, ^ 2 S t e p h a n i B a l u *z ï i
putavit argumentum ad alTerendam dignitatert'epifcopi MaghöV ad quem epiftola-■ 76;
fcriptaeft; tamenetfi ibi Cyprianiiseüm vocet filitim, non'fritrêm, ut ffilet FeribenS ad1
epifcopos. Sciebat enim Euchratium hülfe epifcopum. Et nihilbmihus Vtddbat ilium'aji-1
pellari filium in calce iftius epiftolæ.
E P I S L O L A L X 1 1 .
PO M P O N I Ô ] epifcopö Dionyfianênfi in proviticîa Byïacêna. Interfuitconci-
iio Carthaginenfl fiib Cypriano.' Concilie Cabarfiiffitàno1 fttbicrtpißt Fortunatus
epifcopus Dionÿfiatienfisi ;1In collatiohe Carthaginenfl inter cathoiicos'& Donatiftas ad-
fuit V-iflor epifcopus Dioflyfianenfis Donatifta, qui pfofitetur fé non habere adverfe-
rium. Quamquam id negatum eft ftatim ab Aurelio epifcopo Mäcömadienfi catholico;
G u m pRESBYT Eh f S ] In imo libro meo veteri legiturpresbyteris Romanis.
C u m s e m e l s t a t u m ] Reftituimus iedtionem veterum editjonum & veterum.
ftbrorurn quitus nos ufi fumus. Sic etiam in uno Bodleiano legi teftatuf editio Angli-
cana. Rigaltius ediderat. ciim in ß a tu fuo ejft & cimtinentiüin 'fihmièr tenirè dccrevirtnt;
Quart ieélionem ego in exemptai rhéo editionis Manutianæ vidi fcriptam in margine
& illirtadnotatum eàm elfe ex codicfe Veronenfi, cum quo confenthe etiàm vîdetur
Fuxenfis, in quo fie legitur, cim fin a l in ftatu éjfent, coniintnmtn firm kii teuere decre^
verint.
R u c T u ] Antea Iegebatur frudu, non folùm in editionibus, fed etiam in libris an-
tiquis. Rigaltius monuit feriptum efle rudu in Veronenfî, eamque ledionem pronuntia-
vit efle veriflrmam. Ego contrà putabam efle falfiflimam. Quid enim , aiebam , commune
arbitrio cum r u d u , quo res inhonefta fignificatur, quam Stoici, ut Cicero tefta-
tur, æquo paflli incedere volebant cum crepitu, Columella lib. 6. cap. 6. cum fonitu
ventris, Hieronymus in epiftola ad Principiam virginem 6c in libro fecundo adversùs
Jovinianum cum crepitu ventorum qui oritur ex ventre pleno 6c exæftuanti ! Conjicie-
bam itaque legendum fortean efle cum arbitrio & ritu, ut apud Hieronymum in libro
fecundo adversùs Jovinianum ,'vel nutu, ut apud T . Livium lib. 4. fub nutu at que arbitrio
, 6c apud Cyprianum epift 69. ubi legitur Chriftum ecclefiam gubernare ftio arbi-
trio 6c nutu. Sed cum animadvertiflem vocabulum nidus in eodem fenfti pofitum efle à
Pontio diacono in vita ftmdi Cypriani, amplexus fum ledionem quam Rigaltius ait efle
verifllmam. Hæc fünt Verba Pontii : A bfit ut malum hoc intra confcientiam religiofa men-,
tis admittam ut de tarn beatiflimo martyre rudus hominis judicaret.
V i r G. c u m m a s c u l i s ] Hieronymus in epiftola ad Paulum Concordienfem :
Ujium mifer locutus, quod virgin es foepius deberent cum mulieribus efle quam cum mafeulis ,
totius ocidos urbis offendi, amàorum digitis notor. Vide homiliam fan (ft i Joannis Chry-
foftomi adversùs eos qui apud lb virgin es ftibintrodiuftas habent, itemque ejulHem homiliam
quod reguläres feminæ viris cohabitare non debeant.
