modo utriufque fama omnium ore celebrari potuit?
Uiucl autem ex oratione i 8. S. Gregorii Naz. quae
habita ell Conftantinopoli, non oblcure perlpicitur,
Cyprianum ilium, cujus dies fcllus agebatur, non Càr-
thaginenfem, fed Antiochenum cftb.Nam magicas ar-
tes 8c converfionem, ut præcipués illius vitæ/& no-
tiftimos evcntus prædicat Gregorius, ita ut dubitct an
quifquam ex audicntibus res illius gcftas ignorct, p.
2,77. Quinetiam quod ait Cyprianum poll convcr-
lioncm ftblum elle ædituum, id fe ex aliquo audi-
viftb tcftatur p. 281. Probabile non eft Cyprianum
Carthaginenfem adeo notum his in rcgionibus fui He,
præfcrtim ex rebus ad eum minime pertinenlibus, ut
Grcgorium incolæ cdocerent ; led hæc fima 8c dies
feftus ad alium dcbent referri.
Objicit Fcllus S. Grcgorium tarn ofcitanter errare
non potuifte, ut epilcopum Antiochenum cum Car-
tliaginenfi confunderet; neque enim ft vere cxftitiftbt
Cyprianus ille Antiochiæ epifcopus, qui Nicomediæ
paftiis dicitur, nihil de illo ad Gregorii aures perven-
turum fuift'e, qui Sc à pâtre res tarn mirabiles mature
dilccrc debnit, & per fe ipfeNicomediam 8c loca vici-
na pervadens cognolcere. Sed dum Gregorium vir
eruditus culpari non patitur, quod unum ex duobus
Cyprianis finxerit, in aliam ilium reprehenfionem non
multo leviorem conjicit, quod ad Cyprianum Car-
thaginenlbm retulerit monumcnta illius ælati 8c pjtriæ
8c rébus geftis repugnantia. Verilimilior mihi videtur
hæc illius exculandi ratio : cum ei recens admodum
cum iis quos alloquitur intercederet confuetudo, 8c
poll aliquot dierum fcceftum attemperate ad iplum
diem feftum rediiftbt, ut iple teftatur p. 275. fatis
proclive fuit in tarn anguftis ad r‘es accurate edifbendas
fpatiis labi Sc errare. Quod autem ait idem Fcllus nullum
inter Antiochiæ epifcopos Cyprianum inveniri,
id facile expeditur. Non enim Antiochiæ magnæ epifcopus
fuifte Cyprianus dicitur, led alterius, ut obler-
vat Tillemontius, in Phoenicia fitæ, ex qua Damaf-
cum perdublus eft, ut à judice interrogaretur.
Duo ergo diftinguendi lunt Cypriani, Sc in oratione
1 8. Gregorii Naz. quid Antioçheno, quid Cartha-
ginenfi conveniatexpcndendum. Quod ait Gregorius
Cyprianum nobili Sc fenatoria domo ortum elle, id
Tilleipontius Cypriano noftro attribuit, tut,alter] illi
niago non valde confentaneum; led tom. 5. ubi agit
de Cypriano Antioçheno, fatetur id non poftc difcer-
ni. Non immorabor in excutiendis aliis conjeSluris,
quæ de Cypriano fieri /oient, velut quod Baronius
Sc poll eum alii nonnulli exiftimarunt Cyprianum
jam fenem ad Chriftianam religionem accefliftc. Ni-
tuntur quodam loco ex epiftola ad Donatum, ubi lie
loquitur Cyprianus: Quipojfibilis, aiebam, ejl tanta
Cpnverfio, ut repente ac perniciter exuatur, quod vel genui-<■
numfitii materia naturalis obduruit, vel ufurpatum diu fenio
vetujlat'ts inolevit! At Cyprianus non fuos annos nu-
nierat, led de vitiis loquitur, quæ in homine etiam
non Ibne vetuftatem habent, cum aha, ut ibidem le-
gimus, & profunda peuitus radice fedarunt. Hue adde
Cyprianum non de luis tantum rebus difterere, led
generatim omnes ætates ac vitæcondiliones compleSti,
quarum nullam prorfus excipiebant Chriftiani, quam
Pon.Chrifti gratia renovari Sc rcnalci polie diçerent*
Liquet id ex his quæ Ibquuntur : Quando, inquit./wra-
moniam difeit, qui epularibus denis dr largis dapibus af-
fi/evitl & quipretiofu vejk confpicims in ci\iro atque in pur-
purafufit, ad plebeiumfe ac fimplicem cultum quando
depo/nt! Fafcibus iiïe oblcdatus & honoribus, privants &
ingloriiis ejfe non potefl. Hic ftipatus chntium cuneis, fre-
quentiore comitatu officiofi agminis hone flat us ,pcenam put at
ejfe cum fiolus eft. Tenacibus femper illecebris necejfc ejl ,ut
folebat, vinolentia invitet, infietfuperbia, iracundia itiflam-
met, rapacitas inquietet, crude/itas flimulet, ambitib dç-
ledet, libido pmcipitet, Hæc referenda duxi,ut pateret
minus temperanter otio abuti, qui Cyprianum hac
piSlura mores fuos exprcftillc, Sc priftinæconditionis
iplendorem Sc opes defcriplifle opinantur. Quæcon-
jeôluræ li vaieant, dicendum erit eum fafcibus fulli fie,
Sc vinolentiæ ac rapacitatis vitiis laborallb, quod jie-
minem hablenus video fufp'icatum.
