgemi & Chrifto ejus Domino & Deo noftro falvaiori.
I ■ 1, ef . LVI. P '9 2" ^ 9 4 - eP-Lxv- P -1 1J-CP- Lxxiv. p. 139. & 140. ep. Lxxvu.p. 1 j8 .
In libro de Oratione dom. p. 204. Oremus itaque, fi-atres dileâiffîmi, ftcu t magifter Deus docuitt
I ^ P' tleu s pacis & concordiez magifter qui docuit unitatem, ftc ordre unumpro omnibus voluit, quo~
■ modo in uno omnes ipfeportavit. In libro de Vanitate idolorum pag. 228. Chriftum fimiliter Vocat
I Deum noftrum, Deum cum homine mixtum : in libro 2*. Teftim. hominem St Deum ex utroque
I genere concretum. Deum elfe St Deum vocari probat in Scripturis veteris St noVi Teftamenti pag.
■ 286. 287. 288. & ad eum refert præclariflima quæque teftimonia. In libro de Exhort. mart. pag. il poftquam letulit illud Ilaiæ, Ego Dominus Deus tuus fanttus Ifraelqui te ftalvum fa d o , addit :
I Qyl & in Evangelio promittit auxilium divinum D ei ferv is, in perjequutiôhïbus non defuturum dicens :
I Cum autem vos tradiderint Stc. In libro de Bono patientiæ docet Chriftum in ccelis adorari, ac
I præcepifle Patrem ut Filius adoretur; ad eum refert hæc Scripturæ teftimonia: D eu sinanifeftus ve- n,et Deus nofter ir non fileb it, Dominus Deus virtutum prodibit, St alia ejufinodi ; tum addit : Quis
■ autgm eft qui taeuiße fte prius dich & non tacebit! Utique ille qui ficut ovis ad vidimam dudus e ft.....
K Hu eft Deus nofter, id eft, non omnium fe d ftdelium ir credcntium D eu s, qui cum in fecuhdo adven-
I tu manifcftus venerit, non filebit. Non omittendus infignis locus ex epift. ad .Jubaianum pag. 125. I B| ï ? 1®1 C yPr'an“ s wneeptis verbis tres perlbnas Patrem & Filium & Spiritum fandum unum
■ elle Deum. Nam f i , inquit, baptiiari quis apud hareticos potuil, urique & remiffam peccatorum cote-
MJequt potuir. S t peccatorum remiffam confequutus eft, i r fandijkatus eft ir templum D e ifa illis eft. J t
H ja n difteatu peftir templum D eifa d u s eft, quaro cujus D e i! S i creatoris, non potuit, quia in eum
■ credld“ - S i Chrifti, nec hûjus fieri potuit templum, qui negat Deum Chriftum. S t Spiritus fa n d i,
m tmumfint, quomodo Spiritus fandus plaçants effe ei poteft, qui aut Patris am F ilii inimicus
■ j . ' “ brum de Unit. Ecclcf ubi citât hæc Scripturæ teftimonia, Ego ir Pater unum fumus, ir
y ,res tjtmn f tint. Vid. etiam epift. lxxvi. p. 139. ubi pcrabfurde dici contendit eos qui foris
[ S B H . unt. ü f f i ymtlan induiffe, fe d Spiritum fandum non pontifie percipere ; quali poftit aut
\ fin e Spir,tu Chriftus indui, aut a Chrifto Spiritus feparari.
I r Ü Ü ilia ‘Z ^ cum incarnatum pietas, quæ in feriptis Cypriani mirum in modum elucet, pa-
■ n er cae at in aliorum Africæ epifeoporum animis.ut pcrlpicere poflùmus ex concilio Carthagi-*
I ncn 1 ln ftu0 adfuerunt 87. epifeopi ex Africa, Numidia & Mauritania, cum prefbyteris & diaco-
■ *1i