E x u e n d a e s t ] Cofterius, ut teftatur Pamelius, exiftimabat legendum efle
entendu, uti ego reperi in duobus libris veteribus optimis. Sed hanc conje<fturam pluri-
bus argumentis refellit Gronovius cap. 14. obfervationum fiiarum in feriptoribus eede-
fiafticis.
P e r i c u l o p r o x i m u s ] Hieronymus in epiftola ad Paulam d e interpretatione
alphabet! Hebraici. Ne?no, ut beatus Cyprianus a it, fin is tutus periculo proximus. Idem
in epiftola de vitando fufpedo contubernio : Securius efl perire pofle quàm ju xta peri-
culum non perifle.
U t s e p a r e n t u r ] Nefcio quo modo fatftum eft ut hæc verba 6c ea quæ fe-
quuntur, poflea quàm confcientia graviffîma cohaferat, omifla Tint in editione Rigaltii,
cùm extent in omnibus anterioribus editionibus 6c in omnibus libris noftris veteribus,
turn etiam in fex Anglicanis. Quo magis mirum eft Anglos earn quoque partem omi-
fifle -in fua editione. Vetus codex Remigianus 6c Fuxenfis habent confcientice glutino co-
' hceferunt. Hieronymus in epiftola de vitando fufpedto contubernio : Sipeccatorum vos
N o t æ a d ’C ÿ p r i a n u m . • 473
Sine ULLA fabula] id eft re paflim vulgata, ut ait Varro libro quinto de lin-
I <vua Latina. Horatius fâtyra prima : Mutato nomine de te fabula narratur. Petronius in hi-
iloria matronæ Ephefinæ : Una igttur in tota civitate fabula erat. Apuleii apologia : Mu-
I Ha fände pudica, tot amis viduitatis fine culpa, fnefalnda. O vidius lib. 2. T riftium : Strin-
I xerit ut nomen fib u la mdla tuum. Lib. 4. eleg. 1 o. Nomine fub nofiro fabula nulla fu it. Amo-
[rum lib. 3. eleg. 1. Fabula, nec fen tis, tota jadaris in urbe. Lib. 2. de arte amandi: Ut
hmamque attigeris, fib u la turpis erit. Poflèm milita ftmilia exempla proferre. Sed ifta
[liifficiunt.
I Melius est ut nubant] Inde anfàm ftimunt Proteftantes declamitandiadver-
[fus vota. Sed fl ex verbis Cypriani fequitur tolerata olim in nonnullis ecdefiis fuifle vir-
Iginum connubia, probata fuifle minime fequitur. Nam S. Auguftinus, qui de nonnullis
Ivirginibus ait, melius nuberentquam urerentur, lib deVirg. cap. 34. probat ex feripturisnon
\fohim capefere nuptias, fe d etiamfinon nubatur, nubere velle damnabile efle virginibus, lib.
idc bono Viduitatis cap. 9. Sed fan<fti doeftoris verba referenda funt. Multas, inquit in lib. de
IVirg- cap. 34. earum revocat a jiubendo, non amor pmclari propofti, fe d aperti dedecoris
manor, veniens & ipfe de fuperbia, quaformidatur magis hominibus difplicere, quam Deo. Hce
Ijfinir quee nubere volunt , & ideo non nubwit quia impune non poffimt, qua melius nuberent
mniam urerentur, id efl, quam occulta flamma conciiptfcentia inipfa confcientia vaflarentur ,
Imas pamitet profejflonis, & p i get confejflonis, nificorredum cor dirigant, & D ei timoré rurfus
wjhulinem vincant, in mortuis deputanda flin t. Et in libro de bono Viduitatis cap. 9. In coti-
miigdi quippe vinculo f pudicitia confcrvatur, damnatio non timetur: fled in viduali & virgi-
miali continentia, excellentia muneris antplioris expetitur; qua expetit a & eleda & voti debito
m ilita , jam non flohim capcjflre nuptias, fe d etiamfi non nubatur, nubere velle damnabile efl.