11. D e S . Cypriani converfionc. Cathecnmeniis bona
fua diftribuit, feqne voto confinerai a, objlrinxit.
Incertum quo anno dr tempore bap tirants.
Plurinuun fane Chriftianæ religioni acccffit or-
namenti Sc prælidii converfione tanti ingenii; actum
maxime veritas triumphare vila eft, cum celeberri-
mum mcndacii doblorem ac defenforem cepit. Non
tarnen prima aggrclïione vieftus eft Cyprianus, led
quod in homine inanium rerum cognitione inflato
non valde mirum eft, diu veritatem inter Sc errorem
ancipiti fententia flubluavit. Quod enim docet Chri-
ftiana religio de nova in Chrifto creatione, id fomnii
inftar domeftico argumento refellcbat, vitia fua nec-
dum volens emendare, nee emendari pofte exiftimans.
Quos turn animi æftus expertus fit, fie iple in epiftola
ad Donatum ediflerit : -Ego, inquit, cum in tenebiis
at que in node coeca jacerem, cum que in falo jadantis fa -
culi nutabundus ac dubius vefligiis oberrantibus fiuduajrm,
vitoe me ce nef dus, veritatis ac lucis alienus; diffidle prorfus
ac durum pro illis tunc moribus opinabar quod in falu-
tern mihi divina indulgentia pollicebatur, ut quis renafei
denuopojfet ; utque in novam vit am lavacro aqua falu-
taris anihiatus quod prias fuerat exponent, & corporis licet
manente compage hominem animo .ac mente minaret. Qui
pojfibilis ejl, aiebam, tanta converfto Scc, Sed tandem il-
lius animum Chriftus inflexit, ac docilem fecit hor-
tatibus Cæcilii prefbyteri, qui tam præclari operis ad-
minifter Sc interpres fuit; non illequidem, ut nonnulli
opinati huit, Diadumeni præceptor, fed idem
potius qui in dialogo Minueii Felicis Chriftianam religionem
per fis Sc nefas oppugnat, deinde ab Obla-*
vio ftrenue defenfam libenter ampleblitur. Amicitia
quæ Cypriano interccdebat cum Cæcilio, tam arble
beneficii magnitudine conftribla eft, ut eum in parentis
loco diligeret Cyprianus, cjufque nomen ferre vo-
luerit,ac in ipfiusdomo vixiftb videatur. Eratfane illi
de nobis, inquit Pontius, contubernium viri jujli dr lau~
dabilis memorja Cacilii, & atate tune & honore prefbyteri,
qui eum adagnitionem ver a divinitatis àfaculi errore
corrcxerat. Hune toto honore atque omni obfervantia dili-
gebat, obfequenti veneratione fufpiciens, non jam ut ami-
cum anima coaqualem, fed tam quam nova vita parentem,
Denique ille demulfus ejus obfequiis in tantum diledionis
immenfa merito proyocatns cfl, ut de faculo excedet^s arcef-
■ xlj V ita S anct
B ftionejm proximo commendaret illi conjugem ac fiberos
K fuos, drquem fecerat de fed a comma ni one parùdpem, pofl-
I modum faceret pietatis heredem. Hoc contubernium ,
K quod Cyprianum in Cæcilii domo indicat vixiftb, mi-
I nus eongruit cum hominum eruditorum conjcbluris»
I qui Cyprianum uxorem ac forte ctiam liberos ha-
I buifte voluut, cum religionem Chriftianam ample-
» xus eft, quam vis nullum prorfus hujus rei veftigium,
I ncc in ejus lcriptis nec in illius vita, quam Icripfit Pon-
I tius, deprehendatur. •
Varii cogîtationum æftus Cypriani altcrnantis
