crinei. Sen eca Medea 1 Adefie fcleleris ultrices detz crïnem folutis fqiiaiidce ferpentilus '.
Eucanus lib. 6. Et comavipereis fubfirïngitur horrido, fertis. Lu do v icus Cælius Rhodigi-
nus iib. i . cap. 4.0. refert ex Av icen n a fèrpentes ex mulierum præcipuè capillis concipi.
Similem errorem notavimus in tomo fêcundo Capitularium pag. 9 8 7 .
I n v i o l a t a m ] C o d e x Fuxenfis, mmacidatam.
C o N s u . s i n e v e r i t a t e ] C itâ t hune lo c um , fed non nominato Cypriano,
A n g e lu s Politianus in præfatione mifcellaneorum fiiorum. A it enim : Pulchrè fie ait quidam
: Confitetudo fine veritate vetufias erroris efi. C itâ t etiam Gratianus difl. 8. cap. Con-
fuetudo. V id e notas ad epiftolam 7 1 . pag. 4.98.
N e c c o n t e n t i o s u m ] H æ c n o n comparebant ineditione Erafnii. Manutius
& Moreliius induxerunt. Pamelius expunxit, quia non invenerat in cod ice Cambero-
ncnfi. Sanè défunt in quatuor iibris veteribus. Sed habentur in aliis duodecim & in duo-
dus Bodleianis.
E r r o r e m d e p o n e r e ] Sandlus Papa Gregorius in epiftola ad fenèlum Auguf*
tinurïi : Bonarum quippe mentium efi ibi culpam agnoficere ubi culpa non efi. Innocentius
I I I. apud Bzovium an. 1.206. S- 6 Bonarum mentium efi ibi timere culpam ubi culpa minime
reperitur. C o n t ra Quintiiianus Iib. 6. cap. 4.. Nam culpam, preefiertim deprehenfiam,
pertinaciter tueri altera culpa efi. Hieronymus lib. 1. adversùs Rufinum : Melius efi te
poenitere faâti tui quam & martyrem in calumma & deceptos in error e perfifiere. Nec eru-
befeas decommuta tione fient entice. Non es tant ce auâoritatis & famcz ut erraffe te poeniteat,
-Item in epiftola ad Pammachium de optimo genere interpretandi : Erraffe humanum efi
& confiteri enorcm prudentis. E t in epiftola ad Pammachium & Ocean um adversùs er*
•rores O r ig en is : Secunda pofi natifagium tabula efi fiumi lit er confiteri. E t in epiftola ad
Marcellam de quinque quæftionibus novi teftamenti : Non memini me hoc aliquando
dixiffe; 6? fi dixiffem, non effem in errore pertinax. Rufinus lib. 2. adversùs Hieron y -
jmim *. Certum efi autem errorem prceceffiffe ubi emendatio fubfecuta efi. Auguftinus fer-
mone 164.. de verbis apoftoli : Humanum fu it erraffe ■. Diabolicum efi per animofitatem in
errore manere. Idipfum quoque dixit fendu s Joannes Chryfoftomus in parænefi prima
ad Th eod o rum iapfiim : Nam peccaffe efi humanum, perduraffe autem inf.agitiis non hu-
manum efi, fed potius diabolicum. Item Auguftinus in epiftola ad Ce le rem : Turpe efi
mut are fiente titiam, fed ver am.à" reâam. Nam fu it am & noxiam & laudabile & falubre
efi. Sicut autem confiantià non finit hominem depravari, fie pertinacia non finit corrigi.
S i c a n a l i s ] Hieronymus in epiftola ad Marcum Celedenfèm : Si rivus ternit et
fin it, non efi ahei culpa, fed fonds.
