Q u i b a p t i z a t u r ] Hunc morem explicat fandus Joannes Chryfoftomus in
initio homilis 40. in primam Pauli epiftolam ad Corinthios. Vide Rigaltii obfervatio-
nes ad librum Tertulliani de refurredlione carnis, Chriftophorura Juftellum in notis ad
canonem 12. fynodi Antiochens, Fridericum Spanhemium & Joannem Harduinumin
differtationibus quas pmiferunt de baptifmo pro mortuis. Vide etiam prsfationem Am-
boefii ad Abælarduin pag. 24.
A b a l i e n a t a m ] Très libri veteres liabcnt abigeatam, ocio aliiabjettam, alius
abaâam, unus regjus abjeäam fr tremebundam in ovile. Rigaltius magis probat abigeatam.
N am n e c P e t r u s ] Refert hunc locum fandlus Auguflinus in initio libri fe-
çundi de bapjtifino adversùs Donatiftas.
S e p r ima t um t e n e r e ] In gloffcmate libri de imitate ecclefiæ : Primants Petro
datur Ut una Çhrifli eçclefia f r una cathedra effe monßretur. Vide iliic obfervationes,
A g r i p p i n u s bo . me. v i r .] Citât hunc locum fandlus Auguflinus lib. 2. de
baptifmo contra Donatiftas cap. 9. Sedego non invenio in hocloco Cypriani quod Au-
«mftinus pauio antèait Cyprianum dixiffe confitetudinem de reeipiendis hæreticis abfque
novo baptifmo quafi çoepiffe corrigi per Agrippinum. & mox de fuo ait e a rn e r Agrippinum
corrumpi ctepifje, non corrigi. Ifta explicanda fiint. Ait Auguflinus quaeftionem de re-
petitione baptilmi nondum State Cypriani fuiflè pertradlatam diligenter , fèd tarnen ia-
luberrima eonfiietudine tenuilfe ecclefiam, Romanam videlicet, ut planum eft ex epift
tola Firmiliani, in ipfis quoque fchifinaticis& hæreticis corrigere quodpravum état, non
iterare quod datum effet. Alia erat confuetudo eeclefiæ Africans. Et quia Papa Stephanus
nihil afferebat ad confîrmandam opinionem fuam quàm conftietudinem , fugillat C y -
prianus liane dilputandi methodum , & ait epift. 7 1 . pag. 127. & epift. 74. pag. 141.
agendum effe ratione, non confuetudine, quam vocat erroris vetuftatem. Nam quam-
vis confuetudo legem imitetur & non minùs quàm quod lcriptum eft ufurpetur, tarnen
non de longa confuetudine prsfcribendum eft, nili fit rationabilis & per tantum tempo-
ris duraverit quod ejus initium non teneatur in hominum memoria. Conftietudinem
enim aiunt jurifconfulti effe ufüm rationabilem competenti tempore firmatum , nullo
adtu contrario interruptum. Cyprianus contrà confiietudini Romanorum , quam aiebat
non dimanare de fonte apoftoiico, ut agnovit etiam Baronius, opponebat confuetudi-
nem veritatis, quam putabat effe in ecclefia Africans Sanè Auguflinus ait confuetudi-
nem cedere debere veritatilnanifeftats. Et quia ilia non erat manifeftata ævo Cypriani,
ut quæ nondum pertraflata fuerat diligenter, propterea ilium exeufat, & putat ilium re-
cepturum fuiffe veritatem, fi turn ea fuiffet manifeftata, uti poftea fuit in concilio plenario.
Cæterùm iftic adnotandum eft diù ante Cypfianmn receptam fuiflè difeiplinam de bap-
tizandis hæreticis ad ecclefiam venientibus , ut dicemus in notis ad conçjlipm Cartha-;
ginenlè, adeoque faiftim fuiffe Nicephorum Calliftum cùm Jèripfit Cyprianum primum
fuiffe qui baptizandos effe cenfuerit hweticos. Addam in hoc loco Gregorium Papam
v u . ufum effe audloritate Cypriani adversùs conftietudinem çujus uftis contrarius eft ve-
ritati, quia quælibet confuetudo, quantumvis vetufta, quantumvis vulgata , veritati eft
poftponenda. Extatea Gregorii epiftola apud Gratianum dift. 8. cap. S î conjuetudinem.
L i b r a t o ] Très libri veteres, librato confilio commuai. Ahi lèptem de editio Erafîni,
librata confilii communis examinatione. Qui feribendi modus extat etiam in initio epiftolæ
fequentis.
E P I S T O L A L X X I I .