B converfionem demorati hint ; fed llatim atque veritati
I adoculos affiilgcnti ccftit, totam lb in eo profudit pietas,
I ac Scripturarum oraculis exculta maturos frublus in
I ipfo primordio extulit. Inter fidei fua prima rudiment a,
I ait Pontius, nihil aliud credidit Deo dignum, quam ft con-
I tinentiam tueretur; tunc enim po/fe idoneum feri pedus, &
I jenfum adplenum veri capacitatem pemnire ,fi concupifcen-
■ tiam carnis robuflo atque integro fandimonia vigore calca-
I ret. Quis umquam tanti miraculi meminit! Nondum fecun-
B da nativitas novum hominem fplepdore toto divina lucis
I oculaveràt, & jam veteres ac prißinas tenebras fola lucis
1■ paratura vincebat. Deinde quod majus ejl, cum de ledione
I divina quadam jam non pro conditione novitatis, fed pro
I fidei fejlinatione didiciffet, fiatim rapuit quod invenit pro- ^ ^ merendo Domino profuturum. Difiradis rebus fuis ad in-
! digentiam pauperum fuflentandam tota pradia pretio difi
I penfans, duo bona fimul junxit, ut dr ambitionem faculi
I fperneret, quo perniciofius nihil ejl; dr mifericordiam, quam
Deus etiam facrficiis fins pratulit, quam nec ille, qui legis
I omhia mandata fervajfe fe dixerat, fecit, inpleret : & pra-
[ propera vclocitate pietatis, pene ante ccepit perfedus ejje,
I quant difeeret.
rrogm. Non convcnit inter eruditos utrum Chriftianis
I hens initiatus cflet Cyprianus, cum le continentiæ S[ lege obftrinxit, ac bona pauperibusdiftribuit ; an ad-
I hue catechumenus præclara hæc duo facinora edide-
B rit. Sed h Pontii verba confiderentur attendus, vix
IB ambigendi locus fupercrit. Conceptis enim verbis dc- I clarat nondum baptifmo regeneratum fuiftb Cypria-
I mim, cum Iiæc dehgnavit : non fecunda nativitas eum
K oculaverat, fed fola lucis par at ura veteres ac prißinas tern
nebras vincebat. Paulo poft allata verba, Cyprianusdi-
I citur ad hue rudts fidei homo, & cut fiorfitan nondum cre-
I deretur. Idem cfficitur ex his verbis, Pravenit tritura
■ fernentein, vindemia palm item,poma radicem.... Et infra :
■ Quid autem circa pauper es epifcopus fdeeret, quos cate-
H c/nnnenus diligebat / bed Tillemontius acutillimi judi-
■ cii leriptor hoc teftimonium Pontii, quod quidem fa-
B tetur in dubium revocari non debere, conciliari vix
■ pofte exiftimat cum epiftola ad Donatum, in qua Cy-
B prianus, ut modo vidimus, cmendationem morum
H vitæ mutationcm ne cogitatione quidem in con-
m verfionis primordio aftequi lb potuiftc dedarat, ne-
■ dum tam fervidis initüs exorfus fit : Defperationcmelio-
■ rum > inquit, malts meis ve/uti jam propriis acvernaculis
I ffebam. Præterea baptifino acceptam refert emenda-
■ tioncin morum fuortim, 8c poflquam uttdagenitalis au-
■ xilio fuperioris avi labe deter fa , in expiât urn pedus ac ptt-
H 1wn defuper fe lumen irfudit, turn vero agnoviftb le di-
H ftcilc elib quod antea difficile videbatur, geri pojfe
■ Vu°d impojfibi/e putabatur. Quomodo ejgo tot virtuturn
ornamenta ante baptilmum conleqtii potuit!
