iilam frequenter alibi citra difficultatcm tribuat fànètiflimo martyri , ut libro de anima
cap. 9. lib. 3. de baptifino contra Donatiftas cap. 2. lib. 4. cap, 12. lib. 5. cap. 1. lib. 6.
cap. 7. 6c lib. 6. contra Crefconium cap. 32. Hieronymus quoque in extremo dialogo
adversùs Luciferianos cam laudat ut Cyprianicam. Simon Goulartius contendit illam
elfe purum paralogiftnum, earn videlicet ob rationem quia Cyprianus Novatianenfès nommât
inter hoftes ecclefiæ, quiaeos cum Marcionitjs, Patripaffianis, 6c aliis hæreîicis
baptifmi inftitutionem 6c eflentiam evertentibus confundit. Quod tarnen verum non eft.
Sanè Cyprianus damnat opinionem Novatiani cenfèntis baptiftna Marcionis efle verum
baptifma, quia qui fèètæ ejus addièli erant baptizati fuerant in nomine Jefu Chrifti. Ita-
que propterea difputat adversùs baptifmum Marcionis 6c aliorum hæreticorum. Illis au-
tem accenfèt etiam Novatianum, quiaputabat ejus baptifimim non valere qui contra ec*
clefiam, in qua eft verus 6c unicus baptifmus, rebellis erat 6c hoftis ecclefiæ. Itaque verè
dici poflet ea quæ iftic ediflerit Goulartius efle purum paralogiftnum.
S c R 1P s 1 s T 1 m 1 h 1 ] Si vera eft inferiptio epiftolæ 70. quam extare monui in co-
dice Thuano , apparet iftam fuifle primam earum quæ ad Jubaianum feriptæ funt. Si
vero tertia eft, ut in uno veteri libro meo legitur, conftat defiderari unam ex tribus epifto-
lis à Cypriano feriptis ad Jubaianum, Ex initio porro iftius, fi ifta funt vera, facile eft
colligere primam defiderari 6c fÿnodicam feriptam ad Numidas elfe fècundam. Sanè fy-
nodicam feriptam elfe ante iftam docet iple Cyprianus in initio iftius epiftolæ.
F o r i s p o s i t i ] Hieronymus in apologia adversùs Rufinum : Q u id loquar de
hcereticis, qui licèt foris fin t, fe nommant chrifiianos !
C o m p u t a r e ] Antea legebatur judicare. Nos mutavimus, quia nobis conftat omnia
vetera exemplaria noftra, præter unum tantummodo, & quinque Anglican'a habere
leölionem quam nos conftituimus. Quæ leèlio confirmari poteft ex nonnullis aliis Cy-
priani locis, in primis verb ex poftrema parte iftius epiftolæ pag. 137. ubi ait, baptifma.
jnßum & legu'unum computetur, & ex epiftola Firmiliani pag. 14.9. cum ißic femper obfer-
vatum fit ut non nifi imam D ei ecclefiam nofiemus & fanftum baptifma non nifi fanftee ec-
clefice computarefiïu$. Ea auèloritas major eft quàm ut obfifti ei poflit.
Q u i n t o ] S uprà epift. 7 1 . Ex epiftola porro 72. in qua ejufdem Quinti mentio habetur
apparet ilium fuifle epifeopum in Mauritania.
E p i s c o p i l x x i . ] Auguftinus in libro de unico baptifino contra Petilianum cap.
13. feptuaginta tantùm ponit. Vide etiam quæ de hoc concilio idem ait lib. 2. de baptifino
contra Donatiftas cap. 7. 8. 9. 6c lib. 3. cap. 2. 12.
B a p t i z a r i a n o b i s q u 1 c. ] Ita emendavimus ex fide quatuordecim librorum
noftrorum veterum 6c feptem Anglicanorum. Antea legebatur baptizari à nobis. Quicun-
que ergo ab adultéra & prophana aqua veniwn abluendi fu n t & fanâificandi. Ita etiam in
codice fanèli Arnulphi, nifi quod ibi legitur yenientes.