ut hoc demonflraret Apoflolus,non ait, cum in deiiciis egerint, in Chrifto nubunt; fed ,
Huibere volunt: habentes, inquit, damnationem, quoniam primam fidemirritam fecerunt:
i f f non nubendo, tantum volendo: non quia ipfa nuptia vel talium damnandee judicantur, fe d
mlamnatur propoflti fraus, damnatur fradq v o tifd es, damnaturnon fufeeptio a bono inferiore,
Wfti ruina ex bono fluperiore : poflremo damnaiitur tales, non quia cotijugalem fidem poflerius
whiter tint, fe d quia continentia primam fidemirritamfecerunt. Quam non violabilia vota cre-
■ iderit Cyprianus per/pici poteft ex*hac ipfa epiftola, 6c ex fexagefima 6c libro de habitu
wirginum. Corruptas virgines non mariti fed Clirifti adultéras efle dedarat pag. 103. 6c
B y 2. Hinc eis tarn gravern pcenitentiam imponendam efle duxit. Eas fèfè Chrifto dica-
liilTc 6c tarn carne quam mente Deo vovifle docet pag. 174. eorumque membra Chrifto
Klicata efle, 6c in æternum continentiæ honore pudica virtute devota, pag. 100.
■ Oculi sæpe falluntur] Sic antiquæ editiones, feptem vetera exemplaria
Bioftra, 6c duo Anglicana. Alia duo noftra 6c duo item Anglicana habent oculosfiepe fa lla t.
\ |Mia fex noftra 6c editio Manutii, oculusflape filla tu r. Notum eft illud: Frons, ociili, vulius
werfepe mentiuntur.
■ MuLie r po t e s t esse] Mulieris nomen generale eft 6cin univerftim flgnificat
,#minas expertas venerem 6c inexpertas, id eft virgines. Hinc illud Hieronymi in epiftola
Me vitando fu/pedo contubernio : Midieres cito fenefeunt, prafertim qua juxta viros flin t.
HM quam rem appofite Ovidius lib. 3. de arte amandi : Adde quod & partus faciunt bremorajuventa
tempora. Attamen ftepe vocabulum mulieris fumiturpro iis tantum quæ viros
æxpertæ flint, ut iftic 6c apud Tcrtullianum in libro de virginibus velandis. Quintilianus
H b . 6. cap. i. tradit Ciceronem, cum eum quidam objurgarent quod fexagenarius Popi-
■ am virginem duxiflet, refpondiflè : Cras midier erit. Ulpianus in lib. Alioquin Dig. de
Jontrali. empt. ait: Q jiidfiego me virginem entereputarem,cum effet mulier, emptio valebtt.
W hfexii enim non efl erratum. Ladantius lib. 1. cap. 17. S i virgo fu it primo, poflea mulier.
Mpieronymus in libro adverfus Helvidium, in primo libro adverflis Jovianum, 6c in epi-
B ° ‘a ac^ Euftochium de virginitate fervancla refert locum Pauli apoftoli ex capite feptimo
J)noris epiftolæ ad Corinthios, ubi pro eo quod in editione vulgata feriptum eft mulier
i f virgo vetus interpres pofuit : Divifa efl virgo é f mulier. Atque hunc locum ex
■ la veteri verfione citât etiam Tertullianus in libro de virginibus velandis. Ex quo appa-
» P veterem hunc interpretem mulierem vocafle #eam quæ vir^o non eft. Idem fenflt
Hindus Ambroflus, leu quis fins, lib. 3. Ofiic. cap. 8. feribeus, mulieresfuas & pueros
mircptionifiituros. Optatus Milevitanus lib. 2. Inde revertentes Urbamis Formenfis & Felix
. M m m m
i.Ttm.j.ui
ir