ccxxiij
carnationis vel paffionis ejus myfterium pertinent.
Quae dum media intèrcedunt perfonas ip-
fius a coaptata, fan&L Spiritus commemoratio-
nem paulo; longius reddiderunt. Caster um fi io-
lius divinitatis ratio habeatur, eo módo quo in
principio dicitur, Credo in Deo patre omnipotente,
& poft hasc : In Jefu Chrifto filio ejus
unico Domino noftro;.ita jungitur : Et in Spirit
u fenélo: ilia verO'Otnnia quas de Chrifto me-
morantur ad difpenfetionem carnis, utdiximus,
fpecftant; igitur fancfti Spiritus memoraqone ad-
impletur myfterium Trinitatis. Sicut enim unus
dicitur Pa ter.& alius non eft Pater: unus dicitur
Sc unigenitus Filius, Sc alius unigenitus non
•eft: ita & Spiritus fenctus unus eft, Sc alius non
.poteft efle Spiritus fenétus. Ut ergo fiat diftin*-
ctio perfbnarum, affecftionis vocabula fecernun-
tur; quibus ilie Pater inteliigatur, ex quo-omnia
, & quod ipfe non habeat Patrem; Filius ve-
ro tamquani qui ex Patre natus fit; Sc Spiritus
fencftus tamquam de Dei ore procedens Sc cun-
<fta feiuftificans. Ut autem una eademque inTri-
nitate divinitas doceatur; ficut dieft um eft, in
Deo Patre credi, adjeefta praspofitione in: ita &
in Chrifto Filio ejus, ita & in Spiritu fanefto
inemoratur. Sed ut manifeftius fiat quod dici-
mus, ex confequentibus approbabitur. Sequitur
namque poft hunc fermonem.
3 6. b Sandam EccJeftatn, remijjionem pecca-
torum, hujus carnis refurreótionem. Non dixit :
in lanftam Ecclefiam, nec in remiffionem pec-
catorum, nec in carnis relurreeftionem. Si enim
addidiflet in praspoikionem, una eademque vis
fuiflet cum fuperioribus. Nunc autem in iliis qufe
dem vocabulis, ubi de divinitate ficles ordinatur;
in Deo Patre dicitur Sc in Jefu Chrifto Filio ejus,
& in Spiritu fanefto; in castéris vero ubi non de
divinitate, fed de creaturis ac myfteriis fermo
eft, in praspofitio non additur, ut dicatur in fen-
<ftam Ecclefiam, fed fmeftam Ecclefiam creden-
dam elfe, non ut in Deum, fed ut Ecclefiam
c Deo congregatam : & remiffionem peccato-
rum credendam efle, non in remiffionem pec-
catorum; & refune<ftionem carnis, non in re-
furreftionem carnis. Hac itaque praepofitionis
jyllaba creator ä creaturis fecernitur, Sc divina
feparantur ab humanis. Is ergo Spiritus faneftus
eft, qui in veteri Teftamento legem Sc Prophe-
tas; in novo vero Evangelia Sc Apoftolos infjpia
Coaptata] Sic cod. Sangerm. Remb. Erafm. alii coopb
Sandam Ecclefiam ] Pameliusaddit catholkam ex Fronen.
8t vet. edit. Hieran, fed deelt ilia vox in aliis codicibus
edltis & mfl*. nec ä Ruffino explicatur, ut ipfe fatetur Pam.
e • Deo congregatam] D e i cod. Sangerm.
d Poft hos] Poft hoc cod. Sangerm. Remb. Erafm. Morel.
In eadem voce idem paub poll dilcrimen occurrit, iidem
prater Morellium habent Regum libri. c Epiftolas] Hanc voeem & qua: fcquuntur in plurali
numero appofuimus ex codd. mil. & vctultis editionibus.
Pamelius legit epiftola: 8t fic qute fequuntur.
. f Qui non Canonici] Miriftce placet editori Oxonienfi htec
Ruffini de his veteris feltanicnti iibris fententia. Scd unurn
CCXXLV
ravit. Unde Sc Apoftolus: dicit: Omnis Scriptum
divinitus infpirata, utilis efl addocendum. Et ideo
quæ funt novi ac veteris inftrumenti volumina,
quæ fecundum majorum traditionem per ipfuni
Spiritum fantftum infpirata creduntur, Sc Ecciefiis
Chrifti tradita, eompetens videtur in hoc loco
evidenti numéro,-ficut ex Patrum monumentis
accepimus, dcfignarc.