Ut Ii*ec• diflicultas expediatiir, oblervandum eft
1 minus accurate Tillemontium ad initia'Chrillia-
me profeftionis referre dubias ilia's cogitationes, quae
Cyprianum ante converfionem hue & illuc trahebant.
Nondum cnimcredebat in Chriftum.cum ftcanimo
flubluaret; fed, ut iple nariat, in tenebris atque in node
caca jacebat; in falo jadantisficculi nutabundus ac dubius
vefligiis oberrantibus llubluabat, vita fua neficius, veritatis
ac lucis alienus. Facile ergo Pontius cum Cypriano conciliatin';
nec mirum li primus Cyprianum poftquam
veritati manus dedit, ad virtutis fummum evolallb teftatur,
quamvis Cyprianus ipfe morum hiorum emcn-
dationem ante acceptum fidei donum dclperaftbt. 2.0
Non immerito Cyprianus renovationem animi fui 8c
novam creationcm baptifmo attribuit, quamvis mul-
tis jam virtulibus inllrudiis ad baptifmum acccftiftct.
bic enim femper tulit ecclehaftici conhietudo fermo-
nis, ut cum ad baptifmum nemo admitteretur, nift
poll: nullta cmcndatiE vine indicia; ipfi tamen reno-
vatio & nova crealio baptifmi frublus efte dicerctur.
Hinc illud Cyrilli Hicrolblymitani catccheh 3. p.
4 5. Mortuus in peccatis defeendifli, vivificatus afeendis
injuflitia. Non dubium tamen quin ex catechu men is,
quos Cyrillus erudiebat, non pauci jam magnos ha-
berent in virlute progreftus; ac forte etiam continen-
tias voto fefe nonnulli obligaverant, ut oblbrvatdodift
limus editor in notis ad cat. 4. p! 62. Non eft hujus
inftituti ufitatam findis Patribus 8c theologis difle-
rendi rationem exjilahare; led certe ex ea perlpicuimi
eft Pontium 8c Cyprianum inter lb non pugnare,dtim
alter prteclare ficla Cypriani fefe ad baptifmum pne-
parantis narrat, alter baptilmo ad/udicat quidquid 8c
in ipla baptifmi adminiftratione 8c in prtevia medi-
tatione 8c exercitatione conlequulus fuerat; addo
etiam quidquid in Confirmationis ficramcnto 8c in
corporis 8c finguinis Chrifti communione, quas duo
lacramenta fimul cum baptifmo confcrri folebant. .
Quo anno converfus fuerit 8c baptizatus Cyr
prianus ex ejus epifcopatus initio exiltimari debet.
Nam, ut ait Pontius, ad officium facerdotii'dr epifeo-
patus gradum adhuc neophytus, & ut putabatur, novellus
eledus ejl. Quare cum epilcopusanno 248. aut 240.
creatus fuerit, ut modo videbimus; baplifmus non incommode
ad annum 244. aut 245. rcferelur. Alii
ad annum 246. referunt; led de his rebus nihil videtur
certo pofte conftilui. Fruftra autem inquiratur
quo anni tempore baptizatus lit, Hoc lacramento ini-
tiatum fuifle inter Pafcha 8c Pentecoften exiftimant
Pearlonius Sc alii nonnulli, quia hoc temporis fpatium
ordinaudis lavacris in Africa deputatum erat. Verum et-
fi hi dies prascipue eftent baptifno conh-crati, nihil
tamen vetabat, quominus baptifma aliis temporibus
daretur, ft qute caufe inciderent baptihni poftloleni-
nes dies differendi, vel etiam anticipandi. Probat Ter-
tuliianus in libro de Baptifmo nihil efte incommodf,
ft baptilrna extra lolemnes dies juftis de caufis fulcir
piatur; Diem baptifino folemniorem/mydii, pafchapree-
flat..... Exindepentecofle ordinandis lavacris latijjimum
fpatium e jl.... Caterum omnis dies Domini ejl, omnishorn,
omne tempos habile baptifmo:fide folemnitate interr
ejl, de gratia nihil refert. Inertes autem baptihni dilak
ij