Pag. igo. H u m a n a ] Hanc leétionem habent quatuordecim exemplaria noftra de fèptem An-
glicana. Vox autem tarnen, quæ fèquitur, deeft in pluribtis eorundem exemplarium. In
Corbeienfi pro humana legitur Immanitatem.
E x t r a n e o ] Codexfànèti Arnulphi extrario.
R e l i n q u a m u s e c c l e s i æ ] Idem codex, relinquat ecclefia*
L o n g a æ t a s ] Vide obfèrvationes Rigaltii ad hune locum. Vide etiam Sirmondi
notas ad librum decimum Facundi.
A d h o c v e n i t u t d i s c a t ] Ita X V 1 1. libri noftri veteres 6c fèptem Angli-
cani. Neque dubitari poteft quin hæcleèlio fit optima.
D e b e m u s s t u p o r e m ] D uo libri veteres, dcbetmisfiupore hcereticispatrocinari
hcereticos & confenfus noßri & c. Sex Anglican i , non debetnus fluporem hcereticis patroci-
?ib confejifus noßri, cum & c . Ita etiam in uno ex noftris. Stuporem gentilitatis dixit Pontius
diaconus in vita Cypriani.
P a t r o c i n i o c o n s e n s u s ] Codex fiintfli Arnulphi, patrocinn & confenfus.
Q u æ r e n d u m n o n s i t ] Vide librum anonymi de rebaptifinate infra pag. 353.
A n t h r o p i a n ï ] Vide doèliftimi viri Joannis Baptiftæ Cotelerii notas ad librum
fèxtum conftitutionum apoftolicarum cap. 10.
G L a d 1 1 A C VE N E N A ] Ita reponendtim efle cenfùimus, quia ita feriptum inve-
nimus in tredecim libris noftris veteri bus 6c in feptem Anglicanis. Gladii autem illi &
yenena
N o t æ a d C y p & ï à n ù m . ïo i
venena referantur ad hæreticos illos-tanquam epitheta > ut feepe apud oratores JÉ hiftonCB
À P T 12 A R E N T U R ] ; Codex iàndl i Arnulphi tinguerentur. I B H S . **•
C o N T E N T i o s a n g t it a t i s ] Idem codex, comenno vanimns arnica & verbtatisinimica.
_ , c . . .
F id e sua f o r i s ] Ita emendavimus6c fupplevimus ex nde quatuordecim veterum
exemplarium noftrorum\6c fèx Anglicanorum, turn etiam ex editione Morellii.
U MlT;ATis-"ORi:GivN-,EM ] Unitatemecclefiæ frequenter commendat Cyprianus-,
præfertim in libro de Unitate eccleftæ. . . .
“ U s u r p a r e c oN A T i] Ita editio Manutiana & duodecim libri veteres. A t Erafi
mus 6c Moreliius 6c très libri veteres habent vindicare, eodem fènfù. In codice fànèti
Arnulphi, ubi legitur ufurpati fu n t, additur aufu facrilego.
L o Gum is t u m ] D e vero fènfii hujus loci prolixe diflerit Joannes Dallæus lib. 2» a8‘
de cultibus, Latinontm cap. 12. pag. 156.
P r æ p o s i t i s ] Hanc leétionem, quam inveni in omnibus antiquiseditionibus6c
in quatuor libris veteribus, ego præfero ei quæ à Pamelio allata eft ex unico codice An-
glicano,in quo feriptum.erat perpreepofitos. Quam leétionem, ne quid difiïmulem > exhibent
novem vetera exemplaria.
Q u id a d u l t e r a m ] Novem libri noftri veteres 6c quatuor Anglicam præie-^
runt : Q u id adultéra & aliéna & divines imitatis inimica in acceptum referimus. Ita etiam
in Anglicano fuo legebat Pamelius. Sed quidam libri veteres habent veritatis.