Pa* 1+2. O c t o a n ï m æ h o m i n u m ] Sic reftituimus hune iocuift ex fide odlo librorum
noftrorum 6l fèx Anglicanorum. Nam & infrà in epiftola 7 6 . pag. 1 52. ita etiam legi-
tur ut iftic. Sanè vo x hominum n on extat in epiftola fànèli Petri nec apud Hieronymum
in dialogo adversùs Luciferianos.
S a l v a t u s v i d e r i ] Editiones habent falvus. A t ego repofùi falvatus, fècutus
in h o c auèloritatem tredecim exemplarium noftrorum & quatuor Anglicanorum.
D o m . u n i t a t e ] V êtus codex Remigianus & très An g lican i habent dominiez ob-
fervationts virtute.
A d HÆR. t r a n s i e r a n t ] Unus codex reg ius , ad hcereticos difcejjiffe monflran-
tur. Ledlionem à nobis retentam confirmare videntur hæc Cypriani verba ex epiftola
7 1 . pag. 12 7 . & à nobis ad hcereticos tranfiffè.
E P I S T O L A L X X V.
HA N C epiftolam, quam primus protulit Moreliiu s, habebant etiam ii qui Romæ
præfuerunt editioni operum fàntfli Cypriani in officina Pauli Manutii. llli autem ?
üt ait Latinus L a tin iu s , non probaverunt uti è tenebris proferretur; hujufque confilii
auèlorem fe 6c fiiaforem fuifle ipfè teftatur in g en u è , cùm majorum exempla fècutum,
tum hominis, id eft Firmiliani, cu ju sea epiftola eft, petulantiam deteftatum. Poftea Pameliu
s , qui illam repererat in fex antiquis cod ic ib u s , earn recudit, innuens tarnen, quo
erat
erat in rempublicam chriftianam Sc ecclefiafticam affedlu, fe illam omifTurum fuifie,
quod paulo vehementiùs Sc acerbiùs quam epifeopum deceat feripta f i t , nifi jam à M o -
rellio fuiflet édita. Scilicet Romanos Sc Pamelium commoverunt liber Firmiliani ftylus
Sc excandefcentia adversùs Papam Stephanum diversèab eofèntientem. A t fi attenté con-
fideraftent quanti 6c quàm vehementes foleant effe affedtus cùm agitur de caufà religion is
6c f id e i , confideraflent etiam quàm vehemens <Sc acerb us fuerat Stephanus feribens adversùs
C y p r ia n um , profeèto hanc excandefcentiam condonafTent FirmiIiano,neque prop-
terea tenebris damnandum efle putaffent illuftre h o c antiquitatis ecclefiafticæ monumen-
t um , in qu o fané bene multa funt magni momenti quibus hodie careremus cum grandi
rerum noftrarum difpendio, ut in fimili argumento cenfùit Sirmondus edens in lucem
libellum precum Marcellini 6c Fauftini adversùs Papam Damafiim. Neque ilia Romano-
rum aut Pamelii cura impedivifTet in hac luce litterarum quin epiftola ilia prodiret in
publicum. C ùm enim certum fit illam ex veteri libro editam fuiffe à M ô rellio , extiterit
etiam in fex codicibus Pamelio v ifis , in iis in quibus inventa eft à La trn io, in fèp tem q u ibus
ufi funt A n g li in fua ed it io n e , in decem cum quibus ego contuli opera fandli C y -
p rian i, manifeftumeft illam non potuiflfe fèmper latere, etiamfi Moreliius non edidiflet.
C od ice s autem cum quibus illam contuli fu n t , unus R emigianus, duo C om p en d ien fe s,
duo V ic flo r in i, unus Pithoe anu s, unus monafterii Be ccenfis, Lætienfis, Bigotianus, Ôc
unus meus. Afïentior autem Pamèlio 6c Rigaltio exiftimantibus illam græcè feriptam fuiffe
à F irm ilian o , verfem autem latinè à fenéto Cyp riano. Epiftola ergo Firmiliani inventa
eft in viginti fex codicibus manuferiptis.