f 3 j , Itaque veteris inftrumenti primo omnium
Moyfi quinque libri funt traditi, Genefrs;
Exodus, Leviticus, Numeri,Deuteronomium,
d Poft hos Jefu Nave, Sc Judicum fimul cum
Ruth: quatuor poft hæc Regnorumlibri, quos
Hebrasi duos numerant; Paraliponienon, qui
drerum dicitur liber; & Efdræ libri duo, qui
apüd illos finguli computantur, Sc Efther : Pro-
phetarum vero Efaias, Hieremias, Ezechiel Sc
Daniel : prasterea duodecim Prophetarum liber
unus : Job quoque & Pfalmi David finguli funt
libri : Salomonis vero très Ecciefiis traditi, Pro-
verbia, Ecdefiaftes, Cantica Canticorum. In his
eoncluferunt librorum numerum veteris Tefta-
menti. Novi vero quatuor Evangelia, Matthæi
Marci, Lucæ, Joannis : Aiftus Apoftolorum,
quos deferipfit Lucas, Pauli Apoftolie Epiftolas
quatuordecim -, Petri Apoftoli Epiftolas duas ,
Jacobi fratris Domini Sc Apoftoli unam, Judæ
unam, Joannis très, Apocalypfim Joannis. Hæc
funt quæ Patres intra Canonem eoncluferunt ;
ex quibus fidei noftræ affertiones conftare vo-
luerünt.
3.8. Sciendum tarnen eft, quod & alii libri
funtf qui non Canonici, fed Ecclefiaftici à ma-
joribus appellati funt : ut eft Sapientia Salomonis,
& alia Sapientia quæ dicitur filii Syraeh > qui
liber apud Latinos hoc ipfo generali vocabulö
Ecclefiafticus appellatur; quo vocabulo non au-
<5lor libeili, fed feripturæ qualitas cognominata
eft. Ejufdemordinis eft libellusTobiæ Sc Judith,
Sc Machabæorum libri. In novo vero Teftamento
iibellus qui dicitur Paftoris five 6 Hermetis,
qui appellatur duæ viæ, vel h judicium Petri ;
quæ omnia legi quidem in Ecciefiis voluerunt,
non tarnen proferri ad auSloritatem ex his fidei
confirmandam. Cæteras vero feripiuras apocry-
pbas nominarunt, quas in Ecciefiis legi noiue-
runt. Hæc nobis à Patribus, ut dixi, tradita op-
porlunum vifum eft hoc in loco defignare, ad
inftruélionem eorum qui1 prima fidei elementa
eft quod obfervatum velim. Ruffinus hos libras in canonem
non admittebat, lcd nec eos vituperabat, nec ecclefras à
quibus recipiebantur. Cum enim nondum inter omnes eccle-
liasea de re conveniflet, mericoadmittendi auenon admitten-
di venia dabatur & petebatur viciflim. At longe alia Pro-
teftantium agendi ratio, qui his Iibris omnium confenfu *e-
ceptis notam erroris inufferunt, ac ecdefias quæ receperant,
improbare aufi funt (Sc damnare.
s Hermetis] Sic duo mlT. Hermatis edit. Henries MoreT.
11 Judicium Petri] Judicium fecundum Petrum cod. Sangerm.
& vetercs edi 1. fecundum Petri Reg.
* Prima fidei] Sic codices m l & vetuftæ Cypriani edi-
tiones ; male Pamelius ex Hieronymi edit, primafibi eedefat
aefidei.
ccxxv E X P O S I T I O IN S YMBO
fufeipiunt, ut fciant ex quibus fibi fontibus ver-
bi Dei haurienda fint pocula.
3p. Tenet deinde traditio fidei fan6lam Ec-
clefiam. Caufam jam fuperius diximus, cur non
. dixerit etiani hie in fànélam Ecclefiam > fed fan-
clam Ecclefiam. Hi ergo qui fupra in unum
Deum credere do6ti funt fub myfterio Trinitatis
, credere etiam hoc debent, unam efle Eccle-
fiam faniftam, in qua una eft fades, Sc unum
baptifma, in qua unus Deus creditur Pater, Sc
unus Dominus Jefus-Chriftus Filiusejus, Sc unus
Spiritus fànSlus. Ifta eft ergo fanaa Ecclefia,non
habens maculam aut rugam. Multi enim Sc alii
ccclefias congregarunt, utMarcion, trt Valentinus,
ut Hebion, ut Manichæus, ut Arius Sc cæ-
teri omnes hæretici. Sed illæ 'ecclefiæ non funt
fine macula aut ruga perfidiæ. Et ideo dicebat
pfal.2ff de illis Propheta : Odivi eccJefiam mahgnantium -,
Jr cum iitipiis non fedebo. De hac autem Ecclefia
quæ fidem Chrifti integram fervat, audi quid
dicit Spiritus fenélus in Canticis Canticorum :
Cant. 6.8. Una efl coluniba mea; lina efl perfeda a genetricis
a fia . Qui ergo banc fidem in Ecclefia fulceperit,
non decline! in concilio vanitatis, Sc cum iniqua
gerentibus non introeat. Concilium namque vanitatis
eft, quod ait Marcion, qui negat patrem
Chrifti Deum efle ereatorem , qui per filium
fuum fecerit mundum. Concilium vanitatis quod
Hebion döcet, ita Chrifto credi debere, ut Sc
circumcifio carnis , Sc obfervatio fabbati, Sc fa-
crificiorum foiemnitas, cæteræque omnes ob-
•fervationes fecundum litteram legis teneantur.