E c c l e s i a p a r a d i s i i n s t a r ] Sandus Auguftinus lib. 4. de baptifmo contra
Donatiftas cap. 1. exponit paraphrafticè hune locum, 6c ait : Ecclefiaparadifo compas
rata indicat nobis poße quidem ejus baptifmum hommes etiam forts accipere, fe d falutjs bea-
ùtüdinein extra eam neminem vel percipere vel teuere. Etaddit : Ita fit ut cum paradifi aqua
fit extra paradifum, beatitudo tarnen non fit nifi intra paradifum. S ic ergo baptifma ecclefia
poieß eße extra ecclefiam > munus autem beatee vita non nifi intra ecclefiam reperitut. Vide
infrà ad epiftolam 7 y A b aquaalietia. _
E x c i D it u R ] Ita editiones Manutii6cMorellii 6c quindecim libri veteres. Alu très
6c Erafimis habent excidetur & in ignem mittetur. Fuxenfis, exuritur & in ignenî mittitur*
S a l UTÂRIS cæloe s T I ] Codex fanèli Arnulphi falutari & ccelefii.
S u P e r u n u m ] id eft fiiper. Petrum. Vide librum de unitate ecclefiæ.
C la v e s a c c e p it ] Sanèlus Columbanus in epiftola ad Papam Bonifacium etim
monet ut qui Petri, qiii claves accepit , fucceflor e ft, ea poteftate bane utatur. Tamd'm^
enim, inquit, potefias apud vos erit quandiu reâa ratio permanferit. llle enim certus regni
ccelorum clavicularius efl qui dïgnis per ver am feientiam aperit & indignisclaudit. Hæcin-
fmuanda funt Romanis. Multi enim Romani pontifices ab hac régula difcellerunt, Hue
referri pofTunt quæ de Petri privilegio diflerit Marca lib. 4. de concordia cap. 6. 6c quæ
nös illic annotavimus. . . ' x \ r j
H Æ c e s t u N A ] Refert hune locum fànèlus Auguftinus hb. 4* de baptiimo adversùs
Donatiftas cap. i. , ' '
F 1 D E l i D E V O T iO N t ’]vltapoftiinuis pro eo quod anteaiegebatutjidetMUtue..
Sanè in. codicq Corbeifinfi legitur fid â virtute, in tribus ’aliis fid e i devoiime\ S'ed.omnès
ülii & lèptem 'A n gliain i.p te fe ru n t^Â devoàonei . . v “ ‘ ' l
S i p ôis-.sé ,s-q 1 o.N'.iS-.]Æodex Remeiifis fatidli Dionyfii, / paßioms.woßm terrant
tens mus. Quod fortafte melius eft propter ea quæ præcedunt. j - j j - j
A QU a -E c c L E SI Æ,] Codex Gratianopolitanus ; Aqua ecclefia & p d eltej& vera,
& Jalmam & fianâa. Gitat Auguftinus in lo t» paulo arttè laudato , fed non -habet
& JWWf v-àAsV.Y'.t ■ W . ' ‘ . .A. ...
E x i S T i m.A M U R ] Tredecim libri noftri 6c unus Bodleianus habent exifiimus, .am
quinque Ànglicani extflimits, unus meus timemus, magno inter has varias Ie#iones ail
çrimine.; ! mO r a t j r ' A i'
■ A du.l t era R t N)ot'.N P o T e s T ] Vide notasnöftras ad Agobardum.pag, 45.»
quæ<,nos dïcimus de ea.argumento in notis ad librum de unitate ecçimæ. y v ■
./ S i E. gjcl E s i Æ -d e v O T i } .YcXus, Remigiaïius : Nam.-fi-ifi* devom ,ecdefi& ejt
& in eçcléfia Jxç^
. T u t