F i r m i l i a n u s ] Cæfereæ Cappad ociæ epifeopus, Origenis auditor 8c admirator,
ut d o c e t Eufebius lib. 6. cap. 2. hiftoriæecclefiafticæ, cujus 6c magnæiliius famæ in ec-
clefia D e i mentionem facit cap. 4.6. 6c Iib. 7 . cap. 5. & 30. V id e etiam epiftolam primam
Bafilii ad Amph ilo ch ium. Præfedit priori fyn ôdo A n tio ch enæ , ut oftendit Henricus V a -
lefius ad Eufebium. O b iit apud T harfum in C ilic ia anno Chrifti 2 72 .
P a s s i o n e D o m i n i ] N é fc io q u omod o Faètum eft ut ifta exciderint in editio-
nibus quæ emiflæ funt poft M orellian am, in qua extant. Habentur enim in omnibus an-
tiquis cod icibus, un o vetere V iè ïor in o e x cep to , 8c in cod ice etiam epifeopi Ac conenfis.
Hujus omiflîonis au èlor eft Pame lius, qui ait hæc non habere cod ice s manuferiptos 8c
textum indicare ilia effe fuperflua. Magis miror A n g lo s , qui cùm ea haberent in quinque
Iibris fuis veteribus, feirent etiam extare in quibufdam noftris 8c Rigaltium monuiffe in
obfèrvationibus fuis ea non debere r e jic i, ea tameh in textum recipere n o lu e ru n t , fatis
faèlum ledlori putantes fi monerent fe ita invenifle in antiquis codicibus.
H i b e r u m t e m p u s ] H in c collegit B aronius hanc epiftolam fuiffe feriptam anno pagt
^ 7 7 . aliquanto tempore ante hyemem. A t Pearfonius in annalibus Cyp rianicis con-
tendit ifta accidiffe anno fiiperiore.
B a s i l i d i s t e m p u s ] Variæ funt opiniones virorum dodtorum de tempore
quo Bafilides dogma fiiürn diffeminavit. Q u a de controverfia vide quæ do<flè& eruditè
leripfit amicus o lim nofter Jo an n e s'Baptifta Cotelerius in epiftolam Ignatii ad Trallia-
nos , ubi tempus Bafdidis fevocat ad imperium Adriani. V id e etiam viri doèliffimi Re-
nati Maffueti obfervationes ad ïrenæum pag. 5 9. §. 112. Ineptos Bafilidis errores, quos
portenta v o c a t , graviter exagitat Hieronymus in epitaphio L u cin ii Bætici 6c in libro adversùs
Vigilantium. Ilium idem Hieronymus lib. 2. adversùs Jovinianum vocat magif-
trum luxuriæ 6c turpiflimorum complexuum, 6c in epiftola ad Ctefiphontem advei’sùs Pe-
lagianos commémorât impietatem Bafilidis. '
F r u s t r a a p o s t o l o r . ] C o n t rà Vincentius Lirinenfis de h o c ipfo negotio
agens ait : Ut omîtes luce clariiis vïdeant beatorum apofiolorum beata fuccefiîo quanta vi fem-
per, quanto fiudio, quanta contentione defertderit (itfeeptee femel religionis integritatem. E t
mox addit Stephanum Papain dignum exiftimaffe f i reüquos omnes tantum fidei devotione
vinceret quantum loci audoritate fuperabat. Per apoftolos heic & alibi intelliguntur Petrus
6c Paulus , qüos ecclëfià confiderat ut fundatôres ecclefiæ Romanæ. Magna animorum
contentione agitata eft ævb noftro quæftio de duplici capite in ecclefia. N o lo refende quæ
tune utrinque diefta 8c fa<5la finit. IHud tantùm dicam , legendam effe exercitationem de fin-
gulari primatu Petri quam ea occafione fcripfit vir illuftriffimus Petrus de Marca archie-
pifeopus Parifienfis.
. X x x x