Concilium eft vanitatis quod Manichæus docet;
primum quod feparacletumnominavit,tum deinde
quod mundum àmalofadumdicit, Deum
•ereatorem negat,Teftamentum vêtus répudiât,
-unam bönam, aliam malam naturam fibi invi-
•cem adverfantes aflerit , coæternas Deo animas
hominum fecundum Pythagoricos in pecudes Sc
animalia Sc beftias redire per diverfos nafeendi
circulos adftruit, refurreélionem carnis noftræ
negat, paffionem Domini Sc nativitatem non in
veritate carnis, fed in phantafiis fuiffe confirmât.
Concilium vanitatis eft, quod Paulus Samofàte-
nus Sc poft ejus fucceffor Photinus afleruit Chri-
ftum non fuiflê ante fæcuia natum ex Patre, fed
ex Maria coepifîè : Sc non eum Deum bominem
natum, fed ex homine Deum exiftiniat faélum.
Concilium vanitatis eft, quod Arius atque Eu-
nomius docuit, qui Filium Dei non ex ipfe Patris
fubftantia natum, fed ex nihilo creatum volunt,
Sc Filium Dei habere initium, Sc minorem effe
Patre, fed Sc Spiritum fenélum non folum mi-
I, norem efle b Filio, fed Sc mittendarium afferunt.
Concilium vanitatis eft Sc quod ilii aiunt, qui
Filium quidem de fubftantia Patris fatentur, fen-
(ftum vero Spiritum feparant Sc fecernunt; cum
a Genitricis ] Genitrici cod. Sangerm.
b Filio] Hanc voeem addidi ex cod. Sangerm.
« Cum forte] Sic Pamelius, aliter in codice Sangerm.
utique unam eamdemque virtutem Sc divinita-
tem oftenderit Trinitatis Salvator in Evangclioj
cum dicit: Baptiste omnesgentes itiiiomine Patris, Matth. 2
dt F ilii, & Spiritus fandi. Et eft aperte impium
feparari ab homine quod divinitus jungitur. Concilium
vanitatis eft Sc hoc, quod olim congrega-
vit pertinax Sc prava contentio, aflerens quidem
Chriftum carnem humanam fufeepifle, non tarnen
Sc animam rationalem: cum. utique Sc car-
ni, Sc animie, Sc fenfui, Sc menti una eademque
felus ä Chrifto collata fit. Sed Sc iiiud concilium
vanitatis eft, quod Donatus per Africam
traditionis Ecclefiam criminando contraxit; Sc
quod Novatus foliicitavit, lapfis poenitentiam de-
negando, Sc fecundas nuptias c cum forte iniri c
eas neceffitas exegerit, condemnando. Has omnes
ergo velut congregationes malignantium fuge,
fed Sc eos fi qui illi funt qui dicuntur afle-
rcre , quod Filius Dei non ita videat vei noverit
patrem, ficut ipfe npfeitur Sc videtur ä. patre:
vel regnum Chrifti efle finiendum, vel carnis
refurredtionem non.integra natune fine fubftantia
reparandam : fiiturum Del juftum erga omnes
negare judicium: diabolum debita abfblvere dam-
natione peenarum. Ab his, inquam, omnibusfi-
delis declinet auditus, fanftam vero Ecclefiam
teneat; quas Deum Patrem omnipotentem, Sc
unigenitum Fiiiumejus Jefum Chriftum Dominum
noftrum, Sc Spiritum fenSlum concordi Sc
confona fubftantia: ratione profitetur, Filiumque
Dei natum ex virgine. Sc pafltim pro fehlte hu-
mana, Sc refurrexifte ä mortuis in eadem carne •
qua natus eft credit, eumdemque venturum judi-
cem omnium fperat, in qua & remiffio peccato-
rum Sc carnis refürredlio praedicatur.
4,0. Verum de remiffione peccatorum fiiffi-
cere deberet fola credulitas. Quis enim caufas aut
rationem requirat, ubi indulgentia principalis eft?
Et tarnen cum terreni regis liberalitas difeuffio-
ni non fit obnoxia, ab humana temeritate difeu-
titur divina largitro? Solent enim cum irrifion<r
dicere adverfiim nos pagani, quod ipfi nos deci-
piamus, qui putamus crimina, quas operc com-
miffe funt, verbis pofte purgari; Sc aiunt: Nurn-
quid poteft qui bomicidiuin commifit, homici-
da non efle; aut adulter non videri, qui adulte-
rium perpetravit? Quomodo hujufcemodi criminum
reus, fen<5tus vobis effici fiibito videtur
Sc purus? Sed ad hasc, utdixi, melius fide quam
ratione refpondeo. Rex enim eft omnium qui
promifit, terrascoelique Dominus eft qui hasc pol-
iicetur. Visut ei qui me hominem ex terra fecit
non credam, quod ex criminofb me facial inno-,
centem: Sc qui me cum efiem cascus, fecit vi-*
dere; cum eflem fiirdus, audire me fecit; qui
mihi claudo reddidit greffum; qui nie infirmum,
fenum fecit; innocentiam miihi perditam non
Remb. Erafm. Morel. E t fecundas nuptias non iniri, eas,
etiarnß neceffitas exigit condemnando. Sic etiam cod. Keg.
nifi quod eas deeil.
ff |