C U M propter illam cui nunc incumbo emendationem & illuftrationem operum
fändli Cypriani iegendam ftilcepiffetn proiixam nimis epiftolam Joannis Launoii
ad Jacobum Bevilaquam de difcordia Paps Stephani cum Cypriano, miratus fum tarn
multa ab eo dici potuiffe ut nihil diceretur. Quseunque enim affert argumenta & tefti-
monia adversüs Stephanum nullius momenti funt in hac caulä & quandam habent infub
fitatem. Quid enim ad cauläm baptifini facit Cypriani famam effe celebriorem quam
famam Stephani, Cyprianum non cedere Stephano, Cyprianum congregaiïè concilium
in caula baptifini, Stephanumnoncongregaffe, ecclefias orientis&occidentis non fiffee-
piffe propugnandam lèntentiam Stephani, & multa alia hujufmodi qus ad caufiim non
pertinent, quorum etiam plurima falla funt! Nemo autem, ut ait Hieronymus in epif-
tola ad Pammachium contra Joannem Hierofolymitanum, falfo verum probat. Itaque
ifta facilè poffent refutari. Sed tanti non funt. Veriflimum igitur eft quod ait Optatus in
libro quinto , veritatem ftudiis impediri. Vide Facundum in libro contra Mocianum pag,
5 7 7 * Pr*m£e editionis.
C e l e b r a r e c o n c il iu m ] Celebratum fuiffe anno z y 5. reélè, ut opinor,
probat Pearftniius in aiinalibus Cyprianicis.
T r a n s a c t a ] Ita duodecim libri veteres. Alii quatuor habent traüata. Veteres
editiones & tres libri veteres, tranjlata.
S a c r a m e n t o u t b o QUe ] baptifmo & landli fpiritus infuflone, id eft, ut dieet
paulö poft, aqua & lpiritu. Quod foepe repetit alibi. Tertullianus in libro de virginibus
yelandis : Una nobis fr illisfid e s, uniis D eu s, idem Chrijlus , eadem fp es, eadem lavacri
facramenta. Siricius in epiftola ad Himerium .* quibus fo lis per annum diebus,. id eft paft
chatis &. pentecoftes, adfidem confluentibusgeneralid baptifmatis tradi convenit facramenta.
Vide Sirmondum capite quinto lècundi antirrhetici, ubi explicat hunc Cypriani locum.
Vide etiam to. 2. Capitulariumpag. 1236. Gsterum pro utroque quinque Vetera exem-
piaria habent utrumque.
R e n a t u s ] Quatuor antiqui codices habent demo natus. Q u s ledlio non dilpli-
c e t, cüm vox demo axtet in capite tertio evangelü lêcundum Joannem , ex quo locus
ifte petitus eft. Sedputo Cyprianum, qui alia verfione utebatur quam vulgata noftra,
fcripfiffe renatus.
A d q u in t u m ] Supra epift.7 1 .
A d GOEPi s c . in n u m id ia ] Supra epift. 70.
D i v in u m ] Tres libri veteres habent individuum?
E t c o . Ec c L . s t e t e r in t ] Ifta imitatuseftAnfèlmusepifcopusHavelbergen-
fis in tomo XIII. Spicilegii Dacheriani pag. 202.
Q u o d sem e l im b ib e r in t ] Cicero lib. 4. academicarum quffiftionura
cap 3..S e d nefeïo quotnodo plerique errare malunt eamque fententiam quatn adamaverunt
jmgnadjfimi defendere quhm fine pcrtittacia quid conjlantiffïme dicatur exquirere. Ladlan-
tius lib. 3. cap. 24. Q u id dicam de its nefcio qui ciim fem el aberraverint, conjflattter in fluid -
tia perfeverant fr vanis vana defendant ,n ijï quèd eos interdum puto aut foei caufa philo-
fophan aut prudentes fr fcios mendacia defendenda fufeipere, quafi ut ingenia fu a in malis
rebus exetceant vel oflentent. C d iu s Calcagninus in libro de libero arbitrio pag. 396.
tiifi tantum ejfet quibufdam malè aufp 'watis ingemis impudentue ut non erubefcant expbfas
ac damnatas etiam opiniones revocare atque affererc, non amore quidem veritatis, fe d ojlen-
tandi ingenii fr captanda aura popularis gratia. Congruenter ad h s c Origeiies lib. 1.
contra Celftim ait moleftam rem eflè contentionem obftinatamque voluntatem refiftendt
etiam manifeftis, pudore dilcedendi a confuetis opinionibus quibus jam imbuta eft anima,
nec ab ullis confuetudinibus hominem difficiliiis avelli quam ab iis q u s ad opiniones
pertinent. Claudianus Mamertus in procemio librorum de ftatu anims : Magnum in
genere humano multorum vitium e jl arrogant imperitia fr pervicax in defendendis perpenprez-
fiimptis opinionibus pertinacia. Angelus Politianus cap. 9. milcellaneorum tradit Domi-
tium Calderinum pro fententia cui femel adhsferat etiam contra verum contumacem &
refradtarium fuiffe.
E P I S T O L A L X X I I I .
HA N C epiftolam eflè Cypriani puto non poffe ambigi. Et tarnen landlus Augufti
nuslib. 2. contra Crelconium cap. 33. videtur dubitaflè an eflèt Cypriani. G.ll‘c
autem ratio eum movere potuerit ut ita putaret difficile didtu eft , prælêrtim^ cum^ y-
prianus eam agnofcat ut fuam in prsfatione concilii Carthagmenfis & ipfç^ Augultinus